Venedik Sarayı (Kıbrıs)
Venedik Sarayı (İtalyanca: Palazzo del Provveditore), Mağusa'da Lüzinyan Kıbrıs Kralları tarafından inşaa edilen bir kraliyet sarayıydı. Venedik döneminde değiştirilerek Kıbrıs Valisi'nin resmi konutu olarak kullanılmıştır. Günümüzde sarayın merkezi kısımları tamamen yıkılmış halde olup sadece ana cephesi ve arka bahçe duvarları ayakta kalmıştır.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Lüzinyan krallar, Lefkoşa'ya ek olarak Mağusa'yı ikinci ikamet yerleri olarak kullanıyorlardı. Sarayın inşaa edildiği yıl tam olarak bilinmemesine rağmen çoğu kaynak Cenovalı yetkili Lamberto di Sambuceto tarafından önerilen 1300-1302 yılları arasında inşaa edildiği bilgisini kullanmaktadır. di Sambuceto bu önerisinide sarayı "Kıbrıs Kralı'nın sarayı" (Latince: domini regis Cipri) olarak isimlendirmiştir. Hangi kral tarafından inşaa ettirildiği de bilinmemektedir ancak Camille Enlart, sarayı II Henri'nin inşaa ettirdiğini önermiştir.[2]
Venedikliler sarayı Mağusa surları ve diğer sayılı kamusal alanlarla birlikte önemli derecede yenilemişlerdir. Ön cephesini ve arka tarafını tamamen değiştirmişlerdir. Sarayın Gotik özellikleri yerine İtalyan Rönesans mimarisini getirmişlerdir.[1][2] Bu değişiklikler 16. yüzyılda gerçekleşmiş, tam tarih Selton ve Hazard tarafından önerildiği şekilde 1552-1554 olarak varsayılmıştır.[3]
Çoğu kaynak sarayın merkezi kısımlarının 1571'de gerçekleşen Mağusa Kuşatması sırasında yıkıldığını söylese de Osmanlı kaynaklarına göre saray, kuşatma sırasında herhangi bir şekilde hasar görmemiştir. Sarayın yapıları Osmanlı döneminde askeri baraka, hapishane ve askeri tatbikatlar için kullanılmış, bu da kentsel doku içindeki değerini kaybetmesine yol açmıştır. Bu dönemde herhangi bir yenileme göstergesi bulunmamaktadır. İngiliz döneminde ise hapishane ve polis istasyonu olarak kullanılmıştır. 20. yüzyılın ortalarında saray boşaltılmış ve bazı bölümleri Namık Kemal Zindanı müzesi olarak kullanılarak avlusunda askeri ekipmanlar sergilenmiştir.[2] Günümüzde sarayın avlusunda bazı modern toplar, gülleler ve büyük bir granit sütuna ait parçalar sergilenmektedir.[1]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Saray, Kıbrıs'ta Rönesans mimarisinin nadir örneklerindendir.[1][3] Sağlam kalan kısımları üç kemeri ve orta kemerinde bir arması olan ön cephesi, güneydoğusuna bağlı bir "kol", bir şapel ve avlunun en arkasında L şeklinde bir duvarıdır.[2] Kemerleri Salamis'ten bir madde ile yapılmıştır.[1][4][5]
Cephenin arkasında cepheye paralel uzanan ve kıyasla oldukça sade olan bir dizi kemer bulunmaktadır. Bu kemerlerin sarayın Lüzinyan dönemindeki halinden kaldığı söylenmektedir. ‘Kol’ yapısında, eskiden hapishane veya cephanelik olarak kullanılmış avluya bakan küçük odalar, zemin katta sokaktan erişilebilen dükkânlar, Eski Eserler ve Müzeler Dairesi tarafından kullanılan Osmanlı dönemi bir yapı ve 20. yüzyılın ortalarında inşa edilmiş bazı yapılar bulunmaktadır. Bazı dükkânlardaki çapraz tonozlar ve bir metreyi aşan kalınlıktaki duvarlar, bu yapılarda Venedik yönetiminden önceye ait unsurların bulunduğunu göstermektedir.[2]
Şapelin zamanla değiştirildiği yönünde kanıtlar bulunmaktadır. 1974'e kadar şapel bir müze olarak kullanılmış ve 1930 ile 1950 yılları arasında yenilenmiştir. L şeklindeki duvarları Venedik dönemine dayanmaktadır. Enlart bu duvarların eskiden büyük bir salonu çevrelediğini önermiştir.[2]
Sarayın yıkılan kısımları hakkında çok fazla bilgi bulunmamaktadır. Eski Eserler ve Müzeler Dairesi tarafından yapılan araştırmaya göre bir dönem sarayda sarnıçların olduğu bulunmuştur. Gravürlere ve 15. yüzyılda yaşayan bir gezgine göre saray iki katlıydı ancak günümüzde sadece tek katlı olduğü görünmektedir. 1571'den bir gravüre göre ise sarayın ön kısmında bir balkon olduğu belirtilmiştir.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e gvosolution. "Venetian Palace - Famagusta Walled City". famagustawalledcity.net (İngilizce). 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ a b c d e f g Urban development and Transformation of Famagusta Throughout History- PhD Thesis.
- ^ a b "Volume IV: The art and architecture of the Crusader states - UWDC - UW-Madison Libraries". search.library.wisc.edu. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ Sternberg, C. (2006). North Cyprus Pocket Guide (İngilizce). Rüstem Bookshop. ISBN 978-9944-968-03-4.
- ^ Hellander, Paul (2003). Cyprus (İngilizce). Lonely Planet. ISBN 978-1-74059-122-5.