Vida
Vida, bir tutturucu türü. silindirik bir mil üzerine vida profili adı verilen diş şeklinin, helis eğrisi boyunca sarılması ile meydana gelir.
Helis eğrisi, üç boyutlu uzayda bir eksen etrafında sabit yarıçapla dönerken aynı zamanda sabit hızla ilerleyen bir noktanın izlediği eğridir. Helisin silindir yüzeyini bir defa dolanışındaki ilerleme miktarı, vida adımı olarak tanımlanır.[1][2]
Helisin silindir üzerine sarılma yönüne göre, sağ ve sol vidalar oluşur. Silindire sarılan helis birden fazla ise vida, helis sayısına göre (iki, üç...) ağızlı vida olarak adlandırılır. Çoğunlukta kullanılan vidalar sağ vidalardır; saat ibresi yönünde takılır, saat ibresinin tersi yönünde sökülür. Daha nadir kullanılan sol vidalar için ise takılma-sökülme yönü bunun tam tersidir.
Son yıllarda matkapla delik açmayı gerektirmeyen, daha ziyade ahşap ve ince sac metaller için kullanılan matkap uçlu vidalar yapılmıştır.[3]
Bulunuşu
[değiştir | kaynağı değiştir]Vidanın bulunuşu kesin bir tarihe dayanmamakla birlikte, milattan önce 1. yüzyılda şarap yapımında kullanılan ağır tahtalarda vidadan yararlanılmıştı. Ondan öncesinde, çeşitli bulgulara göre Yunanistan'da kullanıldığı gözlemlenmiştir. Arkeoloji çalışmalarına göre ise, ilk metal vidanın Orta Çağ'a ait olduğu ortaya konuldu. Başka kaynaklara baktığımızda erken Pisagorcu geleneğinin son temsilcisi olan Archytas, tahtadan vida yaparak onları zeytinyağı ile perslemiştir. Tüm kaynaklarda ortak olan bilgi ise, vidanın Orta Çağ döneminde Ege'de bulunduğudur..[4][5]
Türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Vida profilleri kullanım amacına göre tespit edilir:
- Üçgen Vida Profili: Bağlantılarda kullanılan vidalardır. Metrik, Whitworth, vb.
- Trapez ve Testere Profilli Vidalar: Hareket vidası olarak kullanılırlar.
- Yuvarlak Profilli Vidalar: Atmosferik etkilere maruz kalan ve sık sık sökülüp takılması gereken yerlerde kullanılırlar..[6][7][8]
Cıvataların üzerinde vida dişleri vardır, ancak küçük boyutlu, daha ziyade ahşap ve sac metal bağlantılarında kullanılan cıvatalara yalnızca "vida" da denilmektedir. Ayrıca kafa yapılarına ve tornavida ağızlarına göre de bu vidaları çeşitlendirmek mümkündür.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Smith 1990, s. 39.
- ^ Blake, A. (1986). What Every Engineer Should Know about Threaded Fasteners: Materials and Design. Taylor & Francis. s. 9. ISBN 978-0-8493-8379-3. Erişim tarihi: 2021-01-24.
- ^ Brown, Sheldon. "Bicycle Glossary: Pedal". Sheldon Brown. Erişim tarihi: 2010-10-19.
- ^ McManus, C. (2002). Right Hand, Left Hand: The Origins of Asymmetry in Brains, Bodies, Atoms and Cultures. Harvard University Press. s. 46. ISBN 978-0-674-01613-2.
- ^ Anderson, J.G. (1983). Technical Shop Mathematics. Industrial Press. s. 200. ISBN 978-0-8311-1145-8.
- ^ Anderson, William Ballantyne (1914). Physics for Technical Students: Mechanics and Heat. New York: McGraw Hill. s. 112. Erişim tarihi: 2008-05-11.
- ^ "Mechanics". Encyclopædia Britannica. 3. John Donaldson. 1773. s. 44. Erişim tarihi: 5 April 2020.
- ^ Morris, Christopher G. (1992). Academic Press Dictionary of Science and Technology. Gulf Professional Publishing. s. 1993. ISBN 978-0122004001.
