Vijilantizm
Vijilantizm; bazı kurum, kişi veya grupların, yasal yetkili olmadığı hâlde suç olarak algıladıkları durumlara soruşturma, cezalandırma ve infaz etme gibi eylemleri de içerebilecek bir şekilde müdahale etmeleri durumunu ifade eder.[1][2]
Vijilanti, kanunsuzluğu uygulayan veya buna katılan; görevi olmadan kamu güvenliğini ve cezalandırıcı adaleti üstlenen kişidir.
Resmi bir adalet sisteminin henüz kurulmadığı veya ilkel polis teşkilatının yaygın suç karşısında yetersiz kaldığı bölgelerde, vatandaşların suçla mücadele etmek ve düzenin olmadığı yerlerde düzen sağlamak için bir araya gelmeleri yaygın bir durumdu. Gayri resmi olarak örgütlenmiş, durumdan vazife çıkaran bu gruplar, kurumsal adaletin var olmamasından doğan boşluğu doldurmaya çalıştıklarında linç gibi eylemler meydana gelmiştir.[3]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Vigilantism ve vigilante ethos (ahlaki kanunsuzluk) terimleri, İngilizcede kullanılmaya başlanmadan daha önce de vardı. Karanlık Çağ ve Orta Çağ aristokrat özel savaş veya kan davası geleneği ile modern kanunsuz felsefe arasında kavramsal ve psikolojik paralellikler bulunmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Vigilantism teriminin Türkçe literatürdeki bazı çalışmalarda "toplum bekçiliği" veya "ihkak-ı hak" gibi karşılıklarla Türkçeye çevrilmiş olduğu görülür. Terimin doğrudan Türkçe karşılığını bulmanın oldukça zor olduğuna işaret edilen bir çalışmada Türkçe telaffuza uygun olarak vijilantizm terimi ayrıca vijilantizm eylemini gerçekleştiren kişi için de vijilanti terimini kullanma yolu seçilmiştir.[4] Bu yaklaşım kimi farklı çalışmalarda da takip edilmiştir.[5]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Vijilanti filmi, intikam temalı filmler
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bateson (2020). "The Politics of Vigilantism". Comparative Political Studies (İngilizce): 0010414020957692. doi:10.1177/0010414020957692. ISSN 0010-4140. 16 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi27 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2021.
- ^ "Police - Professionalism, England, Reforms - Britannica". Britannica. 26 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2025.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2025.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Border Stories'den, Campo, CA'daki bir Minuteman Projesi gönüllüsünün profili
- Border Stories'den, Amerikan Sınır Devriyesi ile ilgili bir video
- George Keating ve OB Davis'in atları çaldıkları için kanunsuzlar tarafından asılan tarihi Deadwood Gazetesi hesapları 1878 27 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Comfort Ero, "Vigilantes, Civil Defence Forces and Milis Groups: the other side of the other side of the specialization in Africa in Africa," Conflict Trends (Haziran 2000): 25-29.
- Martha K. Huggins, editör, Modern Latin Amerika'da Vigilantism and the State: Essays on Extralegal Violence 27 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Praeger/Greenwood, 1991.
- Bill Ong Hing, "Vigilante Irkçılık: Göçmen Amerika'nın De-Amerikanlaşması", Donkeyphant, Cilt. 9 (Yaz 2002).
- Tom O'Connor, "Vigilantism, Vigilante Justice ve Kurban Kendi Kendine Yardım"
- Stephen Faris, "Nijerya'nın Kanunsuz Adaleti", 1 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mother Jones (25 Nisan 2002)
- Tarihe Tanıklık, "Vigilante Justice, 1851" 19 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
- Steven F. Messner, Eric P. Baumer ve Richard Rosenfeld, "Hükümet Güvensizliği, Kanunsuz Gelenek ve İdam Cezasına Destek," Law & Society Review (Eylül 2006)
- Vincent Moss, "The Paedo Vigilante", Sunday Mirror (25 Haziran 2006)
- Amerikan Yaşam Hakkı, klinik şiddeti caydırmak için tasarlanmış "Kürtaj Kanunsuz Çalışma Sayfası" 25 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.