Wuhuan
Wuhuan (Çince: 烏桓; Pinyin: Wūhuán), MÖ 1. yüzyıldan MS 3. yüzyıla kadar Doğu Asya ve Mançurya bölgelerinde yaşamış önemli bir göçebe halktı. Kökenleri, MÖ 2. yüzyılda Xiongnu Göçebe konfederasyonu tarafından mağlup edilen ve daha sonra dağılan Doğu Hu (Donghu) konfederasyonuna dayanır. Wuhuanlar, aynı kökten gelen ve Hiungnuların yıkılmasında önemli rol oynayan Xianbeiler ile yakın akrabaydı. Genellikle Çin Hanedanlığı ile karmaşık ve değişken ilişkiler içinde bulunmuşlar, zaman zaman ittifak kurmuş, zaman zaman da çatışmışlardır.[1]
Kökenleri ve Erken Tarihleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Wuhuanlar, MÖ 209'da Mete liderliğindeki Xiongnuların Donghu'yu yenilgiye uğratmasıyla ortaya çıkmıştır. Donghu'nun dağılmasının ardından hayatta kalanlar iki ana gruba ayrıldı: kuzeyde kalıp daha sonra Xianbei olarak bilinenler ve güneye, Wuhuan Dağları'na (bugünkü Hebei eyaletinde) çekilenler. "Wuhuan" adı da muhtemelen bu dağlardan gelmektedir. MÖ 1. yüzyılda, Wuhuanlar Xiongnuların bağımlısı olarak yaşamaya devam ettiler, ancak Han Hanedanlığı'nın Xiongnular üzerindeki baskısı arttıkça, Wuhuanlar yavaş yavaş Han ile daha yakın ilişkiler kurmaya başladılar. Han Hanedanlığı, Wuhuanları Xiongnulara karşı bir tampon bölge olarak ve sınır güvenliği için kullanmaya çalıştı. Bu dönemde Han, Wuhuan reislerine hediyeler, unvanlar ve ticaret ayrıcalıkları sunarak onların sadakatini sağlamaya çalıştı. Ancak Wuhuanlar, kendi otlaklarını ve yaşam biçimlerini korumak için sık sık Han sınırlarına akınlar düzenlemişlerdir.[2]
Han Hanedanlığı ile İlişkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğu Han Hanedanlığı döneminde (MS 25-220), Wuhuanların Han ile ilişkileri daha da karmaşık bir hal aldı. Han, Wuhuanları Sınır Ötesi Barbarlar (塞外諸胡) olarak tanımlamış ve onları kendi iç siyasetinde bir araç olarak kullanmıştır. Han generalleri, Wuhuan savaşçılarını Siyah Süvariler (烏桓突騎) adı altında kendi ordularına dahil etmiş ve özellikle Xiongnulara ve diğer göçebe halklara karşı yapılan seferlerde kullanmışlardır.[3] MS 1. yüzyılın sonlarında, Wuhuanlar kendi aralarında gruplaşmış ve bazı güçlü reisler ortaya çıkmıştır. Bu reisler, Han'ın zayıfladığı dönemlerde bağımsızlıklarını ilan etmeye çalışmış ve hatta Çin'in iç işlerine karışmışlardır. Özellikle Üç Krallık Dönemi'ne doğru yaklaşırken, Wuhuanlar Cao Cao gibi lordlarla ittifaklar kurmuş veya onlara karşı savaşmışlardır. (bkz: Beyaz Kurt Dağı Muharebesi)
Wuhuanların Askeri Yapısı ve Savaşçılığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Wuhuanlar, atlı okçulukta son derece yetenekli ve hareketli savaşçılardı. Küçük yaşlardan itibaren ata binmeyi ve ok atmayı öğrenirlerdi. Askeri yapıları, kabile reislerinin önderliğindeki hane halklarına ve boylara dayanıyordu. Savaş zamanında, tüm yetişkin erkekler savaşa katılırdı. Wuhuan süvarileri, Han orduları için önemli bir tehdit oluşturmuş, ancak aynı zamanda Han'ın kuzey sınırlarını korumak için de kullanışlı bir güç olmuştur. Zırhları genellikle deri veya demir pullardan oluşur, silahları ise ok ve yay, mızrak ve kılıçtı. Savaş taktikleri genellikle hızlı saldırılar, geri çekilmeler ve pusuya dayalıydı.
Kültür ve Yaşam Biçimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Wuhuanlar göçebe bir yaşam tarzı benimsemişlerdi. Geniş bozkırlarda hayvanlarını otlatarak geçimlerini sağlarlardı. Başlıca hayvanları atlar, sığırlar ve koyunlardı. Hayvan ürünleri (et, süt, deri) temel besin ve giyim kaynaklarını oluşturuyordu. Çadır veya yurt benzeri taşınabilir konutlarda yaşarlardı. Dilleri, Altay dilleri ailesine ait olduğu düşünülen, Moğol dillerine yakın bir dildi. Yazılı bir dilleri yoktu, ancak sözlü gelenekleri güçlüydü. Şamanizm ve ataların ruhlarına tapınma gibi inançlara sahiptiler. Cenaze törenleri ve kurban ayinleri, dini pratiklerinin önemli bir parçasıydı. Düşüş ve Asimilasyon MS 3. yüzyılın başlarında, Cao Cao liderliğindeki Wei Hanedanlığı'nın yükselişi Wuhuanların kaderini büyük ölçüde etkiledi. Cao Cao, Yuan Shao'ya karşı kazandığı zaferden sonra, MS 207'de Wuhuanlara karşı önemli bir sefer düzenledi. Bu sefer, Wuhuanların gücünü büyük ölçüde kırdı ve birçok Wuhuan kabilesi Han topraklarına yerleşmek zorunda kaldı.[4] Zamanla, Wuhuanların önemli bir kısmı Han Çinlileriyle asimile oldu. Ancak, Wuhuan soyundan gelen bazı gruplar Beş Barbar Onaltı Krallık Dönemi'nde (MS 4.-5. yüzyıllar) yeniden ortaya çıkarak Çin'in kuzeyinde kurulan çeşitli devletlerde önemli roller oynamışlardır. Özellikle Murong Xianbei gibi bazı Xianbei klanları, Wuhuan mirasından da etkilenmişlerdir.
Mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]Wuhuanlar, Doğu Asya'nın erken tarihinde, özellikle Çin Hanedanlığı ile göçebe halklar arasındaki karmaşık etkileşimlerin anlaşılmasında önemli bir rol oynamıştır. Onların askeri yetenekleri, Han ordularının gelişimini etkilemiş ve Kuzey Çin'in demografik yapısının oluşumunda katkıda bulunmuşlardır. Wuhuanların hikâyesi, göçebe halkların hayatta kalma, adaptasyon ve asimilasyon süreçlerinin bir örneğidir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Pulleyblank, E. G. (1991). "The Wu-huan and Hsien-pi." Early Medieval China, 17, 1-17.
- ^ De Crespigny, R. (2007). A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23-220 AD). Brill.
- ^ Lewis, M. E. (2009). China Between Empires: The Northern and Southern Dynasties. Harvard University Press.
- ^ Fan, Ye (MS 5. yüzyıl). Hou Han Shu (Geç Han Tarihi).