Wyomia Tyus
 | ||||||||||||||||||||||||||
| Kişisel bilgileri | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Doğumu | 29 Ağustos 1945 Griffin, Georgia, ABD | |||||||||||||||||||||||||
| Boy | 172 m (564 ft 4 in) | |||||||||||||||||||||||||
| Ağırlık | 61 kilogram (134 lb) | |||||||||||||||||||||||||
| Spor | ||||||||||||||||||||||||||
| Spor | Atletizm | |||||||||||||||||||||||||
| Kulüp | TSU Tigers, Nashville | |||||||||||||||||||||||||
| Başarıları ve şampiyonlukları | ||||||||||||||||||||||||||
| En iyi dereceleri | 100 yd – 10.3 (1965) 100 m – 11.08 (1968) 200 m – 23.08 (1968) | |||||||||||||||||||||||||
Madalyalar
| ||||||||||||||||||||||||||
Wyomia Tyus (telaffuz: why-o-mi; d. 29 Ağustos 1945), emekli bir Amerikalı atletizm sprinteri ve 100 metrede Olimpiyat ünvanını koruyan ilk kişidir (bu başarı Carl Lewis, Gail Devers tarafından tekrarlandı), Shelly-Ann Fraser-Pryce, Usain Bolt ve Elaine Thompson-Herah).[1]
Erken dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Dört çocuğun en küçüğü olarak bir mandıra çiftliğinde büyüyen ve ailenin tek kızı olan Tyus, babası tarafından spora katılmaya teşvik edilmiştir.[2] Lise sporcusuyken Tyus basketbola katılmış ve 1960 yılında Tennessee Eyalet Üniversitesi'ndeki bir yaz kliniğine davet edildikten sonra sprintlere geçmeden önce yüksek atlamacı olarak atletizm çalışmalarına başlamıştır.[3] Aynı yıl Tyus'un babası ölmüş ve Tyus'un hayatındaki erkek rol modeli olma işini, kısa bir süre sonra Tennessee State'de atletizm koçu olacak Ed Temple'a bıraktı.[2]
Üniversite ve profesyonel kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Tennessee Eyalet Üniversitesi'nden Tyus, 19 yaşında 1964 Yaz Olimpiyatları'na katılmıştır. Etkinliğin heyecanı sırasında Wilma Rudolph'un dünya rekorunu egale etmesi onu finalde tercih edilen bir pozisyona taşıdı; asıl rakibi Amerikalı Edith McGuire'dı. Tyus finali McGuire'ı 0,2 saniye farkla yenerek kazandı. Aynı olimpiyatlarda 4×100 m bayrak yarışı takımı ile de gümüş madalya kazanmıştır.[1]
Sonraki yıllarda Tyus, sprint yarışlarında çok sayıda ulusal şampiyonluk kazanmış ve Panamerikan Oyunları'nda 200 m'de altın madalya kazanmıştır. 1968'de 100 metrede unvanını korumak için Olimpiyatlara geri dönmüştür. Finalde 11.08 saniyelik yeni bir dünya rekoru kırarak 100 metre Olimpiyat şampiyonluğunu koruyan ilk atlet olmuştur.[4] Tyus ayrıca 200 metre finaline de katılmaya hak kazanmış ve altıncı olmuştur. Bayrak takımının son ayağını koşan Tyus, üçüncü altın madalyasını kazanarak yeni bir dünya rekorunun kırılmasına yardımcı olmuştur.[1]
Yönetmen Bud Greenspan, Tyus'u Olimpiyat finali öncesinde başlangıç bloklarının arkasında gelişigüzel dans ederken filme almıştır. Daha sonra röportaj yaptığında gevşek kalmak için "Sıkma" yaptığını söylemiştir.
Tyus, 1968 Olimpiyatlarından sonra amatör sporlardan emekli olmuştur. 1973'te yeni Profesyonel Uluslararası Pist Birliği yarışmalarında 60 yarda koşusunda yarışmaya davet edilmiştir. İlk yılında katıldığı on sekiz yarıştan sekizini kazanmıştır. Ertesi yıl katıldığı toplam yirmi iki yarışın hepsini kazanmıştır. Tyus, 1982 yılına kadar 60 yarda koşusunda yarışmaya devam etmiştir.[3]
Atletizm sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Tyus, Beverly Hills Lisesi'nde antrenörlük yapmaya devam etmiştir. Kadın Sporları Vakfı'nın kurucu üyesidir.
1976'da Tyus, Georgia Spor Onur Listesi'ne alınmıştır.[5] 1980 yılında Tyus, Ulusal Atletizm Onur Listesi'ne alınmıştır. 1984 Yaz Olimpiyatları'nın Açılış Töreninde Olimpiyat Bayrağını taşıyan 11 sporcudan birisidir. 1985 yılında ABD Olimpiyat Onur Listesi'ne alınmıştır.[6]
1999 yılında memleketi Griffin, Georgia Wyomia Tyus Olimpiyat Parkı'nın açılışını yaparak onu onurlandırmıştır.[7] 2010 Yetiştiriciler Dünya Kupası'nda, onun adını taşıyan iki yaşında bir kısrak yarış atı yer almıştır.[8] 2018'de ortak yazar Elizabeth Terzakis ile birlikte Tigerbelle: Wyomia Tyus'un hikayesi anı kitabını yayınlamıştır. Dave Zirin'in Edge of Sports serisinin bir parçasıdır.[9]
Kişisel hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Tyus, ağırlıklı olarak beyazların yaşadığı bir mahallede büyümüş ve ırkının ve ırk ayrımcılığının erken yaşta farkına varmıştır. Yürüme mesafesinde beyaz bir okul olmasına rağmen her gün okula bir saat otobüs yolculuğu yapmak zorunda kalmıştır.[3] Mahallesindeki ırksal ayrım, Tyus'un yakınlarda yaşayan beyaz kızlarla oynamasını da engelliyordu ve en yakın siyah aile neredeyse bir mil uzakta yaşadığından Tyus, zamanının çoğunu kardeşleri ve mahalledeki beyaz oğlanlar ile spor yaparak geçirmiştir.[3] Büyüdükçe babası, hayatında her şeyi başarabileceği fikrinin sağlamlaşmasına yardımcı olmuş, ancak bu, ırksal damgalamayı aşmak için çok çalışmadan mümkün değildi.[3]
Tyus, liseyi bitirdikten sonra Tennessee Eyalet Üniversitesi'ne (TSU) katılmış ve bu onu ailesinden üniversiteye giden ilk kişi yapmıştır.[3] TSU'dayken Tyus Tigerbelles üniversite takımına katılmıştır.[10] Tyus, TSU antrenörü Ed Temple ile antrenmana başlamış, ancak düşük notlar, çalışma alışkanlıkları ve derslerine olan genel ilgi eksikliği, eğitimine devam etme ve 1964 Olimpiyatlarına katılma şansını neredeyse raydan çıkarmıştır.[3] Coach Temple'da aldığı eğitimin spor, akademik ve profesyonel yaşamındaki gelişimine ve başarısına yardımcı olduğunu belirtir; özellikle de siyahi bir atlet olmanın ve olumlu bir tanınma elde etmek için daha çok çalışmak zorunda kalmanın getirdiği mücadeleyi vurgulamıştır.[3]
Aralık 1968'de Tyus, erkek arkadaşıyla birlikte Georgia'dan Kaliforniya'ya taşınmış ve burada yedek öğretmen olarak çalışmıştır.[3] 1969'da erkek arkadaşı Art Simburg ile evlenmiş ve 1971'de öğretmen olana kadar birçok işte çalışmıştır.[3] Tyus, ilk çocuğuyla birlikte evde kalabilmek için bir yıl içinde bu işi bırakmıştır.[3] Tyus'un ilk evliliği 1974'te sona ermiş ve 1978'de Duane Tillman ile evlenmiştir; bu evlilikten bir oğlan çocuğu olmuştur.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "Wyomia Tyus". Olympics at Sports-Reference. 17 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2017.
- ^ a b Ennis, Lisa A. "Wyomia Tyus (b. 1945)". Georgia Encyclopedia. 10 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2017.
- ^ a b c d e f g h i j k l Walter, John C; Iida, Malina (2011). Better than the best : black athletes speak, 1920-2000. University of Washington Press. ISBN 9780295990538. OCLC 665136806.
- ^ Aitcheson, Connie (14 Temmuz 2008). "Wyomia Tyus". Sports Illustrated. 26 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi31 Mayıs 2017.
- ^ "Wyomia Tyus" (PDF). Georgia Sports Hall of Fame. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Temmuz 2017.
- ^ "Wyomia Tyus". U.S. Olympic Hall of Fame. 26 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2017.
- ^ "Wyomia Tyus Olympic Park". Spalding Parks and Recreation. 29 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2017.
- ^ Biles, Deidre B. "Track Star's Namesake a Breeders' Cup Runner". Bloodhorse. 26 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2017.
- ^ Tyus, Wyomia. Tigerbelle : the Wyomia Tyus story. OCLC 1048941540.
- ^ BAMBACH, MIKE. "ASN HEROES OF BLACK HISTORY Ed Temple created TSU's legendary Tigerbelles". American Sports Net. 19 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2017.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Lansbury, Jennifer H (2014). A spectacular leap: black women athletes in twentieth-century America (İngilizce). University of Arkansas Press. ISBN 978-1557286581. OCLC 866922879.
- Tyus, Wyomia; Terzakis, Elizabeth (2018). Tigerbelle - The Wyomia Tyus Story (İngilizce). Edge of Sports/Akashic Books. ISBN 978-1-61775-676-4. OCLC 1046676510.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tigerbelles Olympic Tradition
- YouTube'da Olympic Anthem Los Angeles 1984 Opening Ceremony
- YouTube'da Retains Olympic 100m
- 1968 Olympic Funky dance
- Wyomia Tyus Olympic Park
|
- 20. yüzyılda Afrikalı Amerikalı kadınlar
- 21. yüzyılda Afrikalı Amerikalı kadınlar
- Olimpiyat kadın kısa mesafe koşucuları
- 1964 Yaz Olimpiyatları'nda madalya kazananlar
- 1968 Yaz Olimpiyatları'nda madalya kazananlar
- 1967 Panamerikan Oyunları atletleri
- Altın Panamerikan Oyunları madalyalı Amerikalı sporcular
- Panamerikan Oyunları madalyalı atletler
- 1968 Yaz Olimpiyatları atletleri
- 1964 Yaz Olimpiyatları atletleri
- Gümüş Olimpiyat madalyalı Amerikalı atletler
- Altın Olimpiyat madalyalı Amerikalı atletler
- Afrikalı Amerikalı kadın atletler
- Amerikalı kadın kısa mesafe koşucuları
- Kaliforniya doğumlu atletler
- Yaşayan insanlar
- 1945 doğumlular
- Georgia doğumlular