Yükseköğretim Kurumları Sınavı

Yükseköğretim Kurumları Sınavı
YKS
Yapan kurum	ÖSYM, YÖK
Geçiş	Ortaöğretimden yükseköğretime
Oturum sayısı	3 (TYT, AYT, YDT)
İlk uygulama dönemi	30 Haziran-1 Temmuz 2018
Son uygulama dönemi	21-22 Haziran 2025 (Yürürlükte)
Yerine geldiği	ÖSS (YGS, LYS)
Başvuru ücreti	₺450 (2025) (her oturum için)

Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS), Türkiye'de ÖSYM tarafından 2017-2018 eğitim öğretim yılından itibaren uygulanmaya başlanan ve her yıl yapılan ortaöğretimden yükseköğretime geçiş sınavı sistemi.

Öncesi

Ana maddeler: Yükseköğretime Geçiş Sınavı ve Lisans Yerleştirme Sınavı

YKS öncesi benzer adlı Yükseköğretime Geçiş Sınavı ve Lisans Yerleştirme Sınavı şeklinde iki sınav vardı. Adaylar haziran ayındaki LYS'ye (alan sınavları) girebilmek için mart ayındaki YGS'de (baraj sınavı) herhangi bir puan türünde 180 ham puan almak zorundaydı. 150-179 puan arasındakiler önlisans programlarına başvurabilirken 150 puan altı ise tercih yapamazdı. 7 yıllık sistemin değiştirilmesi, Türkiye'nin 12. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın liseye geçiş sınavı olan TEOG'un kaldırılması gerektiğini söylemesi ve TEOG'un kısa süre sonra kaldırılmasından sonra gündeme geldi. YGS ve LYS'yi kaldırarak YKS'yi getiren sistem 12 Ekim 2017'de açıklandı.

Sınav sistemi

I. Oturum: Temel Yeterlilik Testi (TYT)

Adayların bir yükseköğretim kurumuna yerleşmek için iki aşamalı sınava girmeleri gerekmektedir. İlk olarak Temel Yeterlilik Testi (TYT) oturumuna girilir. TYT, bir üniversiteye yerleşebilmek için zorunlu bir sınavdır ve ilk aşamayı temsil eder. Testin amacı mantıksal düşünme, akıl yürütme, değerlendirme ve düşünme temelli problem çözme becerilerini ölçmektir. Sorular, seçilmiş lise müfredatından gelmektedir ve bu oturuma girmek zorunludur. Başta ön lisans ve lisans programlarını tercihte TYT ve AYT için 150 ve 180 olan baraj puanları 2022 yılında kaldırılmıştır. Adayların tercih yapabilmeleri için Matematik veya Türkçe testlerinden yarım net yapması yeterli olmaktadır. Buna ek olarak TYT'de 200 ve üstü bir puan alan öğrencilerin TYT puanı tercih yapmadıkları takdirde iki yıl geçerliydi. Sınavın süresi 135 dakikaydı. 2022 senesinde yayımlanan kılavuza göre sınav süresi 165 dakika olmuştur. Artık adayların TYT puanını bir sonraki sene kullanma hakkı ise geçersiz sayılmıştır.

TYT'deki soru dağılımı
	Testlerin Kapsamı	Soru Sayısı
Türkçe Testi	Doğru Türkçe kullanımını ölçme, temel dil bilgisi, cümle kurma, paragraf, imla kuralları, yazım yanlışları, yorumlama, okuduğunu anlama, kelime hazinesi vb.	40
Sosyal Bilimler Testi	Tarih, Coğrafya, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Felsefe derslerinde genel durumu ölçme, ilke ve kavramları bilme, yorumlama vb.	Tarih: 5 Coğrafya: 5 Felsefe: 5 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi: 5
Temel Matematik Testi	Temel Matematik kurallarının ölçülmesi, temel işlemlerin yapılabilirliği, temel matematik eksenli soyut işlemler yapabilme ve gündelik hayatta kullanımı vb.	40
Fen Bilimleri Testi	Fizik, Kimya ve Biyolojide temel kavramları ve ilkeleri ölçme, kullanabilme vb.	Fizik: 7 Kimya:7 Biyoloji: 6
		Toplam soru sayısı: 120

II. Oturum: Alan Yeterlilik Testleri (AYT)

Sorular dört yıllık lise müfredatından gelmektedir. Adaylar TYT sonrasında AYT'ye girmek zorunda değildir. Fakat genel olarak 4 yıl eğitimli üniversiteler, TYT (%40) + AYT (%60) puan toplamları ile aldığı için bu sınava girilmesi gerekmektedir. Sınavın süresi 180 dakikadır.

AYT'deki soru dağılımı
	Testler	Soru Sayısı
Alan Yeterlilik Testleri (AYT)	Türk Dili ve Edebiyatı- Sosyal Bilimler-1 Testi	Türk Dili ve Edebiyatı: 24 Tarih-1: 10 Coğrafya-1: 6
	Sosyal Bilimler-2 Testi	Tarih-2: 11 Coğrafya-2: 11 Felsefe Grubu (Felsefe, Psikoloji, Sosyoloji, Mantık): 12 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (veya ilave Felsefe Grubu soruları): 6
	Matematik Testi	40
	Fen Bilimleri Testi	Fizik : 14 Kimya: 13 Biyoloji: 13
		Toplam soru sayısı: 160

Yabancı Dil Testi (YDT)

TYT sonrasında DİL puanı ile öğrenci alan bölümlere girmek isteyen adaylara yöneliktir. 80 sorudan oluşmaktadır. Sınava tercihe göre Almanca, Arapça, Fransızca, İngilizce ve Rusça dillerinden herhangi biri tercih edilerek girilir. Sınavın süresi 120 dakikadır.

Puan türlerine göre testlerin yüzdelik ağırlıkları

Adaylar hedefledikleri bölüm ya da bölümlerin hangi puan türünde öğrenci kabul ettiği bilgisine YÖK Program Atlasından erişebilirler. Her puan türünde testlerin ağırlıkları farklıyken TYT puanı tüm AYT puan türlerini %40 oranında etkilemektedir. Aşağıda puan türlerine göre testlerin yüzdelik ağırlıkları verilmiştir.

TYT puanında testlerin ağırlıkları (%)
Türkçe	Sosyal Bilimler	Temel Matematik	Fen Bilimleri
33	17	33	17

YKS Sayısal (YKS-SAY) puan türünde testlerin ağırlıkları (%)
Puan türü	TYT	+	AYT Testleri
			Matematik	Fen Bilimleri
			Matematik	Fizik	Kimya	Biyoloji
YKS SAY	40		30	10	10	10

YKS Eşit Ağırlık (YKS-EA) puan türünde testlerin ağırlıkları (%)
Puan türü	TYT	+	AYT Testleri
			Matematik	Türk Dili ve Edebiyatı-Sosyal Bilimler-1 Testi
			Matematik	Türk Dili ve Edebiyatı	Tarih-1	Coğrafya-1
YKS EA	40		30	18	7	5

YKS Sözel (YKS-SÖZ) puan türünde testlerin ağırlıkları (%)
Puan türü	TYT	+	AYT Testleri
			Türk Dili ve Edebiyatı Sosyal Bilimler-1 Testi			Sosyal Bilimler-2 Testi
			Türk Dili ve Edebiyatı	Tarih-1	Coğrafya-1	Tarih-2	Coğrafya-2	Felsefe Grubu	DKAB/ İlave Felsefe Grubu
YKS SÖZ	40		18	7	5	8	8	9	5

YKS DİL (YKS-DİL) puan türünde testlerin ağırlıkları (%)
Puan türü	TYT	+	AYT Testleri
			Seçilen Yabancı Dil Testi
YKS DİL	40		60

Başvuru süreci

ÖSYM AİS

ÖSYM AİS, sisteme kayıtlı adayların bilgilerinin yer aldığı sistemdir. Adaylar ÖSYM'nin hazırladığı tüm sınavlara buradan başvurabilmekte, sınav sonuçlarını görebilmekte ve tercihlerini yapabilmektedirler. Ayrıca adayların girdikleri diğer ÖSYM sınavlarına dair arşivler de bu sistemde bulunmaktadır. AİS şifresi, ÖSYM merkezleri ile ortaöğretim kurumlarının müdür yardımcıları tarafından verilmektedir. Aday öğrenci, sistemde bulunan fotoğrafını değiştirmek isterse ÖSYM merkezlerine başvurup belirli bir ücret karşılığında bu işlemi gerçekleştirebilmektedir. Ayrıca AİS'te bulunan aday öğrenci fotoğrafı, öğrencilere üniversitelerde verilen öğrenci kimlik kartlarına da basılmaktadır.

Sınav başvuruları

2018 YKS aday kılavuzuna göre bir ortaöğretim kurumunda (lise veya dengi okullarda, açık öğretim liselerinde) son sınıfta olan öğrenciler, daha önce mezun olmuş olanlar, mezun olması bekletmeli olanlar (mezun olmasını engelleyecek kadar başarısız dersi bulunanlar) ve yurt dışında ortaöğretim kurumlarına denk bir okuldan mezun olanlar sınava başvurabilir. Merkezi yerleştirme (TÜBİTAK yarışmalarıyla sınavsız geçiş hakkı edinenler dâhil) ve özel yetenek sınavı ile öğrenci alan kurumlara yerleşebilmek için YKS'ye başvurmak zorunludur.

Adaylar eğitim gördükleri okulda başvurularını yapabilmektedir. Açık liseden okuyanlar ise belirli okullar veya kurumlardan başvuru yapabilirler. Ayrıca ÖSYM başvuru merkezlerinde de sınav başvurusu yapılabilmektedir. Bir ortaöğretim kurumunun son sınıfında olan öğrenciler, kendi okullarında başvurularını yapmak isterse okul müdür yardımcılarının belirlediği tarihlerde başvurularını yapabilecektir. Bu tür başvuruda; öğrenciye doldurması için bir form verilir, öğrencinin fotoğrafı çekilir ve ÖSYM'nin belirlediği bir ücret öğrenciden tahsis edilerek adaya şifre verilir. Aday öğrenci, dilerse okuldan aldığı şifreyi ve sınav yeri tercihini (Örn. İstanbul 1,2,3 ve 4. Bölge gibi) ÖSYM AİS'ten değiştirebilir. ÖSYM, öğrencilerin şifrelerini bu sistemden değiştirmeleri ile üçüncü kimselerle paylaşmamaları konusunda uyarı ve tavsiyelerde bulunmaktadır.

Önceden sınava girmiş adaylar tekrar sınava girmek isterse başvurularını ÖSYM AİS'ten bireysel olarak yapabilmektedir. Bunun için ilk şart, sistemde geçerli bir fotoğrafının bulunmasıdır. Sistemde son 50 ay içerisinde herhangi bir başvuru merkezinde çekilmiş bir fotoğrafın bulunması gerekir. Aynı zamanda eğitim bilgilerinin sisteme otomatik olarak yansımış olması gerekir. Sistemde geçerli bir fotoğrafı olmayanlar ve var olan fotoğrafını değiştirmek isteyenler, ÖSYM başvuru merkezlerinden bu işlemi yaptırabilir. Eğitim bilgileri olmayanlar, ilgili ÖSYM kurumlarına başvurmalıdır.

Başvuru ücretleri

Adaylar ÖSYM AİS veya diğer başvuru merkezlerinde başvuru sürecini tamamladıktan sonra ÖSYM'nin belirlediği kurumlarda sınav ücretini yatırmak zorundadırlar. Başvurusunu yaptığı hâlde sınav ücretini ödemeyen adaylar sınava giremezler. Sınav ücretleri yıllara göre farklılık göstermektedir. ÖSYM'nin ücretlerinin ödenmesi için belirlediği kurumlar her yıl yayınlanan aday kılavuzlarında yazmaktadır. Öğrenciler bu kılavuza ÖSYM'nin resmî sitesinden ulaşabilmektedir. 2025 yılında her oturum için 450 TL alınmaktadır.

Yerleştirme

YÖK Program Atlası

Yükseköğretim Kurumu tarafından 2016 yılında hazırlanan uygulamadır. Öğrenciler, YÖK Atlas uygulamasını kullanarak YÖK'e bağlı bulunan üniversitelerin ilgili tüm lisans ve ön lisans bölümlerine yerleşen öğrencilerin istatistik verilerine ulaşabilmektedir. Herhangi bir bölüme yerleşmek isteyen adayların o bölüme yerleşmek için kaç net yapmaları, kaç puan almaları, sıralamalarının nasıl olması gerektiği gibi soruların cevapları Atlas uygulaması kullanılarak ortalama değerlerle bulunabilmektedir. Aynı zamanda istenen bölümün demografik yapısı, bölümdeki öğrencilerin geldikleri bölge ve iller (isimsiz, grafik olarak), mezun oldukları okul türleri, bölümün akademik sayısal verileri ve adayların benzer tercihleri paylaşılmaktadır. Atlas uygulamasında ilgili sınav yılından 2-3 yıl önceki sınav yıllarına dair istatistik verileri yansıtılmaktadır. Ayrıca adayların tercih listelerini oluşturmalarında yardımcı olacak ve girmek istediklerini bölümlerden mezun olanların diğer ÖSYM sınavlarındaki başarılarını görmelerini sağlayacak sistemleri de mevcuttur.

Tercihler

Aday öğrenciler sınav yerlerini ve sonuçlarını ÖSYM AİS'ten görebilmekte ve tercihlerini yine burada yapabilmektedir. Adaylar 24 ile 30 bölüm arasında tercih yapma hakkına sahiptirler. Bu sayılar yıllara göre değişmektedir.

Yerleştirme

Bazı bölüm ve programlar için başarı sırası sınırlaması bulunmaktadır. Buna göre eşit ağırlık puan türünde hukuk programları için en düşük başarı sırası 100 bin (100.000); SAY puanı ile alan mühendislik programlarında 300 bin (300.000), mimarlık programlarından 250 bin (250.000), tıp programlarında 50 bin (50.000), eczacılık programlarında 100 bin (100.000) ve diş hekimliği programlarında 80 bin (80.000) başarısı sırası koşulu vardır. PDR dahil tüm öğretmenlik bölümlerinde ise ilgili puan türlerinde (örneğin SÖZ puanı ile Türkçe öğretmenliği vb.) en düşük başarı sırası 300 bin olarak belirlenmiştir.

OBP hesaplaması ve Sınav Puanlarına Katkısı

Ortaöğretim Başarı Puanı (OBP) lise diploma notlarından yola çıkarak hesaplanan bir puandır. Hesaplama sonrasında OBP en küçüğü 250 ve en büyüğü 500 olan puana dönüştürülür. Dönüştürme işlemi her bir aday için diploma notunun 5 ile çarpımıyla elde edilir. Eğer diploma notu 100'lük sisteme göre 50'nin altındaysa 50 olarak kabul edilerek asgari OBP olan 250 puan aday için hesaplanır. Diploma notları 5'li ve 10'lu not sistemine göre hesaplanmış adaylar için de diploma notları önce 100'lük sisteme dönüştürülüp sonra yine aynı yöntemle OBP hesaplanır.

OBP adayların yerleştirme puanlarının hesaplanmasında kullanılan bir değerdir. Sınav puanları hesaplanan adayların o puanlarına OBP 0,12 oranında eklenir. Örneğin aday 350 puan almış ve adayın diploma notu 80 ise OBP katkısıyla yerleştirme puanı 398'e çıkar. Hesaplama formülü şu şekildedir: Yerleştirme puanı = Sınav Puanı + ((Diploma Notu x 5) x 0,12)

Bazı programlara girerken adayların OBP'si 0,12 ile değil 0,18 ile çarpılır. Bunun için adayın meslek lisesinden mezun olması ve mesleği ile bağlantılı bir 2 yıllık bölümü tercih etmiş olması gerekir. 4 Yıllık bölümlerde 0,18 katkısını sadece Mart 2012 yılında bir meslek veya anadolu öğretmen lisesinde okuyanlar yine alanlarının devamı niteliğindeki bir lisans programını seçtiklerinde alırlar. Bu tarihten sonra bir meslek lisesinde okuyanlara 0,18 OBP katkısı 4 yıllık programlarda verilmez.

Sonrası

Ayrıca bakınız: Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu

Ana madde: Türkiye'de eğitim

Taban ve tavan puan

Taban puan, ilgili bölüme bir önceki yıl en son giren öğrencinin puanıdır. Taban sıralama ise son giren öğrencinin sıralamasıdır. Tavan puan ve sıralama ise bunların tam tersidir. Yerleştirmelerde taban puan oldukça önemlidir, fakat sıralama, taban puandan daha önemli görülmektedir. Genel olarak adayın puanı taban puana yakınsa sıralaması da bölümünün taban sıralamasına yakın gelmektedir. İlgili bölümlerin puan ve sıralamaları yıllara göre çeşitlilik göstermektedir. Bunun nedeni her yıl sınavın zorluğu ve sınava giren öğrencilerin ortalama başarı oranının değişmesidir. Ancak bir okulun kontenjanı ve tercih edilme oranını en iyi gösteren veri önceki yılda en düşük puanla aldığı öğrenci olduğundan (taban puan bu öğrencinin sınav da aldığı puandır) onun sıralaması bakmak daha güvenilir bir tercih olanağı sağlar. Bu nedenle sınavdaki önceki yılın taban başarı sıralamasına bakmak taban puanına bakmaktan daha sağlıklı tercih öngörüsü sağlasa da bu durum mutlak doğru bir bilgi sağlamaz. Sağlıklı şekilde bilgi edinebilmek için taban puanları ve başarı sıralamalarına beraber bakılmalı, geçmiş seneler ile kıyaslanarak çıkarım yapmak gerekir.

Eleştiriler

Sistem eleştirileri

Türkiye'deki eğitim sistemi kısa süre aralıklarıyla değişikliklere uğramaktadır. Üniversitelere geçiş sisteminin 2017'de yeniden değiştirilmesine ilişkin olarak NTV yazarı ve eğitim uzmanı Sadık Gültekin; YKS'yi ve sistemi açıklayan, dönemin YÖK Başkanı Yekta Saraç'ı eleştirmiştir. Gültekin, genel olarak yeni sistemi "YGS ve LYS’nin kırpılmış hali" olarak yorumladı. YGS'deki 160 sorunun TYT ile 120'ye indirilmesi aday niteliklerin belirlenmesine yapacağı etkiyi “Milyonlarca aday, dar alanda kısa paslaşma yapacak!” şeklinde yorumladı. 1. Oturum sonrasında adayların tercih barajını geçip geçemediklerinin belirsiz olmasını, bu durumun öğrencinin inisiyatifine bırakılmasını kötü bir düzenleme olarak gördü ve öğrencileri II. Oturum sırasında olumsuz etkileyebileceğine dikkat çekti. Kilit noktalardan birini de 18 puan türünün 5'e düşürülmesi olarak ele aldı. Gültekin, tıp ve mühendislik örneklerini vererek birbirinden farklı olan bu bölümlerin tek bir sayısal puan türünden alınacak olmasına tepki gösterdi (önceden her puan türünde ağırlıklı testleri farklı olan SAY 1-2-3 gibi farklı puan türleri vardı). Bu durumun sonraki yıllarda "adaylar bu programlara uygun değil" şikâyetlerine neden olacağını belirtti. Olumlu olarak da sadece tercih yapılmaması durumunda sınavın 2 yıl geçerli olacak olmasını saydı.

Ücret eleştirileri

Sınav başvuru ücretlerinin yüksek olması adayların tepkisini çekmektedir. 2018 yılında her oturum için başvuru ücreti ₺50 olarak belirlendi ve 2019 yılında başvuru ücreti değişmedi. 2020 yılında %40 zamlanarak 70 TL'ye çıktı. 2021 yılında sınav ücreti %29 zamlandı ve her oturum için 90 TL olarak belirlendi. 2022 yılında sınav ücreti tekrar zamlanıp her oturum için 115 TL oldu ve 2023 yılında başvuru ücreti sabit kaldı. 2024 yılında 295 TL olarak belirlendi, 2025'te ise 450 TL'ye ulaştı.

Henüz hiçbir resmi geliri olmayan öğrencilerden sınav için para alınması eleştiri konusu olmaktadır.