Yakir Geron
Yakir Geron | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1813 Edirne |
| Ölüm | 11 Şubat 1874 Kudüs |
| Milliyet | Yahudi |
| Vatandaşlık | Osmanlı İmparatorluğu |
| Meslek | Din adamı |
Yaakov Yakir Geron (d.1813, Edirne - ö.11 Şubat 1874, Kudüs) Edirne ve Kostantiniyye (İstanbul) hahambaşılığı yapmış Yahudi din adamı. Soyadı bazı kaynaklarda Gueron, Gheron veya Ghiron olarak geçmektedir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Edirne'de 18. ve 19. yüzyıllarda din adamları yetiştirmiş Geron ailesinden olan Yakir Geron 1813 yılında doğmuştur. 1835 yılında henüz 22 yaşında iken Edirne şehrinin hahambaşısı olmuştur. 1846 yılında Edirne'de meydana gelen büyük yangın, Yahudi cemaatine büyük zararlar vermiş, hahambaşı Yakir Geron'un çabasıyla cemaat yeniden ayağa kalkmıştır. Bu başarısı sayesinde hem padişah Abdülmecid'in ilgisini çekmiş, hem de tüm Osmanlı Yahudileri tarafından sevilmiş ve "Rabi Presyado" (Yahudi İspanyolcasında "değerli haham") lakabını almıştır. 1863 yılında padişah Abdülaziz tarafından İstanbul'a çağrılarak İstanbul hahambaşısı olarak görevlendirilmiştir. 1871 yılında görevini bırakarak Kudüs'e yerleşmiş ve 11 Şubat 1874'te hayata veda etmiştir.
İstanbul Hahambaşısı Olarak Yaptıkları
[değiştir | kaynağı değiştir]Edirne Hahambaşısı olarak başarısı ve yenilikçi görüşleri İstanbul Hahambaşılığına getirilmesini sağlamıştır. Kendisinden beklenen, 1856 Islahat Fermanı çerçevesinde Rum ve Ermeni millet sisteminde yapılan yeniden yapılandırmanın Yahudi millet sistemine de uyarlanması idi. Göreve gelir gelmez gerekli reformların yapılması için çalışmaya başlamıştır. İstanbul'un çeşitli bölgelerinden 14 temsilciden oluşan bir komite oluşturmuş, başkanlığına da reform taraftarlarının başını çeken, dönemin en varlıklı ve etkili Yahudilerinden Abraham de Kamondo'yu getirmiştir. Bu komite ise yeni düzenlemeleri oluşturmak üzere 12 cemaat yöneticisi ve 4 hahamdan oluşan bir komisyonu görevlendirmiştir. Bu komisyonun ürünü olan yeni düzenleme "Hahamhane Nizamnamesi" olarak bilinmektedir. Padişah tarafından 21 Mart 1865'te onaylanmış ve 3 Mayıs 1865'te Takvim-i Vekayi'de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Düzenlemenin bu kadar çabuk hazırlanmasına memnun olan padişah Yakir Geron'u Mecidiye nişanı ile ödüllendirmiştir.
"Hahamhane Nizamnamesi" ile İstanbul Hahambaşısı idari konularda tüm imparatorluk Yahudilerinin lideri hâline gelirken, dini anlamda sadece İstanbul'da yaşayan Yahudilerin lideri olarak kaldı. Farklı pozisyonlardaki dini liderlerin yetkileri konusunda yaşanan karmaşa, ileriki yıllarda ciddi sorunlara yol açmış, sonuçta Yakir Geron'un 1872 yılında görevini bıkkınlık içerisinde bırakmasının sebeplerinden biri olmuştur. "Hahamhane Nizamnamesi" ile ayrıca, idari konularda hahambaşıya danışmanlık yapmak üzere "Meclis-i Cismani" adında laik bir komite kurulmuştur.
Yakir Geron 1868 yılında, İstanbul'un en önemli Yahudi yerleşim bölgesi olan Hasköy'de yoğunlaşan Hristiyan Protestan misyonerlik faaliyetleriyle mücadeleye girişti. Toplumunu bilinçlendirmek için gazete çıkarılmasını teşvik etti, el ilanları bastırdı. Bununla da yetinmeyip Hasköy'de misyonerlik faaliyetlerini yasaklatmayı başardı.
Üst düzey Osmanlı bürokratlarıyla iyi ilişkiler kurduğu gibi, uluslararası ilişkilere de önem verdi. İstanbul'u ziyaret eden Sırp Prensi 3. Michael Obrenoviç ile Nisan 1867'de, Avusturya İmparatoru Franz Joseph ile Ekim 1867'de ve III. Napoleon'un karısı İmparatoriçe Eugenie ile 7 Ekim 1869'da görüştü.
Yakir Geron'un hahambaşılık dönemi Yahudiler arasında modern görüşleri savunanlar ile muhafazakârlar arasında anlaşmazlıkların yaşandığı bir dönem olmuştur. Anlaşmazlıklar özellikle yeni nizamnamenin uygulanması ve Yahudi olarak kabul edilip edilmeyecekleri tartışılan Karaylar konusunda yaşanmıştır.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]1838 yılında Selanik'te basılan "Abir Ya'akob" adlı eserin yazarıdır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- The Jews of the Ottoman Empire and the Turkish Republic, Stanford Shaw (Macmillan, London and New York University Press, 1992)
- Osmanlı Devleti'nde Hahambaşılık Müessesesi, Hatice Doğan, Gözlem Yayınları, 2003
