Yeni ontoloji

Yeni ontoloji, kurucusu ve temsilcisi Nicolai Hartman' ın olan felsefe akımı. 20. yüzyıl felsefesinin bütünü bakımından çok yaygın ve güçlü bir etkiye sahip olarak görünmese de, kendisini kabul ettirmiş ve özellikle yüzyıl başlarında, özellikle de Alman felsefesinde etkili olmuştur. Yeni ontolojide Husserlci fenomenoloji anlayışının etkisi görülür. Fenomenoloji yeni ontolojinin bir anlamda çıkış noktası olmuştur. Hartmann bu etkiyle gerçekçi ve eleştirel bir ontoloji anlayışı geliştirmeye yönelir. Genel hatlarıyla ifade edilecek olursa, varlık'ı bilginin öncesine koyan ve bilgi teorisinin öncel bir ontolojiye dayanması gerektiğini öne süren bir anlayıştır.

Genel özellikler

Yeni ontoloji, bütünlüğü bakımından varlığı temel alan ve var olanların en temel niteliklerini açıklamayı üstlenen bir felsefe yönelimi olarak ortaya konulmuştur. Varlık felsefeleri antik çağ felsefelerinden itibaren ortaya çıkmış olmakla birlikte (Parmenides, Herakleitos, Aristoteles), belirli bir disiplinle ve sistematikle bunun ontoloji olarak ele alınması daha sonraları şekillenmiştir. Ontoloji bu anlamda birçok noktada metafiziğin yerine geçme ya da o alana ait konuları üstlenme eğilimi gösterir. Yeni ontoloji ise bu gelişmenin son halkalarından biridir. Varlığı varlık olarak inceleme ve ortaya koyma fikri bu disiplin içinden yeniden yürütülmeye çalışılmıştır. Bu çaba epistemolojinin ontolojiye indirgenerek yürütülmesi şeklindedir.

Felsefi yöntem ve kavramları

Yeni ontoloji düşüncesinin ana ilkelerinin başında, varlığın çokluk içinde birlik olduğu önermesi gelir. Varlığın katmanları ve varoluş biçimleri şeklinde kavramlaştırmalar da bu düşünceyi izler. Bunlar varlık'a ait şeylerdir ve bir anlamda onun yüzünü, görünümünü oluştururlar. Bu nedenle fenomenolojiden esinle yeni ontoloji, "betimleyici-fenomenolojik yöntem"i benimser ve bunu "aporetik yöntem" denilen yöntemle birlikte felsefi yöntemi olarak kullanır. Birinci yöntem olgu ve gercekliklerin fenomenolojik bir ortaya çıkarılışını yapmayı hedefler; ikinci yöntemse, bu olgu ve gerçekliklerin görünür olmayan çelişkilerini irdelemeye yönelir. Böylece yeni ontoloji, varlığın temel yasalarını, varlık çeşitleri arasındaki bağlantıları, dahası bu bağlantıların oluşumunu ve varlık'ın farklı katmanlardan oluşan bir bütünlük olduğunu kanıtlamaya ve açıklamaya çalışır. Bu bütünlüklü varlık fikrinin iki temel kategorisi vardır; "ideal varlık" kategorisi ve "real varlık" kategorisi. İlk kategori değişime kapalıdır, ikincisi ise değişir. Bu iki kategori arasında buna rağmen ortak bir bağ mevcuttur.

Ayrıca bakınız

• Metafizik
• Epistemoloji
• Değer
• Varoluşçuluk
• Martin Heidegger
• Edmund Husserl

Dış bağlantılar

• Hartmann ve Yeni ontoloji hakkında ayrıntılı bir yazı 5 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.