Yortu
Yortu, Rumca kökenli bir kelime olup, Hristiyan dininde İsa'nın hayatını, ölümünü, dirilişini ve azizlerin hayatlarına yansımış olan faziletlerini anmak üzere kilisenin belirlediği mukaddes günlerdir.[1]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Yortu kelimesi Yunanca: yiorti, γιορτη,[2] Antik Yunanca: eortē, εορτη gelmekte olup, bayram, festival, kutlama ve dini bayram anlamlarına gelmektedir.[3]
Tanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Yortular resmi tatili de içeren tam günlük dini bayramlardan, pazar ayinlerine ve sokak alaylarına kadar değişiklik gösterebilir. Batı Hristiyanlığı ve Doğu Hristiyanlığı arasında farklılıklar belirgindir. Batı hristiyanlığının yortu takvimi 1960 yılından 1969 yılına kadar Tridentine Ayini de denilen Vetus Ordo ile düzenlenirken, 1969 yılında Papa VI. Paulus tarafından kabul edilen, VI. Paulus'un Ayini olarak da bilinen Novus Ordo ile düzenlenmektedir.
Batı Kilisesinde Roma Ayini'nin kuralları uygulanır ve Roma Missal'i kitabına göre litürjik ritueller gerçekleşir.
Doğu Hristiyanlığında Dodekaorthon olarak adlandırılan en önemli 12 yortu bulunmaktadır.[4] Bu yortular, İsa, Kutsal Aile, havariler ve azizler ile ilgilidir.[5]
Katolik yortuları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hamsin Yortusu
- Meryem Ana Yortusu
- Katolik Yortusu
- Aziz Nicholas Yortusu
- Havarilerin Yortusu
- Meryem'in göğe yükselişi
- Noel
- Paskalya
- Meryem Ana'nın Günahsızlığı Bayramı
- Büyük Advent Antifonları
- Epifani
- Rab'bin Vaftiz Bayramı
- İsa'nın Mabede Takdimi Bayramı
- Kül Çarşambası
- Aziz Yusuf Günü
- Müjde Bayramı
- Dallar Bayramı
- İlahi Merhamet Pazarı
- Rab'bin Göğe Yükselişi Bayramı
- Kutsal Kalp Bayramı
- Vaftizci Yahya'nın Doğuşu
- Aziz Petrus ve Pavlus Bayramı
- Metamorfoz Bayramı
- Meryem Ana'nın doğuşu
- Kutsal Haç Bayramı
- Azizler Günü
- Cadılar Bayramı
- Ruhlar günü
- Meryem'in Takdimi
- Kral Mesih Bayramı
Ortodokslukta on iki yortu
[değiştir | kaynağı değiştir]- Müjde Bayramı
- İsa'nın doğumu
- İsa'nın Mabede Takdimi Bayramı
- Rab'bin Vaftiz Bayramı
- Metamorfoz Bayramı
- İsa'nın sevdiği kişilerden Lazarus'un dirilişi
- İsa’nın eşek veya sıpa üzerinde Kudüs'e girişi
- İsa'nın çarmıha gerilişi
- İsa'nın öldükten sonra dirilişi
- İsa'nın göğe yükselişi
- Kutsal ruhun havariler üzerine inişi
- Meryem'in ölümü
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Türk Dil Kurumu | Sözlük". sozluk.gov.tr. 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2025.
- ^ "What does γιορτή (giortí̱) mean in Greek?". WordHippo (İngilizce). 25 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2025.
- ^ "Yortu Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji". etimolojiturkce.com. 24 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2025.
- ^ Küçük, Mehmet Alparslan (Aralık 2016). "İkonografiden inanca "İsa Mesih'in dirilişi/Paskalya" süreci". Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 3 (8 [özel sayı]). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. s. 232. ISSN 2148-8924.
- ^ Ανεστοπούλου, Μαρία (7 Ekim 2019). "Senenin mühim Ortodoks yortuları". Ortodokslar Topluluğu. 16 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2025.
Katolik Kilisesi'nin Liturjik Yılı | ||
|---|---|---|
| 1969 Novus Ordo |  | |
| 1960 Vetus Ordo | ||
Kısaltmalar: A = Alay (Roma Ayinine göre) Not: Evrensel takvimde normalde pazar gününe denk gelmeyen 10 kutsal gün italik yazıyla belirtilmiştir. | ||