Zırhlı kruvazör

Zırhlı kruvazör, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarındaki, uzun menzilli ve bağımsız bir savaş gemisi tipidir. Savaş gemileri dışındaki bütün gemileri yok edebilecek ve çarpıştığı çoğu savaş gemisine ise büyük zarar verebilecek niteliktedir.

İlk zırhlı kruvazör, 1875 yılında suya indirilen HMS Shannon'dur. Diğer ilk zırhlı kruvazörler de, onun gibi buhar motorludur. 1890'larda kruvazörlerde buhar motoru kullanımı sona ermiş ve kruvazörler daha modern bir görünüm almışlardır. Zırhlı kruvazörlerin büyüklüğü değişken olmakla beraber en büyüğü, bir savaş gemisi kadar büyük ve pahalıdır.

Zırhlı kruvazörler, düşman toplarının şarapnellerinden korunması için yapılan kalın demir (ilerleyen yıllarda çelik kemerleri ile diğer kruvazörlerden ayrılmaktadır. Bu koruma yöntemi, savaş gemilerinde de sıkça uygulanmıştır. Görevini yerine getirebilmesi için; zırhlı bir kemer, uzun menzil ve yüksek bir hızı bir arada bulunduracak etkili bir zırhlı kruvazörün tasarlanması onlarca yıl sürmüştür. 1880'lerde ve 1890'ların başında pek çok donanma, zırhlı kruvazör yerine "korumalı kruvazör" yapımına eğilim gösterilmiştir. Geminin en önemli bölümlerini korumak üzere tasarlanmış hafif zırhlı güverteleri bulunan bu kruvazörlerin çoğu, diğer gemilerden daha yüksek hızlara ulaşabilmişlerdir.

1908 yılında zırhlı kruvazörün gelişimi, muharebe kruvazörünün ortaya çıkmasıyla son bulmuştur. Bu yeni gemi türüyle, bir savaş gemisinin sahip olduğu vuruş gücü ile hızlı buhar motoru bir araya getirilmiş, kısa sürede zırhlı kruvazörün yerini almıştır. Bu zamanlarda "hafif kruvazör" terimi, zırhlı kemerleri olan küçük kruvazörleri tanımlamak için ortaya çıkmıştır.

Zırhlı kruvazörler, I. Dünya Savaşı'nda "ikinci sınıf gemi" olarak çokça kullanılmıştır. Savaştan geriye kalan zırhlı kruvazörler ise 1922 yılında imzalanan ve savaş gemileri ile kruvazör sayılarılarını sınırlandıran Washington Denizcilik Antlaşması'nın hükümleri nedeniyle kullanımdan kaldırılmıştır. Antlaşmaya göre "10.000 ton ve daha hafif olup, pek çok büyük zırhlı kruvazördekinden daha düşük olmasına rağmen, 8 inç veya daha düşük kalibreli top taşıyan" gemiler, "kruvazör" olarak tanımlanmıştır.

Zırhlı kruvazörlerin sonu

I. Dünya Savaşı'ndan geriye kalan kruvazörler, hurda olarak satılmışlardır. Washington Denizcilik Antlaşması (1922), donanmalardaki güçlü büyük gemilerin sayılarına katı sınırandırmalar getirmiştir. "10.000 tondan ağır, 8 inçten daha yüksek kalibreli bütün gemiler" olarak tanımlanan "büyük gemiler" ile zırhlı kruvazörlerin hepsi, antlaşma dolayısıyla kullanımdan kaldırılmıştır. 1930 yılındaki Londra Denizcilik Antlaşması'nda ise kruvazörlerin tonaj limitleri arttırılmıştır. Sadece birkaç zırhlı kruvazör bu limitlerin dışarısında kalmış ve onlar da II. Dünya Savaşı'nda yer almışlardır.

Resimler

Georgios Averof: 20. yüzyılın başlarından bugüne kalan tek zırhlı kruvazör
Georgis Averof
USS Brooklyn (1898)
"General-Amiral" (1873)
SMS Blücher (1908): Muharebe kruvazörlerinden önce üretilen son zırhlı Alman kruvazörü

Dış bağlantılar

Birinci Dünya Savaşı'ndaki İngiliz ve Alman zırhlı kruvazörleri 27 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça