Zal Mahmud Paşa
Zal Mahmud Paşa (1521?[1] – 1577), Sancak Beyi, Beylerbeyi ve vezirlik görevlerinde bulunmuş Osmanlı devlet adamıdır.
Slovenya'nın başkenti Lübliyana'da Alman asıllı[2] bir aileye doğmuş ve devşirme olarak sarayda yetişmiştir.[3] 16. yüzyılda yaşamış Alman ilahiyatçı Stephan Gerlach seyahatnamesinde, Alman tarihçi Franz Babinger'de kitabında Mahmud Paşa'nın Alman asıllı olduğunu yazmışlardır. 16. yüzyılda yaşamış Osmanlı tarihçisi Gelibolulu Mustafa Âlî ise onun Boşnak olduğunu belirtmiştir.[1]
Kanuni Sultan Süleyman'ın en büyük oğlu Şehzade Mustafa'yı 6 Ekim 1553 tarihinde Konya'da boğduğu belirtilen dönemin güçlü güreşçisi ve saray hademesi (kapıcıbaşı) Zal Mahmud Ağa[4] ile aynı kişi olduğu belirtilmektedir.[1]
Avlonya Sancağı Sancak Beyi (bazı kaynaklarda Hersek Sancağı[2]) görevinden sonra 18 Kasım 1563'te Budin Eyaleti Beylerbeyi görevine getirilmiştir. 1564 yılı Haziran ayı sonlarında Budin'deki yeniçerilerin isyanı nedeniyle kaçmış ve 19 Ağustos'ta İstanbul'a gelmiştir. Sonrasında sırasıyla Halep Eyaleti ve Anadolu Eyaleti Beylerbeyi olarak görev yapmıştır. 1566 yılında II. Selim'in kızı Şah Sultan evlenmiştir. 11 Şubat 1567'de vezir olmuştur.[3]
İbrahim Peçevî, Peçevi Tarihi adlı eserinde Gelibolulu Mustafa Âlî'den alıntılayarak Zal Mahmud Paşa ile Şah Sultan'ın aynı gün hastalandığı ve vedalaşarak öldüklerini yazmıştır. Bazı yayınlarda ölüm tarihini 1580 yılı[5] olarak belirtilse de bu bilgi doğru değildir. Eşiyle birlikte hazırlanan vakfiyesinden yola çıkarak 5 Kasım 1577'de ölen Şah Sultan'dan 13 gün önce öldüğü (22 Ekim)[1] ya da 1 Ekim 1577'de öldüğü[3] yönünde değerlendirmeler bulunmaktadır. Mezarı Zal Mahmud Paşa Camii içerisindedir.
Mahmud Paşa'nın Muhammed Paşa adında bir oğlu olduğu bu oğlunun Şah Sultan'dan önceki evliliğinden olduğu düşünülmektedir.[1]
Kendisi ve eşiyle birlikte 1577 yılında inşa ettirdiği külliyede Zal Mahmud Paşa Camii bulunmakta olup cami yanından geçen caddeye de Zal Paşa adı verilmiştir. Bunların dışında Pirlepe ve Ankara'da birer çeşme ve yine Ankara'da bir mescit inşa ettirmiştir.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f Kahraman, Betül (2019). "Vakfiyesi Işığında Şah Sultan ve Zal Mahmud Paşa Külliyesi". FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 14. DergiPark. ss. 151-194. 25 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi28 Mart 2023.
- ^ a b Kılıç, Orhan (2019). "Budin ve Tımışvar Eyaletlerinin Paşaları: Karşılaştırmalı bir Analiz". Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 206. Ankara: Ankara Üniversitesi. 15 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Gévay, Antal (1841). A' budai pasák. 24 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2022.
- ^ İ.H. Uzunçarşılı, Büyük Osmanlı Tarihi, 2. cilt, Şehzadeler Vakası, sayfa 401-403
- ^ Belediyesi, T. C. Eyüpsultan. "Zal Mahmut Paşa". Zal Mahmut Paşa. 2 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.