Zoltan Hajos
Zoltán George Hajós (d. Zoltán György Hajós; 3 Mart 1926 - 9 Ekim 2022), Macar asıllı Amerikalı organik kimyacıdır. Aslen memleketi Budapeşte'de akademisyenlik yapan ve daha sonra ilaç endüstrisinde endüstriyel kimyager olan Hajos, en çok Hajos-Parrish-Eder-Sauer-Wiechert reaksiyonuyla tanınır (ilk olarak 1985'te Claude Agami tarafından Hajos-Parish reaksiyonu olarak adlandırılmıştır).[1]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Kimya eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Hajos, Macaristan'daki Budapeşte Teknik Üniversitesinde (BME) kimya okudu ve yüksek lisansını 1947'detamamladı.[2] 1950'de Organik Kimya Teknolojisi Enstitüsünde Zoltan Csuros'un yanında doktora çalışmasını tamamladı.
Akademik faaliyetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Hajos, BME'de organik kimya alanında yardımcı doçentlik pozisyonunu kabul etti ve 1948'den 1957'ye kadar bu görevde kaldı.[3][4] 1956 Devrimi'ni takip eden Ekim ayındaki karışıklıklarla beraber, Hajos BME'den ve komünist Macaristan'dan ayrılarak Amerika Birleşik Devletleri'ne gitti. Burada 1957'den itibaren Princeton Üniversitesi Kimya Bölümü'nde organik kimya alanında, kıdemli doktora sonrası bir pozisyonda çalıştı.
1960 yılında Hajos, Nutley, New Jersey'deki Hoffmann-La Roche İlaç Araştırma Enstitüsü'nde kimya alanında bir pozisyonu kabul etti.[3] Vermont Üniversitesi Kimya Bölümü'ne (1972–1973) ve ardından Toronto Üniversitesi Eczacılık Bölümü'ne (1973–1973) geçtiği 1970 yılında akademik kariyerinin ikinci aşaması başlayana kadar bu pozisyonda kaldı. 1974). Hajos, 1975 yılında ilaç endüstrisine geri döndü ve 1990 yılında emekli olana kadar Johnson & Johnson Araştırma Enstitüsü'nde çeşitli görevlerde bulundu.[3]
Hajo S, Hajos-Parrish-Eder-Sauer-Wiechert reaksiyonu [5] ve Hajos-Wiecher ketonunun (S) -prolin -katalizli sentez yolu ile bilinir ve organokataliz içermeyen alanda öncü araştırmacı olarak kabul edilir.[6][7]
Kişisel yaşam ve ölüm
[değiştir | kaynağı değiştir]Hajos, 9 Ekim 2022'de 96 yaşında Budapeşte'de öldü.[8]
Ödüller ve tanınma
[değiştir | kaynağı değiştir]Mayıs 2013'te Hajos, 65 yıllık yıllık hizmeti karşılığında k TU Budapeşte'den "Yairon Ödülü" adı verilen bir sertifika aldı.[2]
Hajos, 2017 yılında 70 yıllık hizmeti karşılığında TU Budapeşte'den Ruby Ödülü'ne layık görüldü.[9]
Hajos, 2022 yılında 75 yıllık hizmeti karşılığında TU Budapeşte'den Platin Ödül Sertifikası aldı.[10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Agami, Claude; Levisalles, Jacques; Puchot, Catherine (1985). "A new diagnostic tool for elucidating the mechanism of enantioselective reactions. Application to the Hajos–Parrish reaction". J. Chem. Soc., Chem. Commun. Royal Society of Chemistry (RSC) (8): 441-442. doi:10.1039/c39850000441. ISSN 0022-4936.
- ^ a b "Dr. Hajós Zoltán – 1926-ban született Budapesten. Vegyészmérnöki oklevelét 1947-ben szerezte, száma 465" (PDF). 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ekim 2021.
- ^ a b c "Hajos,Zoltan G. Magyar Biografia". dobroka.hu / dobróka.hu (Macarca). 10 Ekim 2007. 9 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2021.
- ^ "Hajos-Parrish reaction mechanism" (PDF). 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Nisan 2024.
- ^ László Kürti, Barbara Czakó: Strategic Applications of Named Reactions in Organic Synthesis. Elsevier Academic Press, Burlington/San Diego/London 2005, 0-12-369483-3, p. 192-193.
- ^ "Hajos-Parrish-Eder-Sauer-Wiechert Reaction", Comprehensive Organic Name Reactions and Reagents, Hoboken, NJ, USA: John Wiley & Sons, Inc., 15 Eylül 2010, doi:10.1002/9780470638859.conrr290, ISBN 978-0-470-63885-9
- ^ Jonathan Clayden, Nick Greeves, Stuart Warren: Organische Chemie, Springer Spektrum, 2013, 2. Auflage, pp. 1240-1241. 978-3-642-34715-3.
- ^ "We are sad to inform you that Zoltan G. Hajos, a groundbreaking pioneer of #organocatalysis, has passed away". Soos OrgCat Lab on Twitter. 10 Ekim 2022. Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.
- ^ "Arany-, Gyémánt-, Vas-, Rubin- és Platinadiplomások 2017" (PDF). 23 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ekim 2022.
- ^ "Arany-, Gyémánt-, Vas-, Rubin- és Platinadiplomások 2022" (PDF). 23 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ekim 2022.
