Zorba (film)

Zorba
Alexis Zorbas
	"Zorba" (Alexis Zorbas) filminin Avustralya'da basılmış bir sinema afişi.
Yönetmen	Mihalis Kakoyannis
Yapımcı	Mihalis Kakoyannis ; Anthony Quinn
Senarist	Mihalis Kakoyannis; Nikos Kazancakis'in romanından
Oyuncular	Anthony Quinn; Alan Bates; Irene Papas; Lila Kedrova
Müzik	Mikis Theodorakis
Görüntü yönetmeni	Walter Lassally
Kurgu	Mihalis Kakoyannis
Stüdyo	20th Century Fox
Dağıtıcı	International Classics; 20th Century Fox
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Dram
Renk	Siyah-beyaz
Yapım yılı	1964, ABD ; İngiltere ; Yunanistan ortak yapımı
Çıkış tarih(ler)i	17 Aralık 1964, ABD; Temmuz 1965, Türkiye (Yeni Melek Sineması)
Süre	142 dakika
Dil	İngilizce, Yunanca
Diğer adları	Zorba (Türkiye) ; Zorba the Greek (ABD) ; Zorba le Grec (Fransa); Zorba il Greco (İtalya); Alexis Sorbas (Almanya)

Zorba, 1964 ABD - İngiltere - Yunanistan ortak yapımı dramatik filmdir. Özgün adı Alexis Zorbas olan film İngilizce konuşulan ülkelerde Zorba the Greek (Türkçesi: Yunan Zorba) adı ile gösterilmiştir. Filmin Türkiye'de İki Arkadaş adıyla da gösterildiğine dair kayıtlar bulunmaktadır.^[1]

Film, Zorba ve Basil'in, yoksul bir Girit köyünde linyit madeni inşa etmeye çalışırken yaşadıkları talihsizliklere odaklanıyor; kutupsal farklı kişilikleri onları, köyün halk tarafından boşaltılmasıyla sonuçlanan feci sonuçlara yol açan işlere ve planlara sürükler. Filmdeki etkileşimlerin çoğu baş karakterlerin görüş ve tutumlarına odaklanıyor ve yolları ayrılmadan önce neşeyle dans ettikleri son sahneyle doruğa ulaşıyor.

Filmde komedi unsurları bulunmasına rağmen Kazantzakis'in anti-kahramanı Zorba, genel olarak 'hayatı onaylayan' bir kişilik olarak anlaşıldı (Cacoyannis'in senaryosunda aslına sadık kalınarak yeniden çekildi). Korkunç bir kadın cinayetini konu alan filmde, Zorba'nın alaycı, bencil ve manipülatif kişiliğinin kararlı iyimserliğiyle birleştiğinde, yaşamın acımasızlıklarına ve değişimlerine bir tepki olduğu ve bunlara meydan okuduğu açıkça gösteriliyor.

Yunanistan'da 1 milyon doların altında bir fiyata çekilen Zorba, yalnızca ABD gişesinde üretim bütçesinin dokuz katından fazla hasılat elde ederek önemli bir kritik ve ticari başarı elde etti. Film, 37. Akademi Ödülleri'nde En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu (Kedrova), En İyi Görüntü Yönetmeni ve En İyi Sanat Yönetmeni ödüllerini kazandı. Diğer adaylıklar arasında, performansı film tarihinin en ikonik performanslarından biri olarak anılan ve sirtaki olarak bilinen halk dansını doğuran En İyi Film, En İyi Yönetmen ve En İyi Erkek Oyuncu dalında Anthony Quinn yer aldı. Film ve kaynak romanı daha sonra Cacoyannis, Quinn ve Kedrova'nın da katıldığı Tony ödüllü bir sahne müzikaline uyarlandı.

Senaryosunu Nikos Kazancakis'in aynı adlı romanından Mihalis Kakoyannis'in uyarlayıp yazdığı filmin yönetmeni ve kurgucusu da Mihalis Kakoyannis'dir. Kakoyannis aynı zamanda Anthony Quinn'le beraber filmin yapımcılarından da biridir. Önemli rollerinde Anthony Quinn, Alan Bates, Irene Papas ve Lila Kedrova'nın oynadıkları filmin müzikleri Mikis Theodorakis'e aittir. Film 1965 yılında 7 dalda Oscar'a aday gösterilmiş, bunlardan 3'ünü almıştır.

Özet

Hayattan fazlaca bir beklentisi olmayan mutsuz İngiliz yazar, Yunan asıllı Basil'e (Alan Bates) Yunan adalarından biri olan Girit'te bir maden ocağı miras kalmıştır. Hayatına yeniden bir çekidüzen verme umudunu taşıyarak adaya gelen Basil burada aşırı davranışları olan, kaba saba ama hayata şehvetle bağlı orta yaşlı bir Yunan olan Alexis Zorba (Anthony Quinn) ile tanışır. Kendisini âdeta himayesine alan Zorba'nın kendisine kabul ettirmeye çalıştığı hayat tarzının bir parçası da yenilgileri umursamamaktır. Zorba'ya göre yenilgiler hayatın kaçınılmaz parçalarıdır ve ancak yenilginin sürekli olarak tadılması ile hayatın zaferlerinin tadına varılabilir. Zorba sayesinde Yunanların dünyevi zevklerini keşfettikçe Basil'in hayata bakış açısı gitgide değişmeye başlar.

Oyuncu kadrosu

Aktör/Aktris	Rolü
Anthony Quinn	Alexis Zorba
Alan Bates	Basil
Irene Papas	Dul kadın
Lila Kedrova	Madame Hortense
Sotiris Moustakas	Mimithos
Anna Kyriakou	Soul
Eleni Anousaki	Lola
Yorgo Voyagis	Pavlo
Takis Emmanuel	Manolakas
Giorgos Foundas	Mavrandoni
George Pan Cosmatos	sivilceli çocuk

Film hakkında notlar

Filmin çekimleri Girit adasında yapılmıştır.
1968 yılında "Zorba" adı ile bir müzikali yapılmıştır.
Roman Yunan asıllı İngiliz yazarın ağzından anlatılır ve romanda bu anlatıcının adı hiç geçmez. Oysa filmde yazara bir ad verilmiştir: Basil (Alan Bates)^[2]

Yapım

Film, Yunanistan'ın Girit adasında siyah beyaz olarak çekildi. Öne çıkan belirli yerler arasında Hanya şehri, Apokoron bölgesindeki Kokkino Chorio köyü ve Akrotiri Yarımadasındaki Stavros Plajı yer alıyor. Quinn'in karakterinin Sirtaki dansı yaptığı sahne Stavros köyünün sahilinde çekildi.^[3]

Simone Signoret, Madame Hortense rolü için çekimlere katıldı; Yapımın başlarında onun yerini Lila Kedrova aldı.^[4]

Ödüller

Ödülleri:

Adaylıklar:

1964 Oscar - En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü - Anthony Quinn
1964 Oscar - En İyi Yönetmen Akademi Ödülü - Mihalis Kakoyannis
1964 Oscar - En İyi Film Akademi Ödülü - Mihalis Kakoyannis
1964 Oscar - En İyi Uyarlama Senaryo Akademi Ödülü - Mihalis Kakoyannis
1965 Altın Küre - En İyi Dramatik Film Ödülü
1965 Altın Küre - En İyi Erkek Oyuncu Ödülü - Anthony Quinn
1965 Altın Küre - En İyi Yönetmen Ödülü - Mihalis Kakoyannis
1965 Altın Küre - En İyi Orijinal Film Müziği - Mikis Theodorakis
1965 Altın Küre - En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Ödülü - Lila Kedrova
1965 Laurel - Altın Defne - En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Akademi Ödülü - Lila Kedrova
1966 Grammy - En İyi Orijinal Film Müziği - Mikis Theodorakis
1966 BAFTA - En İyi Film Ödülü - Mihalis Kakoyannis
1966 BAFTA - En İyi Yabancı Erkek Oyuncu Ödülü - Anthony Quinn
1966 BAFTA - En İyi Yabancı Kadın Oyuncu Ödülü - Lila Kedrova
1966 BAFTA - UN Ödülü - Mihalis Kakoyannis

Filmin Müziği

Filmin tema müziği olan Zorbas'ı Yunan besteci Mikis Theodorakis bestelemiştir. Geleneksel Yunan dansı hasapiko'nun (Kasap dansı) bir türü olan Syrtaki (Sirtaki) olarak da bilinir. Müzik bu filmde duyulduktan sonra dünya çapında meşhur olmuş, tavernalar ve düğünlerin vazgeçilmez müziği hâline gelmiştir.
Filmin "Soundtrack Albümü"nde şu parçalar yer almaktadır;^[5]

Kritikos Horos / Theme From 'Zorba The Greek'
Sirtos Chaniotikos (I) / The Full Catastrophe
Madame Hortance (I) / Life Goes On
Ballos / The One Unforgivable Sin
Chasapikos / Questions Without Answers
Horos Tou Zorba (I) / Zorba's Dance
Sirtos Chaniotikos (II) / The Fire Inside
Thanatos Tis Chiras / Clever People And Grocers
Sirtos Chaniotikos (III) / Always Look For Trouble
Madame Hortance (II) / Life Goes On (Reprise)
Pote Tha Kani Ksasteria / Free (Cretan Folksong)
Choros Tou Zorba (II) / That's Me Zorba!

Kaynakça

^ "Milliyet Gazete Arşivi". Gazetearsivi.milliyet.com.tr. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2010.
^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2009.
^ "Stavros on Crete and the famous beach where the film Alexis Zorba was shot". www.crete-guide.info. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2021.
^ Osborne, Robert (1994). 65 Years of the Oscar: The Official History of the Academy Awards. Londra: Abbeville Press. s. 180. ISBN 1-55859-715-8.
^ Albümden örnekler dinlemek için

Dış bağlantılar

IMDb'de Zorba
Allmovie'de "Zorba the Greek" 16 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Milliyet Gazete Arşivi". Gazetearsivi.milliyet.com.tr. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2010.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 18 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2009.

[3] "Stavros on Crete and the famous beach where the film Alexis Zorba was shot". www.crete-guide.info. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2021.

[Osborne-4] Osborne, Robert (1994). 65 Years of the Oscar: The Official History of the Academy Awards. Londra: Abbeville Press. s. 180. ISBN 1-55859-715-8.

[5] Albümden örnekler dinlemek için

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]