Çevgan
| Çovkan, Azerbaycan Cumhuriyeti'nde geleneksel Karabağ atıyla oynanan binicilik oyunu. | |
|---|---|
 16. yüzyıl İran'ının Tebriz kentinde bir Fars minyatüründe çevgan (Arifi'nin "Top ve sopa" el yazmasından) | |
| Ülke | Azerbaycan |
| Kaynak | 00905 |
| Tescil geçmişi | |
| Tescil | 2013 (8. oturum) |
| Chogān, müzik ve hikaye anlatımının eşlik ettiği bir binicilik oyunu | |
|---|---|
| Ülke | İran |
| Kaynak | 01282 |
| Tescil geçmişi | |
| Tescil | 2017 (12. oturum) |
Çevgan, Çevgen ya da Çöğen, tarihi milattan öncesine dayanan, Orta Asya ve Azerbaycan Türkleri tarafından at üzerinde oynanan bir oyundur. 2013 yılında Azerbaycan için 2017 yılında ise İran için UNESCO somut olmayan kültürel miraslar listelerine farklı dosyalardan alınmıştır.[1][2]
Oyun geniş bir alanda, iki takım halinde ayrılmış atlıların, ellerindeki ağaçtan sopalarla keçi derisinden yapılmış topu, karşı tarafın kalesine atmaları esasına dayanmaktadır. Kâşgarlı Mahmud'un Divânu Lügati't-Türk'te de bahsettiği oyunun amacı aynen ciritte olduğu gibi kişinin at üzerinde hareket kabiliyetlerini geliştirmesini sağlamak, savaşa hazırlamaktır.
Orta Asya'daki Türklerin yanı sıra batıya göçen Türkler de bu oyunu oynamaya devam etmişlerdir. Örneğin Osmanlı Devleti zamanında da Çevgan oynandığı Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde bahsedilmektedir.[3][4] Günümüzde Türki Cumhuriyetlerde kural ve oynanış itibarıyla Çevgan'a benzeyen Gökbörü (Kökpar) halen oynanmaktadır. Azerbaycanda özellikle Nevruz kutlamalarında çok sevilen oyunlardan biri olmakla yanaşı, düzenli olarak Bakü ve bölgesel Çevgan şampiyonalarında oynanır.
Çevgan, tarihi süreç içinde Polo adıyla İngilizler vasıtasıyla dünyaya yayılmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Aliyeva, Kamala (4 Mayıs 2022). "The traditional decorations of Karabakh (examples of jewelry art) (Azerbaijan Republic)". INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL "THE CAUCASUS AND THE WORLD". doi:10.52340/isj.2022.24.18.
- ^ "UNESCO - Chogān, a horse-riding game accompanied by music and storytelling". ich.unesco.org (İngilizce). 24 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2024.
- ^ "Evliyâ Çelebî Seyâhatnâmesinde Gûy U Çevgân Oyunu" (PDF). 10 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2016.
- ^ "Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'ne Göre Osmanlı İmparatorluğu'nda Spor" (PDF). 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2016.
 | Spor ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
