Üftade

Üftade (1495-1580), 16. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde yaşamış mutasavvıf, şair ve Aziz Mahmud Hüdayi'nin hocası olan din âlimi. Üftade, Bursa şehrinin tarihinde önemli yeri olan bir alimdir ve şehrin manevi mimarı kabul edilir. Aziz Mahmud Hüdayi tarafından temelleri atılan Celveti tarikatının esasları onun tarafından belirlenmiştir. Aziz Mahmud Hüdayi, onun hakkında "Vakıat-ı Hüdayi" isimli bir eser yazmıştır.

Hayatı

Üftade, 1490 yılında Bursa'nın Araplar mahallesinde doğdu. Gerçek adı Mehmed, unvanı Muhyiddin'dir. Babası bu şehre Manyas'tan gelip yerleşen alim bir kişi olan Mehmed Efendi, annesi şehrin Hamamlıkızık köyünden bir kızdır.

Üftade, ilk eğitimini babasından aldı. Daha sonra bir ipek tüccarının yanında çalıştı. Babası ölünce ailesinin geçimini temin etmeye başladı. Bu arada medreselere giderek eğitimini tamamlamaya çalıştı. Bu eğitiminden sonra Bursa Ulu Camii 'nde müezzinlik, Doğan Bey Camii'nde imamlık yaptı. 14 yaşında Bursa'da büyük bir âlim olan Hızır Dede'ye bağlandı ve ondan ilim tahsil etti. Müezzinlik yaparken aldığı ücret yüzünden bir gece şeyhini rüyasında gördü. Şeyhi rüyasında "bu aldığın ücret yüzünden "üftade" [Arapça'da bir fayda için kendinden geçen ] oldun demesiyle müezzinligi bıraktı. Kaynaklara göre 18 ila 22 yaşındayken üstadı Hızır Dede öldü. Bundan sonra tasavvufta bağlı olduğu bir üstadı olmamıştır. İstanbul'da Sünbül Efendi'ye bağlılığı söz konusu edilse de bunun mümkün olmadığı belirtilir.

Üftade, ömrünün ileriki yıllarında Emir Sultan Camii'nde vaaz verdi, Pınarbaşı'ndaki evinde sohbetlerde halkı irşadla uğraştı. Daha sonra günümüzde kendi adıyla anılan bir dergâh inşa ettirdi. Emir Sultan Camii imamlığına ataninca bu görevi kabul etti ve ölene kadar bu görevde kaldı.

Üftade'nin Osmanlı padişahları III. Murad ve Kanuni Sultan Süleyman ile görüştüğü, Farsça ve Arapça bildiği anlaşılmaktadır. Hutbe mecmuası ve tasavvufi şiirlerinden oluşan bir divani günümüzde ulaşmıştır.