Bursa
| Bursa | |
|---|---|
Şehir | |
 Bursa'nın Türkiye'deki konumu | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Bursa |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Mustafa Bozbey (CHP) |
| • Vali | Erol Ayyıldız |
| Rakım | 155 m |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TRS) |
| Alan kodu | 224 |
| Plaka kodu | 16 |
Resmî site Bursa Büyükşehir Belediyesi | |
| Tür | Kültürel |
| Kriter | i, ii, iv, vi |
| Belirleme | 2014 (38. oturum) |
| Parçası | Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu |
| Referans no. | 1452 |
| Ülke |  Türkiye |
| Bölge | Asya |
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Bursa (Grekçe: Προῦσα, Prousa, Latince: Prusa), Türkiye'nin nüfus bakımından dördüncü büyük ili olan Bursa ilinin merkezi olan şehir.
Bursa il merkezinin rakımı (deniz seviyesinden yüksekliği) ortalama 155 metredir.[1]
Türkiye'nin en önemli sanayi kentlerindendir ve 2024 itibarıyla ülkede en fazla ihracat gerçekleştiren iller sıralamasında 4. sırada yer alır.[2]
Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk başkenti olan kent, imparatorluğun kuruluş dönemine ait çok sayıda anıt barındırır. Türkiye'nin ilk kayak merkezi olan Uludağ, yaylalar ve kreasyon alanları, tarihî Cumalıkızık köyü, kent merkezindeki tarihî çarşısı, müzeleri Bursa'daki başlıca turistik yerlerdir. 2014'te Hanlar Bölgesi ve Cumalıkızık UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne 998. sırada dahil edilmiştir.
14. yüzyıldan itibaren doğu-batı ticaret yollarının birleştiği bir merkez haline gelen Bursa'da dokuma, özellikle ipekli dokuma üretimi hakim sanayi olmuştur. Bursa'da 1970'lerden itibaren otomobil fabrikaları kurulmuş ve şehir, ülkenin en büyük otomotiv üretim merkezi olmuştur.
Kentin futbol takımı Bursaspor 2009-2010 sezonunda Süper Lig'de şampiyon olmuştur.
Toponimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Prusa adının Bithynia kralı I. Prousias'tan geldiği düşünülür ancak bu zorlama bir bağdır.[3] Zira Prousias'ın kurduğu kentlerin adı Prusias'tır: Prusias ad Hypium (Hypios Çayı kıyısındaki Prusa- günümüzde Konuralp) ve Prusias ad Mare (Deniz kıyısındaki Prusa- günümüzde Gemlik). Bu iki kent ile karıştırılmaması için Prusa Antik Çağda Prusa ad Olympum olarak adlandırılmıştır.
Şehrin ismi Osmanlı döneminde Brussa (veya Brousse) olarak kullanılmaya devam etmiş, Cumhuriyet dönemindeki Harf Devrimi'nden sonra biraz daha sadeleştirilip Bursa şekline dönüşmüştür.[4]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Antik Çağ
[değiştir | kaynağı değiştir]Strabon ve Stephanos Byzantinos kentin MÖ 6. yüzyılda kurulduğunu belirtirler.[5][6] Pek çok kaynakta, Yaşlı Plinius'un yazdığı üç kelimeye dayanarak, Prusa kentinin Roma Cumhuriyeti ile yaptığı savaşı kaybettikten sonra Bithynia Krallığı'na sığınan Kartaca'lı general Hannibal'ın önerisiyle kral I. Prusias'ın tarafından kurulduğu yazılır.[7] Ne var ki yeni arkeolojik çalışmalar Bursa'nın kurulu olduğu Hisar bölgesindeki en eski buluntuların tarihinin MÖ 1. bine kadar uzandığını göstermiştir.[8] [not 1]
Bu buluntular ışığında, Bursa'nın Bitinya Kralı I. Prusias döneminden çok daha önce kurulduğu, ancak I. Prusias döneminde, MÖ 190'larda büyütülerek şehir (polis) haline getirildiği söylenebilir.
Son Bitinya Kralı IV. Nikomedes'in MÖ 74 yılında krallığın tüm topraklarını Roma İmparatorluğu'na vasiyet etmesiyle Prusa, bölgenin diğer kentleriyle birlikte Roma hâkimiyetine girmiştir.
Roma Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Diğer Anadolu kentleri gibi Prusa da Roma hâkimiyeti altında gelişmiştir. Prusalı hatip Dion Khrysostomos'un günümüze ulaşmış söylevleri, kentin bu dönemdeki görünümünü verir.[10] Roma döneminde kentte meclis binası, Zeus tapınağı[11], tiyatro, gymnasion[12], agora, konuk evi[13], küçük bir kütüphane, nekropol, hamam[14] ve çeşitli heykeller vardı.
Bu dönemde halkın çoğu kent surlarının dışındaki evlerde yaşamaktaydı. Geçim kaynakları tarım ve ormancılıktı. Şehrin şifalı termal suları meşhurdu. 4 km batıda (bugünkü Çekirge semtinde), pek çok kaynakta Basilika Therma (Βασιλικὰ Θερμά) adıyla bilinen kaplıcalar vardı.[15] İmparator Valerian ve Gallienus dönemlerinde Prusalılar dört yılda bir Pisa'daki olimpiyat oyunları ve Delphi'deki Pythian oyunlarının benzeri olan uluslararası nitelikte festivaller düzenlemişlerdir.[16]
MS 256'da bölge kentleriyle birlikte Prusa da Gotların yağmasına uğradı. Bu olaydan sonra şehri kuşatan surlar yeniden inşa edildi.
Bizans Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Prusa, Bizans döneminde bir kale içi yerleşim olarak varlığını sürdürdü. İmparatorluğun dini değiştiğinde kentin pagan dönemine işaret eden kamu yapıları ve tapınakların kiliseye dönüştürüldü veya yıkılarak devşirme malzeme olarak kullanıldı; din merkezli bir yaşantı kuruldu.[16]
I. Justinianus döneminde Prusa askeri yönü ağır basan bir yerleşimdi ve burada imparatorluk muhafızları konuşlandırılmıştı. 7. yüzyılda Opsikion eyaleti içinde yer alan kentin, İstanbul'u almayı hedefleyen müslüman ordularının akınlarından fazla zarar görmemiş olduğu düşünülmektedir. Bu dönemde çevresindeki manastır ve kiliselerin çokluğundan dolayı kente "Theoupolis" (Tanrılar Kenti) dendi ve Prusa, M.S. 680 ve 692'deki konsillerde "Theopolis" olarak temsil edildi.
8. yüzyıl başında Hristiyan inancıyla ilgili ikonoklazm tartışması sırasında Prusa civarındaki manastır ve kiliseler daha da arttı. İnancı yüzünden baskı gören din adamları Marmara Denizi'nin güneyine kaçıp Karacabey, Tirilye ve özellikle de Uludağ'da pek çok manastır kurdular. Rahip Menton Uludağ'da 120 kadar manastırdan bahseder; kimilerine göre bu rakam 50 civarındadır.[17]
Prusa kenti, Geç Bizans döneminde artan dış tehditlerle küçülüp bir kastron (tarımsal üretimle uğraşan nüfusun savaş döneminde sığındığı, bir tekfur tarafından yönetilen bir kale kent haline geldi. 12. yüzyıl ortalarında İmparator I. Andronikos'a karşı başlatılan isyana Nikaia ve Lopadion kentleri ile birlikte Prusa da destek verdi. İmparator, ordusuyla Prusa'ya geldi ve isyanı sonlandırdı. Bu süreçte Prusa'da bazı soylular asıldı ya da diri diri gömüldü. Bu dönemin Prusa kentinden Khoniates’in satırlarında şu şekilde bahsedilir: “surlarla çevrelenmiş yüksek bir tepeye kuruluydu”.[18]
Dördüncü Haçlı Seferi'nde Konstantinopolis'i ele geçiren Latinler yaklaşık bir yıl sonra Prusa'ya da saldırdılar ancak başarısız oldular. Latin kuşatmasından sonra Prusa surları onarımdan geçirildi ve I. Theodoros Laskaris’in adı surlara ‘kurucu’ unvanı ile birlikte yazıldı.[19]
Osmanlı Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bursa, 1317 yılında Osman Bey tarafından kuşatılmış, uzun süren kuşatmadan sonra 6 Nisan 1326'da Osman Bey'in oğlu Orhan Bey tarafından alındı. Beyliğin merkezi 1335 yılında Bursa'ya taşındı ve kentte büyük bayındırlık hareketleri yaşandı.
Osmanlılar Bursa'yı aldıklarında kent yalnızca hisar içinden oluşmuşken, Orhan Gazi kenti hisarın dışına çıkararak Orhan Gazi Külliyesini kurdurmuştur. Surlar dışında var olan yerleşmeye yakın, egemen noktalarda cami, hamam, imarethane, darüşşifa, medrese gibi kamu yapıları inşa edilerek bu külliyelerin çevrelerinde konut alanları yaratılmış ve böylece bir yerleşme geleneği başlamıştı. Şehrin ilk resmi Osmanlı darphanesi de bu dönemde kuruldu.[20]
Osmanlı'nın 1363 yılında Doğu Trakya'da bulunan Edirne'yi (Adrianople) fethetmesiyle birlikte Edirne yeni başkent ilan edildi. Ancak Bursa Osmanlı İmparatorluğu'ndaki manevi ve ticari önemini korudu.[21] Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethetmesinden sonra ise Bursa'nın etkin rolü sona ermiş ve yönetim merkezi niteliğini yitirmiştir.
Osmanlı padişahı I. Bayezid döneminde, 1390-1395 yılları arasında Yıldırım'da bulunan Yıldırım Camii ve 1396-1400 yıllarında Osmangazi'deki Ulu Cami inşa edildi.[22][23] Bayezid'in 1402'de yapılan Ankara Muharebesi'nde Timur'un kuvvetlerine karşı bozguna uğramasının ardından, Timur'un torunu Muhammed Sultan Mirza, şehri yağmalayıp yaktı.[24] Buna rağmen Bursa, 1453'te II. Mehmed'in İstanbul'u fethetmesine kadar olan süre boyunca imparatorluğun en önemli idari ve ticaret merkezi olarak kalmaya devam etti. 1487'de Bursa'nın nüfusu 45.000 idi.[25]
Osmanlı döneminde Bursa, soyluların ürünlerinde kullanılan ipek ürünlerinin pek çoğunun ana kaynağını oluşturuyordu. Şehir, yerel ipek üretiminin yanında İran'dan ve Çin'den zaman zaman ham ipek ithal etti ve 17. yüzyıla kadar olan süre boyunca Osmanlı sarayları için kaftanlar, yastıklar, nakışlar ve diğer ipek ürünlerinin ana üretim merkezi oldu.[26] Bunun yanında, Devşirme sistemi Bursa ve çevresinde de uygulanmıştı.[27] Bursa, Süleyman döneminde inşa edilen Yeni Kaplıca gibi birçok hamamı ile de biliniyordu.[20]
Bursa, 1867'den 1922 yılına kadar Hüdavendigâr Vilayetinin başkenti oldu. Tanzimat sonrası dönemde merkezi rolünü devam ettiren Bursa'ya 1900'lü yılların başında Biga (merkezi Çanakkale), Bilecik, Kütahya, Karesi (Balıkesir), Karahisar (Afyon) sancakları bağlı bulunmaktaydı. Kültürel ve ticari açıdan önemli bir merkez olması sebebiyle buradaki pek çoğu Ermeni olan tüccarlar büyük bir zenginlik elde etti.[28] Bursa'nın ipek ticareti ve ekonomik tarihine ilişkin önemli çalışmalardan biri Osmanlı-Türk tarihçisi Halil İnancık tarafından kaleme alındı.[29]
Millî mücadele döneminde çeşitli ayaklanmaların yaşandığı Bursa, 8 Temmuz 1920'de Yunanlar tarafından işgal edilmiş; Başkomutanlık Meydan Muharebesi'nden sonra 11 Eylül 1922'de Türk birlikleri tarafından geri alınmıştır.[30]
Cumhuriyet dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bursa, 1987 yılında çıkarılan 3391 sayılı Kanun[31] ile büyükşehir unvanı kazandı. Başlangıçta Nilüfer, Osmangazi ve Yıldırım ilçeleri Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin sınırları içine alındı. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı yasa ile büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 30 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.[32] Bu sınırlar içinde kalan 7 ilçe, büyükşehir ilçe belediyeleri haline geldi.[32] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı yasa ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.[33]
21 Ekim 2014 tarihinde, Bursa Valiliği ve Bursa Kültür Tanıtma Birliği tarafından Bursa kent logosu tanıtılmıştır. Söz konusu logo, Bursa şehrinin markalaştırılması amacıyla tasarlanmıştır. Logoda Türk İslam sanatının bilinen motiflerinden olan çintemani (dilek taşı) deseninde lale motifi yer almaktadır.[34]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Bursa ili genellikle ılıman bir iklime sahiptir. Ancak, iklim bölgelere göre de değişiklik göstermektedir. Kuzeyde Marmara Denizi'nin yumuşak ve ılık iklimine karşılık güneyde Uludağ'ın sert iklimi ile karşılaşılmaktadır.
İlin en sıcak ayları Temmuz - Ağustos, en soğuk ayları ise Aralık - Ocak'tır. 52 yıllık gözlem süresi itibarı ile yıllık ortalama yağış miktarı 70,6 cm'dir. İlde ortalama nispi nem %69 civarındadır.
 Bursa iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 23,8 | 26,9 | 32,0 | 36,2 | 36,5 | 41,3 | 43,8 | 42,2 | 39,6 | 37,3 | 31,0 | 27,3 | 43,8 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 9,6 | 10,9 | 13,7 | 18,8 | 23,7 | 28,4 | 30,8 | 31,0 | 27,2 | 21,7 | 16,4 | 11,7 | 20,3 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 5,4 | 6,3 | 8,4 | 12,8 | 17,6 | 22,1 | 24,6 | 24,3 | 20,1 | 15,2 | 10,7 | 7,4 | 14,5 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 1,7 | 2,2 | 3,6 | 7,1 | 11,2 | 14,9 | 17,2 | 17,1 | 13,6 | 9,9 | 6,0 | 3,5 | 9,0 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −19,2 | −16,8 | −10,5 | −3,1 | 0,9 | 4,0 | 9,0 | 8,6 | 4,4 | −1 | −5,4 | −16,3 | −19,2 |
| Ortalama yağış (mm) | 87,6 | 74,6 | 69,7 | 63,4 | 44,3 | 34,3 | 15,3 | 15,7 | 39,5 | 68,8 | 78,5 | 103,4 | 695,1 |
| Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[35] | |||||||||||||
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[36] | 127.251 | 61.690 | 65.561 |
| 1935[37] | 140.944 | 72.187 | 68.757 |
| 1940[38] | 149.008 | 77.598 | 71.410 |
| 1945[39] | 161.047 | 85.919 | 75.128 |
| 1950[40] | 183.745 | 103.812 | 79.933 |
| 1955[41] | 212.008 | 128.875 | 83.133 |
| 1960[42] | 266.884 | 153.866 | 113.018 |
| 1965[43] | 306.753 | 211.644 | 95.109 |
| 1970[44] | 379.484 | 275.953 | 103.531 |
| 1975[45] | 465.657 | 346.103 | 119.554 |
| 1980[46] | 607.221 | 445.113 | 162.108 |
| 1985[47] | 748.358 | 612.510 | 135.848 |
1987 yılında Bursa büyükşehir statüsü kazanıp il merkezinde yeni ilçeler kurulmuştur. Bu yıldan itibaren il merkezi nüfusu aşağıdaki gibidir.
| Yıl | Nüfus | İlçeler |
|---|---|---|
| 1990[48] | 834.576 | Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım |
| 2000[49] | 1.194.687 | |
| 2007[50] | 1.431.172 | |
| 2008[51] | 1.813.452 | Gürsu, Kestel, Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım, Gemlik, Mudanya |
| 2009[52] | 1.854.295 | |
| 2010[53] | 1.905.570 | |
| 2011[54] | 1.948.744 | |
| 2012[55] | 1.983.780 |
2004 yılında çıkarılan yasa nedeniyle il merkezinde olmayan Gemlik ve Mudanya ilçeleri de büyükşehir sınırlarına girmiş olup 2008-2012 yılları arasındaki nüfus verileri içine Gemlik ve Mudanya da girmiştir. 2012 yılında ise ilin tümü büyükşehir sınırlarına girmiştir.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]2007 yılı nüfus sayımı resmi kesin sonuçlarına göre Türkiye'nin 4. büyük kentidir. Brookings Institution ve JP Morgan'ın 2014 yılı baz alınarak oluşturulan ekonomide yükselen kentler sıralamasında Bursa 300 şehir arasında İstanbul'un ardından 4. sırayı aldı. Aynı listede Türkiye'den İzmir 2. ve Ankara 9. sırada yer almıştır.[56]
Bursa; otomotiv, tekstil, makine ve gıda sanayi sektörlerinde söz sahibidir. Tarihte ilk havlu üretiminin Bursa'da gerçekleştiği söylenir.[kaynak belirtilmeli] Günümüzde de havlu üretimi ve ihracatı gerçekleştirilir. İpek üretimi ve bıçakçılık eskiden Bursa'nın dünyaca tanınmasını sağlarken bu sektörler şu anda bitme noktasına gelmiştir.
1961 yılında kurulan Türkiye'nin ilk organize sanayi bölgesi Bursa Organize Sanayi Bölgesi ile daha sonra oluşan Demirtaş Organize Sanayi Bölgesi ve özellikle İzmir ve Ankara yollarının çevresi Bursa'da sanayileşmenin yoğun olduğu yerlerdir. Kaplıcaları, Uludağ'ı, İskender Kebabı, Kestane Şekeri, İnegöl Köftesi, Şeftalisi ve Havlusu ile ünlüdür.
Türkiye'nin ilk zeytinyağı laboratuvarı Bursa'ya kurulmuştur.[57]
Sanayi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Otomotiv sanayi
Bursa'da otomotiv sanayi kuruluşları, otomobil, otobüs, metro, hafif metro ve tramvay vagonları ve bunlara ilişkin yedek parçaların üretimini yapmakla birlikte, yurt içine ve yurt dışına satış yapmaktadır. Fiat (TOFAŞ), Togg, Renault, Bosch fabrikaları ve bu fabrikalara parça sağlayan diğer fabrikalar sayesinde Bursa önemli bir otomotiv kentidir. Kentin göç almasındaki en büyük etkenlerin başında bu fabrikalar gelir.
- Mobilya sanayi
Mobilya sektörü İnegöl ilçesinde Organize Sanayi Bölgesinde faaliyet göstermektedir. Ayrıca İnegöl ilçesinde yalnızca mobilya üzerine satış yapan İnegöl Mobiliyum AVM bulunmaktadır.
- Tekstil sanayi
Türkiye'deki birçok yerli tekstil markasının fabrikaları ve Bursa Uluslararası Tekstil Ve Ticaret Merkezi Bursa'da bulunmaktadır. Ayrıca tekstil sanayi olarak da Türkiye'nin en gelişmiş kentlerinden biri konumundadır.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
| Konum | Türkiye |
| Kriter | Kültür: i, ii, iv, vi |
| Referans | 1452 |
| Tescil | 2014 (38. oturum) |
| Bölge | Avrupa ve Kuzey Amerika |
2000'de UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne alınan [58] Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu, 2014'te ise Dünya Mirası olarak tescil edildi.[59]
Türkiye'nin ilk tekstil müzesi Bursa'dadır.[60][61]
Uluslararası Bursa Festivali 1962 yılından beri, Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı'nın (BKSTV) koordinasyonunda düzenleniyor. Bursa Bölge Senfoni Orkestrası'nın temeli 1997'de atıldı.[62] Bursa Botanik Parkı, 1998'de hizmete açılmıştır. Bursa Hayvanat Bahçesi, aynı yıl hizmete açılan Avrupa standartlarındaki hayvanat bahçesidir.
Sanat
[değiştir | kaynağı değiştir]
Karagöz Gölge oyunu, tarihte Bursa'nın Türk kültür yaşamına kazandırdığı en önemli etkinliklerden birisidir. Cumhuriyet tarihinin ilk modern sinema-tiyatro-konser salonları arasında yer alan Tayyare Kültür Merkezi, mimar Arif Hikmet Koyunoğlu'nun projesi doğrultusunda Tayyare Cemiyeti (Türk Hava Kurumu) tarafından yaptırılmış ve 1932 yılında Bursa'da hizmete açılmıştır. Bursa Devlet Tiyatrosu 1957 yılında, Bursa Devlet Türk Sanat Müziği Korosu 1991 yılında kurulmuştur. Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bağlıdır.
- Halk oyunları
Kılıçkalkan, yörenin ünlü halkoyunudur. Bunun yanı sıra Uludağ yöresi Türkmen oyunları olan Güvende, Sekme, Çiftetelli, Düz Oyun ve Büyük Oyun ilgi çeken oyunlar arasındadır.
Mutfak
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bursa Kebabı (İskender Kebap)
- Kestane Şekeri
- Tirilye Zeytini
- Gemlik Sofralık Zeytini
- Kemal Paşa Tatlısı
- Süt helvası
- İnegöl Köfte
- Ciğer Sarma
- Mihaliç (mağlıç) peyniri
- Pideli Köfte
- Cevizli Lokum
- Kaymaklı Ekmek Kadayıfı
- Cantık
- Tahinli pide
- Muradiye Çorbası
Turizm
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Tirilye
- Çarşılı Köprü Irgandı[63]
- Uluabat Gölü
- Somuncu Baba Türbesi
- Ulu Cami
- Emir Sultan Camii
- Yeşil Türbe
- Tarihi Çınar
- Ağlayan Çınar
- Bursa Kalesi
- Oylat
- Keramet Su Kaplıcası
- Suuçtu Şelalesi
- Alışveriş merkezleri ve hipermarketler
- AS Merkez (Yalova Yolu Caddesi)
- Anatolium (Yalova Yolu Caddesi, Bursa Şehirlerarası Otobüs Terminali yanı)
- Korupark (Mudanya Caddesi, Emek Kavşağı)
- Zafer Plaza (Cemal Nadir Caddesi)
- Kent Meydanı AVM (Kıbrıs Şehitleri Caddesi)
- Carrefoursa AVM (İzmir Bulvarı, Orhaneli Kavşağı)
- Carrefoursa Hipermarket (x2) (Anatolium AVM - CarrefourSA AVM)
- Carrefoursa (x3) (Kent Meydanı AVM - Nalbantoğlu - Bademli)
- Nilpark (İzmir Bulvarı, Orhaneli Kavşağı)
- Özdilek[anlam ayrımı gerekli] AVM (x3) (Geçit - Yalova Yolu Caddesi - İzmir Yolu Caddesi)
- Özdilek[anlam ayrımı gerekli] Hipermarket (x7) (Gürsu-Kaplıkaya - Ataevler - İnegöl - Gemlik - Özlüce - Mudanya)
- Koçtaş (x3) (Korupark AVM (Korupark'taki Fix denilen bir küçük mağazaları) - Yalova Yolu Caddesi - CarrefourSA AVM)
- Metro (x2) (Yalova Yolu Caddesi - İzmir Bulvarı)
- Meridyen Avm(Unlu Cadde - Heykel)
- İnegöl AVM (İnegöl Şehirlerarası Otobüs Terminali yanı)
- 5M Migros (İnegöl - Korupark AVM).
- Migros (x14) (Küçükkumla - Mudanya - Mudanya Sahili - Ertuğrul - Nilüfer - Beşevler - Bursa Modern - Bademli - Altıparmak - As Merkez - Zafer Plaza - Kükürtlü - İnegöl AVM - Mustafakemalpaşa)
- IKEA (Yalova Yolu Caddesi, Bursa Şehirlerarası Otobüs Terminali yanı)
- Sur Yapı Marka AVM (Carrefoursa AVM arkası)
- Downtown Yaşam ve Eğlence Merkezi (Fuat Kuşçuoğlu Caddesi, Yunuseli Havalimanı yanı)
- Büyük parklar
-
Azerbaycan - Türkiye Kardeşlik ve Soydaşlık Parkı -
Reşat Oyal Kültür Parkı -
Bursa Botanik Parkı -
Bursa Botanik Parkı
- Bursa'daki büyük parklardan bazıları;
- Reşat Oyal Kültür Parkı 1955'te açılan bünyesinde çay bahçeleri, lokantalar, açık hava tiyatrosu bulunur.
- Uludağ Milli Parkı Dünyaca ünlü Türkiye'nin en önemli kayak merkezidir.
- Merinos Parkı İçerisinde nikâh salonu, konservatuvar, kültür merkezide barındıran büyük bir parktır.
- Teoman Özalp Parkı Hamitler Mahallesi'nde yer alan, içinde Hamitler Sosyal Yaşam Merkezi bulunan büyük bir parktır.
- Azerbaycan- Türkiye Kardeşlik Parkı Azerbaycan ile olan bağları güçlendirmek amacıyla yapılmış güzel bir parktır.
- Bursa Atatürk Kent Ormanı Bursa halkının hafta sonlarında soluk aldığı Bursa'nın inci tanesi kent ormanıdır.
- Hüdavendigar Kent Parkı 500 bin metrekare alana sahip olan Hüdavendigar Kent Parkı Bursa'nın en büyük parkıdır. İçerisinde spor etkinlik alanları, büfe, kafe, lokanta, restoran, yönetim birimleri ve çevre birimlerini barındırmaktadır.
- Bursa Hayvanat Bahçesi Avrupa Standartlarında bir hayvanat bahçesidir.
- Bursa Botanik Parkı Binlerce çeşit bitki ve ağacın bulunduğu Avrupa standartlarında büyük bir park.
- Bursa Millet Bahçesi, Atatürk Stadı yerine inşa edilmiş park.
- Mihraplı Park İçerisinde Şehitlik bulunan büyük bir parktır.
- Minia Yıldırım Yıldırım ilçesindeki tarihi yerlerin küçültülmüş maketlerinin bulunduğu parktır.
- Kaplıkaya Cazibe Merkezi İçerisinde akvaryumların, balık tutma göletlerinin, yürüyüş yollarının, tenis kortlarının, kaykay pistinin bulunduğu dev parktır.
- İnegöl Hikmet Şahin Kültür Parkı İçinde Büyük Suni Göl, Yeşillik alanlar, koşu ve yürüyüş parkurları, Nikâh Dairesi, Büyük Meydan, Açık Hava Konser ve Gösteri Alanı, Çocuk Trafik Eğitim Merkezi, Spor Merkezi, Amfitiyatro, Kafeler ve Restoranlar, LunaPark ve Mobilya Fuar Alanınında olduğu Bursa ilindeki önemli parklardan biridir, İnegöl ilçesinde bulunmaktadır.
- İnegöl Botanik Parkı (Sanayi Parkı) İnegöl Sanayi Semtinde bulunan yürüyüş, koşu ve gezi parkurlarının da bulunduğu Süs Havuzu ve Kameriyeleriyle İnegöl'de bulunan önemli parklardandır.
- İnegöl Kuğulu Parkı İnegöl semtinde bulunan tarihi havuzu ve kuğularıyla ünlü park.
- İnegöl Şehir Parkı Bursa-Ankara Yolu üzerinde bulunan yürüyüş, gezi ve ailece oturulabilecek Bursa'da bulunan yeşil parklardan biridir.
- Doğal mekânlar
- Kale ve surlar
- Tekkeler
|
- Camiler
|
|
|
|
- Mescitler
|
|
- Türbeler
|
|
|
|
- Medreseler
|
|
|
|
- Kiliseler
|
|
|
|
- Müzeler
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]- Futbol
Bursaspor 2009-10 sezonunda Süper Lig şampiyonu olmuştur. Süper Lig tarihinde şampiyon olan 5. takımdır. Anadolu kulüpleri içinde Trabzonspor'dan sonra şampiyon olmuş tek futbol kulübüdür. Bursaspor'un müzesinde çeşitli kupaların yanı sıra bir Türkiye Kupası da vardır. Ayrıca UEFA Şampiyonlar Liginde gruplara kalan ilk Anadolu kulübüdür. Kulübün Teksas adıyla Türkiye çapında tanınan taraftar grubu vardır.
2018-19 sezonu sonunda, Bursaspor Süper Lig'den 1. Lig'e düşmüştür. İnegölspor 2. Lig'de, Karacabey Birlikspor 3. Lig'de yer almıştır. BAL'daki 5 takımından ikisi küme düşmüştür.
Türkiye Kupası'nda 3 lig takımı katıldıkları turlarda elenmişlerdir.
Basketbol
Tofaş 1998-99 ve 1999-2000 sezonlarında Türkiye Basketbol Ligi şampiyonu olmuştur.
2017-2018 sezonunda Avrupa kupalarına basketbol erkekler EuroCup'da Tofaş grup beşincisi olarak elenmiştir.
Bursaspor Erkek basketbol takımı 2022 yılında EuroCup'da Finale çıkma başarısı göstermiş ve sezonu 2.olarak tamamlamıştır
2018-19 sezonu sonunda Tofaş, play-off maçları yarı finalinde elenerek lig üçüncüsü olmuştur. Bursaspor Erkek basketbol takımı ligi şampiyon bitirerek süper lige çıkmıştır. Bursa BŞB (1. lig K.) ve Final Gençlik (1. lig E.) liglerinde kalmıştır. 2. ligde 1, EBBL'de 2 takımı yer almıştır.
Federasyon kupasında Bursaspor, kupa ikincisi olmuştur. Tofaş, EuroCup'da başarılı olamamıştır.
- Voleybol
Kadınlar Voleybol 1. Liginde Nilüfer Belediyesi mücadele vermektedir. Bu alanda Bursa Büyükşehir Belediyespor (kadın voleybol takımı) Cev Challenge Kupasını alarak Avrupa Şampiyonu olmuştur.
2017-2018 sezonunda Challenge Cup'da Bursa Büyükşehir Belediyespor, geçen yıl şampiyon olduğu kupada bu yıl 2. olmuştur.
2018-2019 sezonu sonunda Nilüfer Belediye ve İnegöl Belediyespor süper liglerde yer almışlardır. Erkekler 1. liginde yer alan Bursa BŞB, süper lige yükselmiştir. 2. liglerdeki 5 takımından İnegöl Belediyespor (E) 2. takımı 1. lige, Bölgesel ligden Nilüfer Belediye (K) 2. takımı 2. lige çıkmıştır.
Kupa Voley Kadınlar'da Nilüfer Belediye çeyrek finalde elenmiştir.
- Hentbol
2018-2019 sezonunda hentbol süper liglerinde erkeklerde Nilüfer Belediyespor, kadınlarda Osmangazi Belediyespor yer almıştır. 2. lig kadınlarda Mudanya Belediye SK ligi tamamlamıştır.
Önemli spor tesisleri:
Bursa Büyükşehir Belediye Stadı (43.331), Tofaş Spor Salonu (7.500), Cengiz Göllü Spor Salonu (5.000), Atıcılar Kapalı Yüzme Havuzu-olimpik (2.500), Bursa Osmangazi Hipodromu (2.690) ve Uludağ Kayak Merkezi'dir.
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı Devleti'nin uzun süre başkentliğini sürdüren Bursa'da devletin kuruluşundan itibaren çok sayıda mektep ve medrese kurulmuştur. 1468'de kurulan ve bugün eğitime Hocailyas Ortaokulu adıyla devam eden mektep, günümüzde Türkiye'de varlığını kesintisiz sürdüren en eski okul kabul edilir.[64] 17. yüzyılda Bursa şehir merkezinde 50 medrese vardı; medreseler dışında çoğu 16. yüzyılda kurulmuş yaklaşık 150 vakıf mektebi bulunmaktaydı.[65] 17. yüzyılda Bursa'da halkın eğitim-öğretim kurumlarına ve hizmetlerine ilgisi oldukça azaldı, bu yüzyılda şehirde yeni bir sıbyan mektebi veya medrese inşa edilmedi.
19. yüzyılda başlayan eğitim seferberliği sırasında Bursa'da bir kısmı bugün de varlığını devam ettiren pek çok okul kuruldu. 1845'te Sultan Abdülmecid tarafından Mekteb-i Fünun-u İdadi adıyla kurulan eğitim kurumu, 2016'da kanun hükmündeki kararname gereğince diğer askeri liselerle birlikte kapanana kadar Işıklar Askeri Lisesi adıyla eğitimini sürdürdü. Şehir merkezinde kurulan idadi, günümüzde Bursa Anadolu Erkek Lisesi adıyla; cumhuriyet döneminde Bursa Amerikan Kız Koleji'nin kapatılmasından sonra açılan kız lisesi ise Bursa Anadolu Kız Lisesi adıyla eğitime devam etmektedir. 1888'de kurulan Bursa İpekçilik Enstitüsü, 1976'ya kadar hizmet verdi. 1891'de tarım konusunda bilgili elemanlar yetiştirmek amacıyla Hamidiye Ziraat Mektebi kuruldu. Bu okul, eğitimini Bursa Tarım Meslek Lisesi adıyla sürdürdü. Aynı yüzyılda Bursa'da misyoner okulları da kuruldu.Aralarında en önemlilerinden biri olan Bursa Amerikan Kız Koleji, 1928'de kapatıldı.[66]
Günümüzde eğitim ve öğretim açısından Türkiye'nin önemli merkezlerinden biri olan Bursa'da 749'u devlet, 601'i özel olmak üzere toplam 1.350 okul bulunmaktadır.[67][68] Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa Teknik Üniversitesi ve Mudanya Üniversitesi bu şehirde bulunmaktadır.
Kardeş kentler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ankara, Türkiye- Erzurum, Türkiye
- Denizli, Türkiye
Lefkoşa, KKTC
Tiran, Arnavutluk
Priştine, Kosova
Kulmbach, Almanya- Darmstadt, Almanya
Anshan, Çin- İstanbul, Türkiye
Oulu, Finlandiya- Van, Türkiye
Plevne, Bulgaristan
Vinnitsa, Ukrayna
Kosice, Slovakya
Çadır Lunga, Moldova- Kars, Türkiye[69]
Saraybosna, Bosna Hersek
Manastır, Kuzey Makedonya
Kızılorda, Kazakistan- Filibe, Bulgaristan
- Bahçesaray, Kırım, Ukrayna
- Mestanlı, Bulgaristan, Bulgaristan
Mahiliou, Belarus
El-Halil, Filistin- Veliko Tırnovo, Bulgaristan
Yeni Pazar, Sırbistan- Ningbo, Çin
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Zafer Plaza Alışveriş Merkezi -
Kent Meydanı Alışveriş Merkezi -
Saltanat Kapısı, Tophane -
Saltanat Kapısı, Tophane -
Korupark Alışveriş Merkezi -
Zafer Plaza Alışveriş Merkezi -
Botanik Park Bursa
-
Botanik Park Bursa
-
Nilüfer İlçesinin Uzaktan Görüntüsü -
Saat Kulesi, Tophane -
Saltanat Kapısı, Tophane
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Günümüzde idari olarak Bursa'nın ilçesi olan Yenişehir ve Orhangazi'de daha eski arkeolojik buluntu yerleri mevcuttur. Yenişehir yakınlarındaki Menteşe Höyüğü ve Orhangazi yakınlarındaki Ilıpınar'daki arkeolojik buluntu yerlerinin en eski tabakaları yaklaşık 7 bin yıllıktır.[9] Söz konusu alanlar günümüzde Bursa ili sınırları içinde olsalar da Bursa'dan ayrı Antik Çağ yerleşimleri idi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı rakım bilgisi" (PDF). Erişim tarihi: 13 Kasım 2025.
- ^ "Bursa İl Sanayi Durum Raporu". T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. 2021. 18 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Körte, A., "Kleinasiatische Studien V (Hierzu Tafel I-IV; XI-XII)", Athenian Mitteilungen 24 (1899)". Deutschen Archäologischen Institut. s. 412, dipnot 1.
- ^ Şahin, Mustafa (8 Haziran 2015). "Prusa Ad Olympum'dan Bursa'ya" (PDF).
- ^ "Strabo, Geographike". Erişim tarihi: 17 Eylül 2025.
- ^ Stphanos Byzantinos, Ethnika, P # 260 “Prusa”. De Gruyter. 2016.
- ^ Naturalis Historia (İngilizce). 22 Şubat 2025. s. V.43. Erişim tarihi: 22 Şubat 2025.
- ^ 28. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu (PDF). TC Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. 2023. ss. s. 46, s. 56.
- ^ Roodenberg, J. J. (1995). The Ilıpınar Excavations I. the University of Michigan: Nederlands Historisch-Archaeologisch Institut in het Nabije Oosten te Istanbul. ISBN 9062580734.
- ^ "LacusCurtius • Dio Chrysostom". penelope.uchicago.edu. Erişim tarihi: 13 Mart 2025.
- ^ "Dion Khrysostomos, XLVII.18". Erişim tarihi: 27 Şubat 2025.
- ^ Inschriften von Prusa ad Olympum. Thomas Corsten (Almanca). Dr. R udolf Habelt GMBH. 1991. ss. Cilt I, s. 15, Yazıt No 3.
- ^ Genç Plinius'un Anadolu Mektupları. çev. Çiğdem Dürüşken, Erendiz Özbayoğlu. Yapı Kredi Yayınları. 2000. s. X.81.
- ^ Genç Plinius'un Anadolu Mektupları. çev. Çiğdem Dürüşken, Erendiz Özbayoğlu. Yapı Kredi Yayınları. 2000. s. X.23.
- ^ Athenaios, Deipnosophistae, II.43 (İngilizce). Erişim tarihi: 27 Şubat 2025.
- ^ a b Şahin, Mustafa (2021). "Hisar Kazıları ve Bey Sarayı" (PDF). Osmanlı Devleti’nin Yönetim Merkez:Bursa Bey Sarayı Sempzyumu Bildiri Kitabı. Bursa Kültür A.Ş.
- ^ L’olympe de Bithynie- Ses Saint, Ses Couvents, Ses Sites, Cure Latin de Brousse. Pierre Bernardin Menthon (Fransızca). 1935.
- ^ Historia. Niketas Khoniates, çeviren: Fikret Işıltan. Türk Tarih Kurumu. 2020. s. 602-603.
- ^ Bursa: Antik Döneme Ait Yazılar-Topografik Harita ve Bazı Yapılara Ait Fotoğraflarla Birlikte Kentin Arkeoloji Tarih Coğrafya ve Din Yönlerinden Tanıtımı. Vasileos I. Kandes. Gaye Kitabevi. 2009. ss. s. 78.
- ^ a b Dumper, Michael; Stanley, Bruce E. (2007). Cities of the Middle East and North Africa (İngilizce). ABC-CLIO. s. 101. ISBN 9781576079195. 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2024.
- ^ "In 1363 the Ottoman capital moved from Bursa to Edirne, although Bursa retained its spiritual and economic importance." Ottoman Capital Bursa 27 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Official website of the Ministry of Culture and Tourism of the Republic of Turkey. Retrieved 19 December 2014.
- ^ "Great Mosque of Bursa". ArchNet. 19 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2009.
- ^ "Yıldırım Bayezid Cami". Kültür Portalı. 22 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2024.
- ^ Mohammad Habib, Khaliq Ahmad Nizami, A Comprehensive History Of India Vol.-V: The Delhi Sultanat (1970), p. 128
- ^ The city in the Islamic world, Volume 1, ed. Salma Khadra Jayyusi, Renata Holod, Attilio Petruccioli, André Raymond, page 362.
- ^ Chen, Yuan Julian (11 Ekim 2021). "Between the Islamic and Chinese Universal Empires: The Ottoman Empire, Ming Dynasty, and Global Age of Explorations". Journal of Early Modern History. 25 (5): 422-456. doi:10.1163/15700658-bja10030. ISSN 1385-3783. 17 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi7 Temmuz 2024.
- ^ Yılmaz, Gülay (1 Aralık 2015). "The Devshirme System and the Levied Children of Bursa in 1603-4". Belleten. 79 (286): 901-930. doi:10.37879/belleten.2015.901. ISSN 0041-4255.
- ^ Ganjalyan, Tamara (2019). "Armenian trade networks". European History Online. 14 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Lowry, Heath W. (2003). Ottoman Bursa in Travel Accounts. Indiana University. s. 1.
- ^ "Düşman Vatanın Bağrında: Bursa'nın İşgali". Alegori. 16 Şubat 2022. 1 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2024.
- ^ "Kanun No. 3391" (PDF). 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
- ^ a b "Kanun No. 5216". 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
- ^ "Kanun No. 6360". 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2014.
- ^ "HaberlerYaşam Haberleri İşte Bursa'nın yeni logosu İşte Bursa'nın yeni logosu". Sabah. 22 Ekim 2014. 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2014.
- ^ "Resmî İstatistikler - Bursa". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 17 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 1 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 1 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "4 Türk şehri dünya zirvesinde!". Milliyet. 23 Ocak 2015. 30 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2015.
- ^ [1][ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Bursa and Cumalikizik Early Ottoman urban and rural settlements" (İngilizce). UNESCO. 4 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015.
- ^ "Bursa and Cumalıkızık: the Birth of the Ottoman Empire". UNESCO. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2011.
- ^ "Uluslararası Bursa Festivali 56. kez sanatseverlerle buluştu". NTV. 29 Haziran 2017. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2017.
- ^ "Köprüler ve Diğer Yapılar". 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2021.
- ^ "Türkiye'nin en eski okulu: Hoca İlyas Ortaokulu". Ege Telgraf. 30 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2024.
- ^ Başol, Samettin; Düzbakar, Ömer (1 Nisan 2009). "17. Yüzyılda Bursa'da Eğitim-Öğretim Hizmetlerine Yönelik Vakıflar". Journal of Uludag University Faculty of Education. 3 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi29 Kasım 2024.
- ^ Yücel, İdris (1 Nisan 2016). "Yabancı Okullar ve Kültürel Milliyetçilik: Bursa Amerikan Kız Koleji Tanassur Hadisesi (1928)". BELLETEN. 3 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi29 Kasım 2024.
- ^ "Bursa Devlet Okulları Listesi". 3 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2024.
- ^ "Bursa Özel Okullar Listesi". 26 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2024.
- ^ "Kars Belediyesi bu güne kadar yaptığı çalışmaları web sitesinde açıklandı". Kars Belediyesi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.[ölü/kırık bağlantı]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Commons'ta dosyalar |
|
Vikikaynak'ta belgeler |
- Bursa Büyükşehir Belediyesi
- Sanal sunum
- Eski Fotoğraflar - SALT Araştırma Merkezi 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Yüksek Çözünürlük, Açık Erişim, İndirilebilir - ↓)
| Akdeniz | |
|---|---|
| Doğu Anadolu | |
| Ege |
|
| Güneydoğu Anadolu |
|
| İç Anadolu | |
| Karadeniz | |
| Marmara | |
| Paylaşılanlar | |
