İdumala
İdumala (Gücüce: იდუმალა; okunuşu: "idumala"), Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Aspindza Belediyesi'nde bir köydür. Kura Nehri'nin bir kolu olan Oşora Çayı vadisinin aşağı kesiminde, bu derenin kıyısında, deniz seviyesinden 1.100 metre yükseklikte yer alır. Aspindza kasabasına 3 km uzaklıktadır.
İdumala, Oşora köyüyle birlikte İdumala temini oluşturmaktadır.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
İdumala adı, Gürcüce "idumali" (იდუმალი; Türkçe: saklı, gizli) kelimesinden türemiştir ve "saklı yer", "saklı köy" anlamına gelir.[2]
İdumala'nın 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde yer alması, buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Erken ve geç orta çağda Gürcü devletleri idaresinde bulunan köyü 16. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlılar Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe-Saatabago'dan ele geçirdi. 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterinde İdumala (ایدومالە) olarak kaydedilmiş olan köy, Ahısha livasının Aspinza nahiyesine bağlıydı. Köyde ispenç vergisi vermekle yükümlü 17 hane yaşıyordu. Hane resileri Baduça, Papuna, Batata, Grigol, Mahara, Tevdore, Pavlia, İvane, Yaralı gibi adlar taşıyordu. Bu adlar İdumala'nın o tarihte Hristiyan bir Gürcü köyü olduğunu göstermektedir. Köyde buğday, arpa, çavdar, darı tarımı, arıcılık ve şarapçılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu.[3]
Yaklaşık 250 yıl Osmanlı egemenliğinde kalan İdumala, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Çarlık Rusyası'nın eline geçti. Bu dönemde Gürcistan bu imparatorluğun bir parçasıydı ve köy bu şekilde yeniden Gürcistan'a katılmış oldu. Köyün Osmanlı döneminde Müslümanlaşan nüfusu 1944 yılında Sovyet yönetimi tarafından Orta Asya'ya sürülmüştür.
İdumala köyünde, köylüler tarafından inşa edilen bir cami bulunmaktadır. İnşa tarihi bilinmeyen bu caminin çevre köylerdeki camiler gibi 19. yüzyılın sonlarında, Rus idaresi sırasında inşa edildiği söylenebilir. Dikdörtgen planlı (7,80 x 9,95 m) yapının çatı örtüsü tamamen yıkılmıştır. Bununla birlikte kalıntılar İdumala Camisi'nin kubbeli bir yapı olduğunu göstermektedir.[4]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]2014 yılı verilerine göre köyde 299 kişi yaşıyordu. Nüfusun çoğunluğu Gürcülerden oluşuyordu.[1]
| Yılı | Nüfus |
|---|---|
| 2002 | 386 |
| 2014 | 299 |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 118 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7]
- ^ Mariam Balasania, Samtshe-Cavaheti Yer Adları (Gürcüce), Tiflis, 216, s. 169.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947) s. 138, II. cilt (1941) s. 139". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
- ^ Nebi Gümüş - Nicole Kancal-Ferrari, Ahıska Bölgesindeki Türk İslam Mimarı Yadigarları, İstanbul, 2019, s. 532, ISBN 978-975-17-4362-6.