İran'da zincirleme cinayetler
İran'da zincirleme cinayetler[1] (Farsça: قتلهای زنجیرهای ایران), İslâm Cumhuriyeti sistemini eleştiren bazı İranlı muhalif entelektüellere karşı 1988-98 yılları arasında işlenen cinayetler ve ortadan kaybolmalardır.[2][3][4] Cinayetler ve kayıplar, İran hükûmetinin görevlileri tarafından işlendi ve birbirleriyle bağlantılı göründükleri için "zincirleme cinayetler" olarak anıldı.[5]
Kurbanlar arasında 80'den fazla yazar, çevirmen, şair, siyasi aktivist ve sıradan vatandaş vardı.[6][7] Araba kazaları, bıçaklanmalar, sahnelenen soygunlarda ateş açma ve kalp krizini simüle etmek için potasyum enjeksiyonları gibi çeşitli yollarla öldürüldüler.[8] Cinayetlerin işlenişi, Daryuş Furuher, eşi Pervane İskenderi Furuher ve üç muhalif yazarın iki ay içinde öldürüldüğü 1998 yılının sonlarına kadar gün ışığına çıkmadı.[9]
Cinayetler kamuoyuna duyurulduktan sonra, Dini Lider Hamaney hükûmetin sorumlu olduğunu yalanladı ve "İran'ın düşmanlarını" suçladı.[10] 1999'un ortalarında, İran'da büyük halk tepkisi ve gazetecilik soruşturması ve yurtdışındaki tanıtımdan sonra,[11] İranlı savcılar faili bulduklarını açıkladılar. Said İmami, cinayetlerde İran İstihbarat Bakanlığı'ndaki "haydut unsurlara" liderlik etmişti, ancak İmami hapishanede intihar ettiği için şimdi ölmüştü.[12]
"Kurbanların aileleri ve uluslararası insan hakları örgütleri tarafından uydurma olduğu gerekçesiyle reddedilen" bir davada,[13] 2001 yılında üç İstihbarat Bakanlığı ajanı ölüm cezasına çarptırıldı ve diğer 12 kişi de kurbanlardan ikisini öldürmek suçundan hapis cezasına çarptırıldı.
Pek çok İranlı ve yabancı, cinayetlerin kısmen reformcu İran cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi ve destekçilerinin "kültürel ve siyasi açıklığına" direnme girişimi[9] ve cinayetlerden hüküm giyenlerin aslında "yukarıdan gelen emirlerle hareket eden günah keçileri"[14] olduğu ve nihai faillerin "birkaç tanınmış din adamı" olduğuna inanıyor.[12]
Önemli kurbanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kasım-Aralık 1998
[değiştir | kaynağı değiştir]- Daryuş Furuher ve eşi Pervane İskenderi Furuher - Şii teokrasisi ile aynı fikirde olmayan, politik olarak aktif bir çift; evlerinde bıçaklanarak öldürülmüş halde bulundular. Pervane İskenderi Furuher 25 yerinden bıçaklandı.
- Muhammed Muhtari, ifade ve basın özgürlüğünü savunan yazar kayboldu ve boynunda şüpheli morluklarla ölü olarak bulundu.[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Imani, Amil (July 2004). "Patriotism Fails Iran, Sets to Breed Islamic Terror". Think and Ask Non-Profit News. 19 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2014.
- ^ Sciolino, Elaine (2000). Persian Mirrors: The Elusive Face of Iran. New York: Free Press. ss. 233-239. ISBN 0-7432-8479-8.
- ^ Samii, A. William (5 Şubat 2001). "Iran Report". GlobalSecurity.org. Radio Free Europe/Radio Liberty. 1 Kasım 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2014.
- ^ Gholipoor, Ardeshir (2003). "letter about Pirooz Davani from the Port Hedland immigration detention centre WA". Green Left weekly. 22 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Fathi, Nazila (2014). The Lonely War: One Woman's Account of the Struggle for Modern Iran. Basic Books. ISBN 978-0465069996.
- ^ "Victims of serial killings by the information ministry (Abbridged from Enghelabe Eslami NO. 477) (from 1988–1999)". 2000. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2014.
- ^ "unknown". Marze Por Gohar. 24 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- "103 'seri cinayet' kurbanlarının tahmini sayısıdır. 57 kurbanın cinayet mahalli ve ölüm zamanı [bir yandan] bilinirken, diğer 46'sı kayboldu ve daha sonra [Tahran'ın] varoşlarında gaddarca ve/veya parçalanmış cesetleri bulundu. Gerçek cinayet sayısı bilinmiyor ve daha yüksek olabilir."
- ^ Ebadi, Shirin, Iran Awakening, by Shirin Ebadi with Azadeh Moaveni, Random House New York, 2006, p. 131-2
- ^ a b "Killing of three rebel writers turns hope into fear in Iran", Douglas Jehl, The New York Times, 14 December 1998 p. A6
- ^ "مقام معظم رهبری در نماز جمعه تهران". 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022.
- ^ a b Sahebi, Sima (12 Aralık 2002). "You will answer, one day". The Iranian. 31 Aralık 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2014.
- ^ a b "Ganji named Fallahian as the "master key" for the chain murders". Iran Press Service. December 2000. 10 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Iranian killers spared death penalty 20 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC News 29 January 2003
- ^ "Iranian killers spared death penalty" 20 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC News, 29 January 2003