Muhammed Hatemi
| Muhammed Hatemi | |
|---|---|
| |
| 5. İran cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 3 Ağustos 1997 - 3 Ağustos 2005 | |
| Dinî Lider | Ali Hamenei |
| Yerine geldiği | Ekber Haşimi Rafsancani |
| Yerine gelen | Mahmud Ahmedinejad |
| Kültür ve İslami İrşad Bakanı | |
| Görev süresi 9 Kasım 1982 - 24 Mayıs 1992 | |
| Yerine geldiği | Mir Hüseyin Musevi (vekil) |
| Yerine gelen | Ali Laricani |
| İslamî Şûra Meclisi üyesi | |
| Görev süresi 28 Mayıs 1980 - 24 Ağustos 1982 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Muhammed Hatemi 14 Ekim 1943 Ardekan, Yezd, Pehlevî İranı |
| Evlilik(ler) | Zohreh Sadeghi (e. 1974)
|
| Çocuk(lar) | 3 |
| Bitirdiği okul | İsfahan Üniversitesi Tahran Üniversitesi |
| İmzası | 
|
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı | İran |
| Branşı | İran Ordusu |
| Hizmet yılları | 1969-1971 |
| Rütbesi | Teğmen; Mali uzman |
| Birimi | Tahran bölgesi 3 idame |
Seyyid Muhammed Hatemi (Farsça: سید محمد خاتمی; d. 29 Eylül 1943, Ardakan)[1], 1997-2005 yılları arasında İran'nın 5. cumhurbaşkanı olarak görev yapmıştr.[2]
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Muhammed Hatemi, 1943'te İran'ın orta kesimindeki Yezd eyaletinin Erdekan ilinde doğdu. Yezd cuma imamı ünlü din adamı Ayetullah Ruhullah Hatemi ile zengin bir toprak sahibinin kızı Sanike Ziyai'nin 3'ü kız 6 çocuğundan biridir.[1]
Eğitimi[1]
[değiştir | kaynağı değiştir]1961 yılında lise öğrenimini tamamladıktan sonra dini eğitim için Kum Medresesi'ne devam etti. İsfahan Üniversitesi Felsefe Bölümü'nden 1969'da lisans derecesi ile mezun oldu. 1970 yılında Tahran Üniversitesi’nde Eğitim Bilimleri dalında yüksek lisans eğitimi aldı. Akabinde ünlü Kum Medresesi'nde içtihat eğitimine devam etti.
Siyasi Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Siyasi hayatına 1962 yılında başladı. Özellikle Humeyni'nin bildirileri olmak üzere, siyasi bildiri ve ilanların çoğaltılıp dağıtımını üstlendi. İsfahan Üniversitesi İslami Öğrenciler Derneği'ndeki çalışmalara katıldı. Şah ordusunda asteğmen olarak iki yıl görev yaptıktan sonra 1979’da Hamburg İslami Kültür Merkezi’nin başına geçti.
Devrim'den sonra 1980'deki ilk milletvekili seçimlerinde doğum yeri olan Erdekan ve Meybod'dan milletvekili seçilerek meclise girdi. 1981 yılında Humeyni tarafından ünlü Kayhan gazetesinin de dahil olduğu birçok gazete ve dergiyi yayımlayan Kayhan Enstitüsü'nün başkanı olarak atandı. Bir dönem dini liderin atamasıyla Muhammed Hatemi bu gazetenin genel yayın yönetmenliğini de yürütmüştür.[3] 1982 yılında ise Başbakan Mir Hüseyin Musavi tarafından İslami İrşad ve Kültür Bakanlığı'na getirildi.
Hatemi, kültürel alanda “çok liberal” olduğu gerekçesiyle muhafazakarların baskısı sonucu, 1992'de Kültür bakanlığı görevinden istifa etti, böylece İran İslam Cumhuriyeti tarihinde istifa ederek görevinden ayrılan ilk kabine üyesi oldu.[1] Haşimi Rafsancani tarafından iki kez aynı görevle kabineye alınan Hatemi, Irak ile süren 8 yıllık savaş sırasında, Tüm Silahlı Kuvvetler Komutanlığı Kültür Muavinliği Propaganda Merkez Başkan Yardımcılığı ve Başkanlığı yaptı.
23 Mayıs 1997'de[3] yapılan seçimlerde oyların % 69'unu alarak cumhurbaşkanı seçildi. Haziran 2001'de yapılan seçimde de bu kez yüzde 77 oy oranıyla yeniden seçildi. Ancak, özellikle Cumhurbaşkanı'nın yetkileri ve seçim denetimi konusunda hazırladığı kilit önemdeki reformları Anayasayı Koruyucular Konseyi'nden geçiremedi.
Siyasi, kültürel ve ekonomik kalkınma çabaları[3]
[değiştir | kaynağı değiştir]Hatemi dönemi, İran İslam Devrimi tarihinde siyasi ve medeni toplum sürecinin ilerleme kaydetmesi açısından en parlak dönem olmuştur. Bu dönemde basın-yayın üzerindeki baskılar azalmış, basın dünyası gözle görülür bir rahatlama yaşamış ve sansür yok denecek kadar azalmıştır.
Hatemi, siyasi ve kültürel kalkınmanın ekonomik kalkınmanın önüne alınması ve ülke yönetiminde yasallık, sivil kurumların geliştirilmesi, liyakatin esas alınması, şeffaflık ve devletin temel ihtiyaçlara cevap verebilmesi gibi ilkeleri benimsemiştir.
Yazdığı kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]Farsça, Arapça, çalışmalarını sürdürecek kadar İngilizce ve Almanca biliyor. Çeşitli zamanlarda üniversitelerde ders de veren Hatemi'nin, "Velayet Kime Ait" (1979) ve "Gelenek, Modernizm ve Gelişme" (1996) olan birçok makalesinin yanı sıra "Dalga Korkusu", "Şehir Dünyasından Dünya Şehrine", "Tiranlık Kıskacında Düşünce ve İnanç" (2000) gibi kitapları ve konuşmalarının derlendiği Siyasi Gelişme, İktisadi Gelişme ve Emniyet (2000), İslam, Maneviyat ve İslam Devrimi (2000) ve Kadınlar ve Gençler (2000) adlı kitapları bulunmaktadır.
Mensubiyeti[3]
[değiştir | kaynağı değiştir]Mecme-i Ruhaniyun-u Mubariz (Direnişçi Din Adamları Birliği)'nin önde gelen isimleri arasındadır. Bu birlik “Camia-yı Ruhaniyet-i Mubariz” (Direnişçi Din Adamları Topluluğu) adlı bloktan ayrılarak 1987 yılında kuruldu. Direnişçi Din Adamları Birliği Merkez Yürütme Kurulu Üyesi Seyyid Mahmud Duayi, Celali Humeyni ve Mehdi Kerrubi adlı üç din adamının sözü edilen topluluktan ayrılarak kurduğu bir yapıdır. 16 Ekim 1995 yılında resmen faaliyetlerine başlayan birlik, İran siyasi literatüründe sağ geleneksel muhafazakar akıma karşı sol geleneksel akımı oluşturmuş ve Muhammed Hatemi'nin Cumhurbaşkanlığı adaylığını destekleyerek bir anlamda seçimlerden başarı ile çıkmıştır.
Birliğin Merkez Şura başkanlığını eski cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi yapmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "Muhammed Hatemi Biyografisi".
- ^ "Eski İran Cumhurbaşkanı Hatemi".
- ^ a b c d "Muhammed Hatemi" (PDF).
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Haşimi Rafsancani |
İran Cumhurbaşkanı 1997–2005 |
Sonra gelen: Mahmud Ahmedinejad |
 | ||
* = Vekaleten | ||
