İran'daki İsveçli gönüllüler
| İran'daki İsveçli gönüllüler | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İran Cephesi (1914–1918) | ||||||||
 Boroudjerd Harekâtı | ||||||||
| ||||||||
| Taraflar | ||||||||
 İsveç[1] (1911–1916)
| İsyancılar |
 Birleşik Krallık (1914–1918)  Rusya (1914–1917) | ||||||
| Güçler | ||||||||
~60[2] .svg){kind=small} ? | Birkaç aşiret |
51,000[3] 90,000[4] | ||||||
| Kayıplar | ||||||||
|
4-12 ve birkaç yaralı[2] Bilinmiyor | Bilinmiyor |
3,000 (İran Cephesi'nin tamamında Bilinmiyor | ||||||
İran'daki İsveçli gönüllüler, 1911 ile 1916 yılları arasında İran'da faaliyet gösteren küçük çaplı bir İsveçli subay grubundan oluşmaktaydı. Misyonun temel amacı, bölgesel isyanları bastırmak ve İran ordusunu modernize etmekti. Ancak I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte, Rusya ve Birleşik Krallık'tan gelen diplomatik baskılar sonucunda, İsveç hükûmeti İran'daki subaylarının büyük bir kısmını geri çekme kararı aldı.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]
1900’lü yılların başlarında İran’da güvenlik ve idarî yapı büyük ölçüde istikrarsızdı. Ülkenin birçok bölgesinde çıkan isyanlar ve silahlı eşkıya faaliyetleri, özellikle kırsal yolların güvenliğini tehdit eder hâle gelmişti. Merkezi hükûmet, bu istikrarsızlığa son vermek ve özellikle İngiliz müdahalesinden sakınmak adına, tarafsız bir devletin teknik desteğiyle "modern bir jandarma teşkilatı" kurma arayışına girdi.[5] Bu görev için tarafsızlığı ve askerî disipliniyle tanınan İsveç, uygun bir aday olarak değerlendirildi. İlk İsveçli subaylar, 1911 yılında General Harald Hjalmarson komutasında İran’a gönderildi.[6]
1911–1914
[değiştir | kaynağı değiştir]
İsveçli subayların eğittiği İran jandarma birlikleri, zamanla yaklaşık 1.700 kilometrelik kara yolu güzergâhının güvenliğinden sorumlu hâle geldi ve kadro sayısı giderek arttı.[7] Bu süreçte, çeşitli aşiret mensupları ve isyancı gruplarla çok sayıda silahlı çatışma yaşandı. Jandarma birlikleri, bu çarpışmalarda önemli başarılar elde etti; kimi zaman yerel bir aşiret reisinin öldürülmesiyle sonuçlanan ciddi askerî zaferler de kaydedildi.[1] En kanlı çarpışmalardan biri, 1914 yılında Kazerun'da meydana geldi. Bu muharebede birçok jandarma hayatını kaybederken, Tahran’daki isyanlara karşı savaşırken yaralanmış olan Josef Pousette komutasındaki birlikler büyük direniş gösterdi.[6][7][8] İsveçli subaylar ayrıca Burucerd Seferi ve Şiraz Seferi gibi İran’ın çeşitli bölgelerine yönelik askerî harekâtlarda da aktif rol üstlendiler. Her ne kadar bu görev ciddi riskler barındırsa da —özellikle isyanlar sırasında İsveçli subayların doğrudan hedef hâline gelmesi gibi— birçok subay, İsveç'teki görevlere kıyasla daha yüksek maaş ve terfi imkânı nedeniyle İran’daki jandarma teşkilatına katılmayı tercih etti.
1914–1916
[değiştir | kaynağı değiştir]1914 yılında I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle birlikte, Birleşik Krallık ve Rusya, İran’ın stratejik konumu nedeniyle bölgeye müdahalede bulunarak işgal sürecini başlattı. İsveçli subayların büyük çoğunluğu, tıpkı İsveç kamuoyunda yaygın olan eğilim doğrultusunda, Alman yanlısı bir tutum sergiliyordu. Bu sebeple, İran'daki İsveçli subaylar yerel yönetimle dayanışma içerisine girerek, İtilaf Devletlerine karşı birçok cephede doğrudan çatışmaya girdiler.
Bu süreçte gerçekleşen başlıca muharebeler arasında Kirmanşah Operasyonu, Kum Muharebesi, İngilizlerin Buşehr’i işgali ve Robat Kerim Muharebesi gibi önemli çatışmalar bulunmaktadır. Bu gelişmeler, Rusya ve İngiltere’nin diplomatik baskısını artırmasına neden oldu. 1915 yılında iki büyük güç, İsveç hükûmetinden bölgedeki subaylarını geri çağırmasını resmen talep etti. İsveç bu talebe uyarak, 1916 yılına kadar kademeli olarak İran'daki tüm subaylarını geri çekti.
Buna rağmen, İsveç jandarma misyonu ile isyancı güçler arasındaki çatışmalar bu dönemde de devam etti. 1914–1916 yılları arasında çıkan muharebelerde, hem İsveçli subaylar hem de İranlı askerler hayatını kaybetti. Bu dönemin öne çıkan çatışmaları arasında Buin Muharebesi ve Kazvin Muharebesi yer almakta olup, Kazvin'de İran jandarması 8.000 kadar koyunu ele geçirerek önemli bir lojistik başarı da elde etmiştir.[1][2] Ayrıca, isyancı liderlerden Abba Han’ın tüm aşiret mensupları yakalanmış, kendisi ise Boris Möller adlı İsveçli bir subay tarafından öldürülmüştür.[1]
Sonuç
[değiştir | kaynağı değiştir]İsveç hükûmetinin subaylarını geri çağırma kararına rağmen, beş İsveçli subay gönüllü olarak İran’da kalmayı tercih etti ve bu süreçte Alman komutanlığı altında görev yapmaya devam etti. Her ne kadar İsveç resmî olarak askerî misyonunu sonlandırmış olsa da, İran Jandarması’nın komuta kademesi 1921 yılına dek İsveçli subaylar tarafından yönetilmeye devam etti. İsveçli subaylar, İran jandarma teşkilatının modernleştirilmesi, örgütlenmesi ve disiplin altına alınması süreçlerinde önemli katkılarda bulundu. Bu katkılar, İran’da çağdaş güvenlik yapısının temellerini atan en önemli etkenlerden biri olarak kabul edilmektedir. Ancak zaman içerisinde teşkilat yeniden yapılandırılmış, önce yerelleşmiş, ardından da 1991 yılında İran’daki resmî kolluk güçlerinden olan Şehrbanî Teşkilatı ve İslam Devrimi Komiteleri ile birleşerek, İsveç liderliğinde kurulmuş olan jandarma sisteminin varlığı resmen sona ermiştir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- İran Cephesi
- İsveç'in katıldığı savaşlar listesi
- İran'ın katıldığı savaşlar listesi
- Birleşik Krallık'ın katıldığı savaşlar listesi
- Rusya'nın katıldığı savaşlar listesi
- İran Jandarması
- Harald Hjalmarson
- Şiraz Seferi
- İsveç'in barış gücü görevleri listesi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Ericson Wolke, Lars (4 Haziran 2021). "Svenskar stred i persiska gendarmeriet" [Swedes fought in the Persian gendarmerie]. Populär Historia (İsveççe). Lund: Historiska media (2). SELIBR 8264634. 15 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi19 Haziran 2025.
- ^ a b c Karlsson, Sandra (21 Mayıs 2006), Svenska män i solens och lejonets land – en fallstudie av svensk orientalism i Persien 1911-1925 [Swedish men in the land of the sun and the lion – a case study of Swedish orientalism in Persia 1911-1925] (PDF) (İsveççe), Södertörn University12 Ocak 2024
- ^ "Statistics of the Military Effort of the British Empire" (London: HMSO, 1920). Page 777. 2,050 British Army and 49,198 British Indian Army personnel sent to the "Persian Gulf Theatre" from India in total.
- ^ Volkov, Denis V. (2022). "Bringing democracy into Iran: a Russian project for the separation of Azerbaijan". Middle Eastern Studies. 58 (6): 4. doi:10.1080/00263206.2022.2029423.
The Russian military force, occupying not only Azerbaijan but the entire north and north-east of Iran, eventually amounted to almost twenty thousand by the outbreak of the First World War. After the opening of the so-called Persidskii front [the Persian front], which became the south flank of the First World War theatre, this number gradually grew to eighty or ninety thousand.
- ^ "The Swedish-led Gendarmerie in Persia 1911-1916 State Building and Internal Colonization". 16 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Welcome to Encyclopaedia Iranica". 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Farmors kusin stred i Persien". 23 Ekim 2020. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Ashk Dahlen". Archived from the original on 31 Ağustos 2017.