Kirmanşah Operasyonu
| Kirmanşah Operasyonu | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İran Cephesi | |||||||
 General Nikolay Baratov'un Kirmanşah Operasyonu öncesinde ordu içinde çekilmiş bir fotoğrafı | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Rus İmparatorluğu |
 Alman İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Nikolay Baratov |
 Reżāqoli Khan Neẓām-al-Salṭana Māfi Albay Bup | ||||||
| Çatışan birlikler | |||||||
|
1. Kafkas Süvari Kolordusu |
  İran Jandarması Pers Fedaileri Aşiret Milisleri Alman Gönüllü Birlikleri 6. Ordu | ||||||
Kirmanşah Operasyonu (Rusça: Керманшахская операция, Farsça: عملیات کرمانشاه), I. Dünya Savaşı'nın İran Cephesi sırasında Şubat - Mart 1916 tarihleri arasında Batı İran'da Rus 1. Kafkas Süvari Kolordusu birliklerinin bir saldırı operasyonuydu.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]25-30 Aralık 1915'te Gilan'da Mirza Küçük Han'ın Cangali isyancılarına karşı bir operasyon düzenlendi, karla kaplı dağların ve ormanların zor koşullarında birkaç taraftan eşzamanlı saldırılarla isyancılar yenildi ve eyaletteki faaliyetleri bir süreliğine zayıfladı.[1] Ocak 1916 ortalarında Osmanlı kuvvetlerinin keşif gücünün 21.000 civarında olduğu tahmin ediliyordu: 2.000'i İkbaliye'de, 4.000'i İsfahan'da ve 6.000'er kişi de Senendec, Hemedan ve Kirmanşahtaydı.[2] 19 Ocak'ta 1. Gorsko-Mozdok alayı Sultanabad'ı işgal etti. Osmanlı kuvvetleri Kirmanşah ve Burucerd'e çekildi; Alman konsolos Rohner kaçmadan önce halka önemli miktarda silah dağıttı. 4 Şubat'ta Albay Stopchansky dört yüz iki topla Borujerd'e bir saldırı başlattı, ancak birlikler derin karda yürümek zorunda kaldıkları için saldırı yavaş gelişti.[2]
25 Aralık'ta kolordu birlikleri Asadabad'ı aldı, Yarbay Baron Medem'e bağlı bir sınır muhafız müfrezesi ve 1. Kafkas Kazak Tümeni birlikleri Kengaver yönünde savaştı ve 13 Ocak'ta Kengaver'i Osmanlılardan aldı.[3] Kafkas Süvari Tümeni ile 2. ve 4. Kafkas Sınır Piyade Alayları General Baratov'a takviye olarak gönderildi. Sonuç olarak, Şubat 1916'da kolordu 14 bin kişiden oluşuyordu ve 38 topla Kirmanşah yönünde yoğunlaşmıştı.[4]
Kirmanşah'ın Osmanlı Tarafından işgali
[değiştir | kaynağı değiştir]6 Aralık'ta Bağdat bölgesi komutanlığına atanan Mareşal von der Goltz Paşa tarafından Altıncı Ordu kuruldu. Asıl amacı İngiliz Mezopotamya ordusuyla savaşmaktı, ancak aynı zamanda Kirmanşah yönünde Ruslara karşı hareket etmesi ve orada bulunan birlikleri emri altına alması talimatı da verildi.[5] Von der Goltz, İranlı birliklerin askere alınması ve İsveçli subaylar tarafından yönetilen İranlı jandarmaların kullanılması konusundaki çalışmalarını yoğunlaştırdı. Alman-Osmanlı destekçilerinin başında, Ruslar Kum'u ele geçirmeden önce Kum'dan kaçan eski Luristan valisi Nezam al-Saltaneh vardı.[5] Alman yanlısı güçler, Alman-Osmanlı nüfuzunun ana merkezi haline gelen Kirmanşah'a (Hemedan'ın 120 kilometre güneybatısı) akın etti. Şehirde büyük askeri rezervler oluşturuldu, Hazırlanan büyük kuvvetler yaklaşık 20 bin kişiydi.[6]
Bu arada General Baratov, 20.000 askerle Gürgan'ı fethetmek için savaşırken, Serdar Rafi Yanehsari'ye başlangıçta yenildi.[7] Ancak Osmanlı kuvvetleri Kirmanşah'ı fethettikten sonra General Baratov ve ordusunun yarısı kaybedilen bölgeleri fethetmeye gitti ve Serdar Rafi kalan Rus kuvvetlerini Gürgan'da yenilgiye uğrattı.[8]
Kirmanşah Hücumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Şubat ayında, Hemedan'daki kolordu birlikleri Kirmanşah'a bir saldırı başlattı. Düşman birlikleri arasında 2.500 Türk, Lur milisleri, Bahtiyari, Rabat-Kerim'de bozguna uğratılan Emir Hikmet'in müfrezesinin kalıntıları ve jandarmalar vardı. Taarruzun kanadında, bir dizi başarılı çarpışmanın ardından, Savunmacılar 8 Şubat'ta Nahavend bölgesine geri püskürtüldü[4][6] Kuzeyden, Baratov'un kolordusunun taarruzu Van-Azerbaycan müfrezesi tarafından korunuyordu.[9]
Ana kuvvetler, her köyü savunan düşmanın inatçı direnişinin üstesinden gelerek karayolu boyunca ilerledi. Kolordu birlikleri 22 Şubat'ta Sehne'deki savunma hattını yararak küçük bir Osmanlı piyade kuvvetini geri püskürttü ve 24 Şubat'ta Bisütun'u işgal etti. Birlikler 26 Şubat'ta düşman tarafından terk edilen Kirmanşah'a girdi.[4] Esir alınan Osmanlılar, 21. Piyade Tümeni'nin 1. Konstantinopolis Alayı'nın askerleriydi. Osmanlı kampından 7 top, 8 makineli tüfek ve malzemeler ganimet olarak alındı.[6] Kirmanşah bölgesinde sağlamlaşmak için, kolordu birlikleri muharebelerle 1 Mart'ta Senendec'ı, 3 Mart'ta Bicar'ı işgal ederek Osmanlıları daha da batıya itti. Aynı zamanda Burucerd de doğuya doğru işgal edildi.[10]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Kirmanşah operasyonu sırasında 8 top, 1.700 mermi, 1,5 milyon büyük kalibreli tüfek fişeği ve 100 kilo küçük kalibreli tüfek fişeği, çok sayıda el bombası ve patlayıcı ele geçirildi. İstihbarat, Almanların Kirmanşah'ın savunmasında kullanılacak olan paket gaz cihazlarının kullanımı konusunda başarısız deneyler yaptığını bildirdi.[10] Taarruz operasyonları sonucunda kolordu, iki buçuk ay içinde cephe boyunca 800 mil genişliğinde ve aynı derinlikte büyük bir bölgeyi işgal etti. Tümenlerden biri Kirmanşah bölgesinde, diğeri ise daha geride, Hemedan ve Kazvin'de bulunuyordu. 19 Mart 1. Zaporozhye alayı eski İran başkenti İsfahan'ı ele geçirdi.[10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Shishov, A.V (2010). Persian front (1909-1918), Undeservedly forgotten victories (İngilizce). Veche. s. 212. ISBN 9785953348669.
- ^ a b Strelyanov 2007, s. 123
- ^ Maslovsky 1933, s. 219
- ^ a b c Maslovsky 1933, s. 222
- ^ a b Maslovsky 1933, s. 221
- ^ a b c Strelyanov 2007, s. 124
- ^ Shahriari 1933, s. 179
- ^ Sykes 1921, s. 692
- ^ Korsun, Nikolay Georgiveyiç (1946). World War I on the Caucasian Front. SSCB NKO Askeri Yayınevi. s. 60.
- ^ a b c Strelyanov 2007, s. 126
Kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Maslovsky, Evgeny Vasilievich (1933), World War on the Caucasian Front, Paris: Revival
- Strelyanov, Pavel Nikolaevich (2007), Cossacks in Persia. 1909-1918, Centerpolygraph, ISBN 9785952430570
- Sykes, Percy (1921), A History Of Persia, Londra: MacMillan, ISBN 9781135648886
- Shahriari, Saifullah Han (1932), Sardar Rafi Yanehsari, Tahran