İskorpit balığı
| İskorpit | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Scorpaena porcus Scorpaena porcus, 1758 | |||||||||||||||
İskorpit (Scorpaena porcus), Scorpaenidae familyasından bir balık türü. Lipsoz balığına benzer fakat Lipsoz'a göre daha küçük (ortalama 20 – 30 cm) ve daha koyu renklere sahiptir.
İskorpitler havaların ısınmasıyla kıyı bölgelere doğru yönelirler. Özellikle Ağustos ve Eylül aylarında kıyıya yakın bölgelerde bulundukları için avlanmaları daha kolaydır.[1]
İskorpitler zehirli dikenlere sahip olan bir balık türüdür. Sırt yüzgecinde 11, karın yüzgecinde 1 ve anüs yüzgecinde 3 adet zehirli diken bulundurur ve bu dikenler vücuda temas ettiğinde deride kızarıklık ve şişlik meydana getirebilir. Zehir etkisi birkaç gün sürebilir ve ilk yardım olarak amonyak kullanılabilir. Halk arasında bu balığa "Çarpan" veya "Çalar" da denmektedir.[2] Görüntüsü itibarıyla kırlangıç balığına benzetilebilir bu nedenle acemi balıkçılar için tehlikeli bir balık türü olabilir.
İskorpitler'in dikenleri öldükten sonra bile zehir enjekte edebilirler bu nedenle temizleme aşamasında dikkat edilmesi gerekir. Lezzetli bir balıktır ve bu nedenle mutfakta çorba, yahni, buğulama, pilaki ve fileto tava gibi çeşitli tekniklerle tüketilerek yenilebilir.
Adlandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]İskorpit adı Türkçeye Rum balıkçıların dilinde kullanılan Yunanca σκορπίδι skorpidi kelimesinden geçmiş bir alıntıdır.[3]
Yazılı kaynaklarda «iskorpit (S. porcus) ile lipsoz/lipsos (S. scrofa)»[4][5][6][7] olarak geçen ikili çapraz adlandırmanın yanlış olduğu ve doğrusunun «iskorpit (S. scrofa) ile lipsoz/lipsos (S. porcus)»[8] biçiminde olması gerektiği balıkçılar tarafından da öne sürülmektedir.[4] Her iki tür de Akdeniz'de bulunur; fakat Karadeniz'de yalnızca S. porcus türü bulunur, S. scrofa türü bulunmaz.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "İskorpit Balığı Nasıl Pişirilir, Temizlenir Ve Avlanır? Çarpan Balığı Faydaları Ve Özellikleri". Hürriyet. 11 Mayıs 2022. 3 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023.
- ^ "Kıyı Balıkçılarının Vazgeçilmezi: İskorpit Balığı". Milliyet. 23 Haziran 2017. 3 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023.
- ^ Hasan Eren, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara 1999 (sayfa: 194, madde: iskorpit)
- ^ a b AnaBritannica (cilt:12, madde: iskorpit)
- ^ Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi (1986, cilt: 10, sayfa: 5797, madde: iskorpit & 1986, cilt: 12, sayfa: 7502, madde: lipsozbalığı)
- ^ Axis 2000 Ansiklopedik Sözlük (cilt: 3, madde: iskorpit), Milliyet/Hachette
- ^ Mert Gökalp (2011), Türkiye Deniz Canlıları Rehberi
- ^ Alp Can ve Murat Bilecenoğlu (2005), Türkiye Denizlerinin Dip Balıkları Atlası
 | Kemikli balıklar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |