1991 Dağlık Karabağ bağımsızlık referandumu
1991 Dağlık Karabağ bağımsızlık referandumu, Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecinde, Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın statüsünü belirlemeye yönelik bir girişim olarak gerçekleştirilmiştir. Dağlık Karabağ, Sovyetler Birliği döneminde Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı özerk bir bölge statüsüne sahipti. 1980'lerin sonlarından itibaren bölgede yaşayan Ermeni nüfus, Dağlık Karabağ'ın Ermenistan’a bağlanmasını veya bağımsız bir devlet olarak tanınmasını talep ederken, Azerbaycan merkezi yönetimi bu taleplere karşı çıkmıştır. Sovyetler Birliği'nin zayıflamasıyla birlikte etnik gerginlikler artmış ve bölgedeki statü tartışmaları daha belirgin hâle gelmiştir.[1]
Referandum'un Gerçekleşmesi ve Sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]Bağımsızlık referandumu, 10 Aralık 1991'de Dağlık Karabağ yetkilileri tarafından düzenlenmiştir. Referanduma katılım oranının yüksek olduğu ve oy kullananların büyük çoğunluğunun bağımsızlık yönünde oy verdiği bildirilmiştir. Ancak, Azerbaycanlı nüfus referandumu boykot etmiş ve meşruiyetini kabul etmemiştir. Referandum sonucunda, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bağımsızlığı ilan edilmiştir.[2]
Uluslararası Tanınma ve Hukuki Durum
[değiştir | kaynağı değiştir]Referandumun ardından ilan edilen Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, uluslararası toplum tarafından geniş ölçüde tanınmamıştır. Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin 1993 yılında kabul ettiği 822, 853, 874 ve 884 sayılı kararlar, Dağlık Karabağ'ın Azerbaycan'ın toprak bütünlüğü içinde yer aldığını vurgulamış ve Ermeni güçlerinin işgal ettiği bölgelerden çekilmesini talep etmiştir.[3] Ayrıca, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu, sorunun barışçıl yollarla çözülmesini teşvik etmek amacıyla diplomatik girişimlerde bulunmuştur.[4]
Günümüz
[değiştir | kaynağı değiştir]Referandum ve bağımsızlık ilanı, Azerbaycan ile Ermenistan arasında tam ölçekli bir çatışmaya yol açmıştır. 1992-1994 yılları arasında süren Dağlık Karabağ Savaşı, her iki tarafta da büyük kayıplara neden olmuş ve bölgenin statüsü konusunda kalıcı bir çözüm sağlanamamıştır. 1994 yılında imzalanan Bişkek Protokolü ile bir ateşkes sağlanmış olsa da, bölgedeki siyasi ve askerî gerilimler uzun yıllar boyunca devam etmiştir.[5]
Günümüzde, Karabağ bölgesi tamamen Azerbaycan'ın kontrolü altındadır. 2020 yılında gerçekleşen İkinci Karabağ Savaşı sonrasında, Azerbaycan, Ermenistan'ın işgali altındaki topraklarının büyük bir kısmını geri almıştır. 2023 yılında düzenlenen anti-terör operasyonlarıyla, Ermeni güçlerinin kontrolünde kalan bölgeler de Azerbaycan'ın egemenliği altına girmiştir. Bu gelişmeler sonucunda, Karabağ'ın tamamı Azerbaycan'ın hakimiyeti altına girmiştir.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Waal, Thomas de (8 Temmuz 2013). Black Garden. New York University Press. ISBN 978-0-8147-7082-5.
- ^ The Caucasus: a region in conflict, Routledge, 28 Haziran 2005, ss. 19-2819 Şubat 2025
- ^ "Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin Dağlık Karabağ Sorunu Üzerine Aldığı Kararlar". 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Yüksel, Cüneyt; Yüce, Hamza (15 Eylül 2022). "Uluslararası Hukuk Açısından Dağlık Karabağ Sorunu ve İkinci Dağlık Karabağ Savaşı'nı Sona Erdiren Ateşkes Andlaşması". İstanbul Hukuk Mecmuası / Istanbul Law Review. 0 (0): 1021-1065. doi:10.26650/mecmua.2022.80.3.0010. ISSN 2636-7734.
- ^ Mirzayev, Farhad (26 Nisan 2022), The Nagorno-Karabakh Conflict, Routledge, ss. 168-20219 Şubat 2025
- ^ Dağlık Karabağ, 10 Ocak 2025, 7 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi19 Şubat 2025