2017 Libya anayasa taslağı
 |
|---|
|
|
2017 Libya anayasa taslağı, 2014 Libya Anayasa Meclisi seçimlerinde Libya çevresinden seçilen 60 kişilik Anayasa Taslağı Meclisi tarafından hazırlanan Libya anayasa taslağıdır.[1]
Yeni anayasa taslağı henüz kabul edilmedi.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Libya İç Savaşı'nda Kaddafi hükûmetinin devrilmesinin ardından, Libya Geçici Anayasa Bildirgesi, kalıcı bir anayasa üzerinde anlaşmaya varılana kadar geçici bir anayasa olarak tasarlandı ve Libya Ulusal Geçiş Konseyi tarafından Ağustos 2011'de yayınlandı.[2]
Anayasa Taslağı Meclisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yüksek Ulusal Seçim Komisyonu (YUSK), Şubat 2014'te Libya'nın Trablusgarp, Sirenayka ve Fizan bölgelerinden 20'şer kişi olmak üzere 60 temsilcinin katıldığı 2014 Libya Anayasa Meclisi seçimini organize etti.[3][4][5] 60 kişilik grup Libya Kurucu Meclisi veya Anayasa Taslağı Hazırlayan Meclis olarak tanındı.[6]
Anayasa Taslağı
[değiştir | kaynağı değiştir]Temmuz 2017'de, Anayasa Taslağı Hazırlama Meclisi üçte iki çoğunlukla nihai bir anayasa taslağı lehinde oy kullandı. Anayasa taslağı, cumhurbaşkanına verilen güçlü yetkilerle bir başkanlık hükümet sistemini tanımlar.[6]
Cumhurbaşkanlığı hakimiyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]100. madde, cumhurbaşkanının doğrudan halk tarafından seçilmesini öngörmektedir. Madde 104(1), cumhurbaşkanına bir hükûmet seçme konusunda tam yetki verir. 113. madde; cumhurbaşkanına, milletvekilleri veya meclis çoğunluğuna sahip siyasi parti ile sınırlandırılmadan keyfi olarak başbakanı seçme hakkını verir. 115. maddeye göre parlamentonun hükûmetten güveni geri çekmesi için üçte iki çoğunluk gerekir. Madde 104(2) uyarınca, hükûmet politikası cumhurbaşkanı tarafından belirlenir ve hükûmet tarafından uygulanır. Zaid el-Ali, 67 ve 109. maddeleri birlikte "cumhurbaşkanına uymanın parlamentonun sorumluluğunda olduğunu varsaymak" şeklinde yorumladı.[1]
Servetin yeniden dağıtımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Zaid el-Ali, anayasa taslağının 8. ve 9. bölümlerini, doğal kaynakların kontrolü de dahil olmak üzere, zenginliğin cumhurbaşkanın elinde toplanmasına yol açacağı şekilde yorumladı.[1]
Güvenlik Servisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Zaid al-Ali, taslak anayasada istihbarat servislerinin tanımının olmamasının veya faaliyetlerine ilişkin kısıtlamaların, sivil gözetimi olmayan çoklu istihbarat teşkilatlarının oluşturulmasını riske attığına hükmetti. Askeri ve polis hiyerarşilerinin tanımlarını "komuta zinciriyle ilgili ciddi sorunlar" olarak değerlendirdi.[1]
Olağanüstü haller
[değiştir | kaynağı değiştir]El-Ali, anayasa taslağında tanımlanan 120 günlük olağanüstü hal sınırını, 2011 sonrası diğer Arap anayasalarının "eğilimine uygun olarak" olumlu olarak değerlendirdi. Cumhurbaşkanının olağanüstü hal ilanının yürürlüğe girmesinden önce parlamentonun onayının gerekli olmamasına dair endişelerini dile getirdi (2017 itibarıyla Irak Anayasası'nda olduğu gibi).
Yargı
[değiştir | kaynağı değiştir]El-Ali, yargının (118, 120, 125, 135 ve 136. maddeler) cumhurbaşkanından adil bir derecede bağımsız olarak, ancak yüksek yargı konseyinin üyeliği ve karar alma yöntemleriyle ilgili belirsizlikte bir kusurla tanımlandığına hükmetti.[1]
İnsan hakları
[değiştir | kaynağı değiştir]El-Ali, anayasa taslağının insan hakları unsurlarını, pratikte mahkemelerde nasıl uygulanacağına dair ayrıntılardan yoksun olarak gördü. Devlet yetkililerinin kısıtlama, "gerekli, açık, sınırlı ve kısıtlamaların amaçlarıyla orantılı" olmadığı sürece anayasada ilan edilen insan haklarından herhangi birini kısıtlamasını sınırlayan 65. Madde'deki "sınırlamalar maddesini" övdü. El-Ali'ye göre, o zamanlar sadece iki Arap ülkesi bu sınırlamaya sahipti (Tunus, 49. Madde ve Yemen'in anayasa taslağı).[1]
Seçimler
[değiştir | kaynağı değiştir]Anayasa taslağının 157. Maddesi, seçimlerin düzenlenmesinden YUSK'nin sorumlu olduğunu belirtmektedir.[7]
Destek ve muhalefet
[değiştir | kaynağı değiştir]Anayasa Taslağı Meclisi (ATM), taslağı onaylanmak üzere Temsilciler Meclisine (TM) sundu. Şubat 2018'de TM, ATM'nin anayasa taslağını reddetti ve bunun yerine Libya Krallığı 1951 Anayasası'nda bir değişiklik geliştirmeye çağırdı. Şubat 2018'in başlarında, anayasa taslağının geçerliliğine karşı açılan bir dava, alt mahkemelerin taslak aleyhindeki kararlarını reddeden Yüksek Mahkemenin duruşmasına taşındı.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 21 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.
- ^ "NTC Announces Constitutional Declaration : Tunisia Live". web.archive.org. 10 Mart 2012. 10 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.
- ^ "Constitutional assembly candidates being registered | Libya Herald". web.archive.org. 22 Ekim 2013. 22 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.
- ^ "Election re-runs next Wednesday says Elabbar". LibyaHerald (İngilizce). 21 Şubat 2014. 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.
- ^ "HNEC announces results for Constitutional Committee elections". LibyaHerald (İngilizce). 2 Mart 2014. 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.
- ^ a b "Libya's final draft constitution: A contextual analysis". ConstitutionNet (İngilizce). 7 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.
- ^ "Libya: MPs Refuse to Recognize the Constitution Drafting Assembly". Asharq AL-awsat (İngilizce). 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.