Açe Sultanlığı
كاورجاون اچيه دارالسلام Açe Sultanlığı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1496-1903 | |||||||||
 Bayrak
 Arma
| |||||||||
 İskender Muda döneminde Açe Sultanlığı'nın sınırları (1608–1637). | |||||||||
| Başkent | Kutaraje (günümüzde Benderaçe, Endonezya) | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Açece, Malayca, Arapça | ||||||||
| Resmî din | Sünni islam | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Para birimi | Altın ve gümüş dirhem | ||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | Endonezya ve Malezya'nın parçası | ||||||||
Açe Sultanlığı (Açe Darüsselam Sultanlığı), Sumatra'nın kuzeyinde bulunmuş eski bir sultanlık.
Sumatra'da bulunan en güçlü Müslüman devletti. Portekiz kolonizasyonuna karşı direnmiş ve Osmanlı İmparatorluğu'ndan birçok kez yardım istemiştir. Osmanlı İmparatorluğu ise bu yardımların çoğuna cevap vermiş, donanma ve asker göndermiştir. 1851 yılında Açe Sultanlığı Osmanlı'ya bağlı bir eyalet olmak istediğini belirtti. Bu istek Osmanlı İmparatorluğu tarafından 10 yıl kadar değerlendirildi ve Avrupa ilişkilerinin bozulmaması için bu istek reddedildi.[kaynak belirtilmeli] 1903 yılında Sultan'ın teslim olmasıyla Açe Hollanda Doğu Hint Adaları himayesine girdi. Ancak direnişler bir süre devam etti.[1]
Coğrafya ve idare
[değiştir | kaynağı değiştir]Endonezya'nın Sumatra adasının kuzey ucunda, Malakka Boğazı ve Hint Okyanusu arasında yer alan ve 1496 ve 1903 yılları arasında varlığını sürdüren İslam sultanlığıdır. Başkenti Kutaraja (günümüzde Benderaçe) idi. Sultanlık, deniz ticareti, baharat yolları ve İslamî öğrenim açısından bölgesel bir güç olarak öne çıkmıştır.[2][3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuruluş ve Yükseliş
[değiştir | kaynağı değiştir]Sultanlık genellikle Ali Mughayat Syah (yaklaşık 1496-1530) tarafından kurulduğu kabul edilir. Kuruluş döneminde, bölgedeki eski krallıklar üzerinde hâkimiyet kurulmaya çalışıldı.[3] 16. yüzyıl boyunca Açe Sultanlığı, baharat ticaretinden büyük gelir elde ederek ve dini bağlantılarını güçlendirerek yükseldi.[2] 17. yüzyıl başlarında, özellikle İskender Muda döneminde sultanlık en parlak dönemini yaşadı. Bu dönemde hem askeri hem de ekonomik olarak güçlendi; Malakka Boğazı bölgesindeki rekabetçi pozisyonunu korudu. Ayrıca bilim, eğitim ve kültürel hayat bakımından da öne çıktı; Açe, "Mekke’nin eşiği" olarak anılmıştır.[2][3]
Gerileme ve Sömürgeleşme
[değiştir | kaynağı değiştir]17. yüzyıl ortalarından itibaren iç karışıklıklar, bölgesel yöneticilerin artan gücü ve Avrupalı devletlerin (özellikle Hollanda Doğu Hindistan Şirketi) bölgeye müdahalesi ile Sultanlığın gücü azalmaya başladı. 1873 yılında Hollanda, Sultanlığa savaş ilan etti ve uzun süren bir gerilla direniş dönemi başladı. 1903 yılında Sultanlık fiilen sona erdi ve bölge Hollanda sömürge yönetimi altına girdi.[3]
Yönetim ve Sosyal Yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Sultanlık, bir monarşi biçiminde idare ediliyordu[3]. 17. yüzyılda merkeziyetçi reformlar uygulandı. Bu doğrultuda yerel aristokrasi tasfiye edildi ve doğrudan sultana bağlı yönetici sınıflar oluşturuldu. Toprak yönetimi ve idari yapılanma bakımından "mukim" adı verilen yerel bölümler kullanıldı.[2]
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ekonominin ana unsuru baharat ticaretiydi. Karabiber, karanfil ve betel cevizi gibi ürünlerin ihracatı önemli gelir kaynağıydı. Ayrıca altın ve gümüş para sistemleri de mevcuttu. Ancak tarım üretimi sınırlılığı ve gıda güvencesi sorunları sultanlık için bir dezavantaj oluşturmaktaydı; askeri ve ticari faaliyetleri destekleyecek yeterli altyapı her zaman mevcut değildi.[2][3]
Kültür ve Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Açe Sultanlığı, İslamî öğrenimin yoğun olduğu bir bölgeydi; Kur'an çevirileri, dinî okullar ve ilim adamları mevcuttu. Bölge, Endonezya'da İslam'ın yayılmasında önemli bir rol oynadı. Ayrıca 16. yüzyılda, Osmanlı İmparatorluğu ile askeri, ticari ve kültürel ilişkiler geliştirdi; Osmanlı'dan top ve mühimmat yardımı alındığı belgelenmiştir.[2]
Miras ve Önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sultanlık, Endonezya ve Güneydoğu Asya Müslüman toplumlarının tarihsel bilincinde önemli bir yere sahiptir. Deniz ticareti ve baharat yolları üzerindeki konumuyla bölgesel güç olmuştur. Ayrıca sömürge dönemi öncesi direniş geleneğinin de sembolüdür. Günümüzde bölge, bu tarihsel miras ve kimlikle iç içedir.[3]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Sumatra: Osmanlı'nın uzaktaki dostu". 19 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d e f DİNGEÇ, Emine (2010). "Relations Between The Ottoman Empire And The Sultanate Of Aceh In The 16th Century". Journal of Turkish Studies. Volume 5 Issue 1 (5): 954–973. doi:10.7827/turkishstudies.1152. ISSN 1308-2140.
- ^ a b c d e f g Ito, Takeshi (1984). "The world of the Adat Aceh : a historical study of the Sultanate of Aceh" (İngilizce). doi:10.25911/5d78d7fdacdda.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sumatra: Osmanlı’nın uzaktaki dostu 25 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
 | Asya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Tarih ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
