Ağdere Rayonu
 Rayonun Azerbaycan'daki konumu | |
| Merkez | Ağdere |
|---|---|
| Başkan | [[]] |
| Nüfus | 44 586 (1979)[1] |
Ağdere Rayonu (Azerbaycanca: Ağdərə rayonu) veya eski adlarıyla Cerabert Rayonu ve Mardakert Rayonu (Azerbaycanca: Mardakert rayonu; Ermenice: Մարտակերտի շրջան), Azerbaycan'da rayondur. 1930-1991 yılları arasında Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'na bağlı idi. 1992-2023 yılları arasında sınırları içerisinde Azerbaycan'ın Kelbecer, Terter ve Ağdam rayonları bulunmakta idi.
Hakkında
[değiştir | kaynağı değiştir]Rayon 8 Ağustos 1930'da Cerabert adıyla kuruldu. 17 Eylül 1939'da rayonun adı Mardakert olarak değiştirildi.[2] 26 Kasım 1991'de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti parlamentosu Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın özerk statüsünü iptal etti ve rayonun adını Ağdere olarak değiştirdi.[3] 13 Ekim 1992'de Ağdere rayonu lağvedildi ve toprakları komşusu olan üç rayona paylaştırıldı; batı kısmı Kelbecer'e, kuzeydoğu kısmı Terter'e ve güneydoğu kısmı Ağdam'a bağlandı.[4] Rayonun eski merkezi Ağdere kasabası da bu kapsamda Terter rayonuna bağlanmıştır.
Rayonun idari merkezi Ağdere kasabasıydı. Rayonda Madagiz (1943'te kent statüsü kazandı), Ağdere (1960'tan sonra) ve Marağa (1966'dan sonra) olmak üzere üç tane şehir tipi yerleşim yeri bulunmaktaydı.[2] Rayon, Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın yüzölçümü ve nüfus bakımından en büyük rayonuydu.
Birinci Karabağ Savaşı ile Ermenistan Silahlı Kuvvetlerinin desteğindeki[5] Karabağ Ermeni güçlerinin kontrolüne girmiş ve "Mardakert" olarak adlandırılmıştır. 2020 yılı Eylül ayına kadar başta 2008 Ağdere çatışmaları olmak üzere birçok çatışmanın yaşandığı Ağdere, İkinci Dağlık Karabağ Savaşı sonrası Rus barış gücü denetiminde Ermeni kontrolünde kaldı. 2023 Dağlık Karabağ çatışmaları sonrası kasaba, 26 Eylül 2023'te Azerbaycan kontrolüne devredilmiş ve Azerbaycan askerleri tarafından kasaba merkezine Azerbaycan bayrağı dikilmiştir. 2023 Aralık ayında cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in imzaladığı kararnameye göre Ağdere rayonu eski sınırlarına göre yeniden oluşturuldu.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın nüfusu 16 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
- ^ a b Мельников С. А., Ибрагимов Ч. Г (1979). Азербайджанская ССР. Административно-территориальное деление на 1 января 1977 года. Baku: Азернешр. ss. 7-11.
- ^ "Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətini ləğv etmək haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU" [Law of Azerbaijan Republic on Abolishment of Nagorno-Karabakh Autonomous Oblast of Azerbaijan Republic]. 24 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2011.
- ^ "Azərbaycan Respublikasının inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişiklik edilməsi haqqında" (Azerice). 13 Ekim 1992. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2021.
- ^ Ambrosio, Thomas (2001). Irredentism: Ethnic Conflict and International Politics (İngilizce). Greenwood Publishing Group. s. 150. ISBN 0-275-97260-7, ISBN 978-0-275-97260-8. 14 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2009.
Convincing evidence points also to the direct engagement of Armenian (from the Republic of Armenia) armed forces in the fighting, and to their continued regular stationing in Karabagh
- ^ "Prezident İlham Əliyev Ağdərə rayonunun yaradılması haqqında Qanunun tətbiqi ilə bağlı Fərman imzalayıb". Azərtac (Azerice). 27 Aralık 2023. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024.