Abdurehim Heyit
Abdurehim Heyit ئابدۇرېھىم ھېيىت | |
|---|---|
| Doğum | 1962 Kaşgar, Sincan Uygur Özerk Bölgesi |
| İkamet | Urumçi, Sincan Uygur Özerk Bölgesi |
| Milliyet | Çin vatandaşı etnik Uygur |
| Meslek | Müzisyen |
Abdurehim Heyit (Uygurca: ئابدۇرېھىم ھېيىت; d. 1962), Uygur halk sanatçısı ve bestekâr. Şubat 2019'da Türkiye hükûmet kaynakları, Heyit'in vefat ettiğini bildirmişti, ancak bu iddia sonradan Çinli kaynaklar tarafından yalanlandı.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Heyit, özellikle dutar çalgısıyla yaptığı performanslarıyla bilinir. Pekin'de müzik okudu ve Çin çapında ulusal sanatçı gruplarıyla birlikte oynamıştır. Mart 2017'de tutuklanıp hapse alındı; raporlara göre, sekiz yıl hapis cezasına çaptırıldı, üstelik bunun nedeni, "Atalar" isimli bir şarkı çalması. Bu şarkı, eski bir Uygur şiirine dayanır ve "savaş şehitleri" hakkında bir referans barındırarak genç neslin kendi ataların fedakarlıklarına saygı göstermeleri gerektiği yönünde bir çağrı olarak yorumlanabilir.[1]
Ölümü hakkında iddialar
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye medyası, Heyit'in iddia edilen işkenceye uğramasının sonucu olarak 9 Şubat 2019 tarihinde Urumçi'de gözaltında öldüğünü bildirmişti. Raporlar, Heyit'in sekiz yıllık cezayla bir ceza kampında tutulduğundu bildirdi. Ölümü resmen doğrulanmamıştı, ancak bu raporlar, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy'un Çin Hükûmeti'ne yönelik, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde Uygur Türklerine yapılan muamelelere karşı çıkan eleştirel bir açıklama paylaşmasına yol verdi. Bu muameleleri "insanlık adına büyük bir utanç kaynağı" olarak nitelendirdi ve "Çin makamlarının Uygur Türklerine yönelik sistematik asimilasyon politikası insanlık adına büyük bir utanç kaynağıdır" diye yorumda bulundu.[1][2][3]
10 Şubat 2019 tarihinde Çin devlet medyası, Heyit'in aynı günde kaydedildiği açıklamasını düşerek bir videosunu yayınladı; bu videoda Heyit, "şu an sağlığım iyi" ve "ulusal yasaları ihlal ettiğim iddiasıyla soruşturma sürecindeyim" diye yorumlar yaptı.[4] ABD merkezli insan hakları örgütü "Uyghur Human Rights Project", videonun gerçekliği hakkında kuşkusunu dile getirdi.[5] Cornell Üniversitesi öğretim üyesi Magnus Fiskesjö, Heyit'in videoda söylediklerinin önceden yazılmış olduğunu ve eşyaların, tehdit edildiği veya O'nun işkence gördüğüne dair işaretler gösterdiğini belirtti.[6]
25 Temmuz 2019 tarihinde Türkiye Vatan Partisi'ne bağlı Aydınlık gazetesi, Urumçi'ye gidip Heyit'le kendi evinde görüşme yaptı. Haberde, Türkiye Hükûmeti'ne ve Meral Akşener gibi Çin Hükûmeti'ni Uygur Sorunu konusunda eleştirmiş diğer Türk siyasetçilere yönelik oldukça eleştirel bir dil kullanıldı, bunları "Çin karşıtı propaganda" yapmakla ve "bölücülüğü" teşvik etmekle suçladı. Haberdeki fotoğraflar, Abdurehim Heyit'in duvara asılı Şi Cinping'li bir propaganda karesi altında Şi Cinping'in yazdığı Çin'in Yönetimi kitabının bir kopyasını ellerinde tuttuğunu göstermekteydi. Görüşme, Çinli yetkililerin izniyle yapıldı. Heyit çinli gözetmenler yanında, görüşme boyunca Çince konuşarak Çinli tercümanlar gazetecinin sorularını cevapladı.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Turkey demands China close camps after reports of musician's death". BBC News. 10 Şubat 2019. 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2019.
- ^ "SC-06, 9 Şubat 2019, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy'un Uygur Türklerine Yönelik Ağır İnsan Hakları İhlalleri ve Halk Ozanı Abdurrehim Heyit'in Vefatı Hakkındaki Soruya Cevabı". Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 9 Şubat 2019. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2019.
- ^ "China's treatment of Uighurs is 'embarrassment for humanity', says Turkey", The Guardian, 10 February 2019 12 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Retrieved 10 February 2019
- ^ @CRI_Turkish (10 Şubat 2019). "Abdurrehim Heyit ölmedi, Türkiye Dışişleri'nin #Xinjiang iddiaları asılsız. Abdurrehim Heyit'in sağlık durumunun iyi olduğu açıklandı" – X vasıtasıyla.
- ^ "Abdurehim Heyit Chinese video 'disproves Uighur musician's death'". BBC News. 10 Şubat 2019. 4 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2019.
- ^ Erin Handley, Michael Li (11 Şubat 2019). "'Dead' Uyghur poet Abdurehim Heyit appears on Chinese state media, says he's 'never been abused'". ABC News. 13 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2019.
- ^ "Aydınlık, 'Öldürüldü' denilen ünlü Uygur ozan Abdurrehim Heyit ile görüştü". Aydınlık. 25 Temmuz 2019. 25 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2019.
