Abzahlar
Çerkesçe: Абдзах | |
|---|---|
 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| Diller | |
| Din | |
Abzahlar veya Abzehler (Adigece: Абдзаххэр; Kabardeyce: Абдзэхэхэр; Rusça: Абадзехи; Arapça: أبزاخ), Çerkeslerin diasporadaki en büyük nüfusa sahip olan boyudur. Türkiye Çerkeslerinin çoğunluğunu oluştururlar ve ayrıca Suriye ile Ürdün'de de yaşarlar. İsrail Çerkesleri içinde Şapsığlardan sonra ikinci ve son sırada olup Rehaniye kasabasında yaşarlar. Kafkasya'da ise Abzah lehçesi konuşan tek köy Adige Cumhuriyeti'nde bulunan Hakurine Hable/Хьэкурынэхьабл (Şovgenovski)’dir.[1] 1999 yılında Kosova'dan getirilen Abzah boyundan Çerkesler için Adigey Cumhuriyetinde Mefehable adlı köy kurulmuş ve bununla birlikte Adigey'deki Abzah köyü ikiye çıkmıştır.[2] Osmanlı sadrazamı Salih Hulusi Kezrak, Abzah kökenlidir. Batı Çerkeslerinin Bjeduğ, Temirgoy gibi boylarında bey (pşı) ve soylu sınıfı varken, Şapsığ, Hakuç ve Abzahlarda bu sınıflar görülmez.[3] Kabardeylerdan sonra en kalabalık Çerkes boyudur. Rus-Kafkas Savaşında Natuhaylar ve Ubıhlarla birlikte en ön saflarda yer almıştır. Diğer Çerkes boylarına göre asillerin nüfuzu daha az ve sınıf farklılıkları daha az belirgindir.[4] Abzah toprakları sonbahar 1863'te Ruslar tarafından işgal edildi ve Mayıs 1863'te Osmanlı'ya günümüzdeki Bulgaristan topraklarına kitleler halinde sürülmeye başlandılar.[5][6]
Kafkas sıradağlarının kuzey eğiminde Pşış, Pşeha, Laba ve Psekups ırmaklarının vadilerinde yaşayan Abzahların bölgesi, Şapsığ ve Ubıhlarla sınırı oluşturan sıradağlar boyunca Abazaların (Abazinlerin) topraklarına kadar uzanıyordu. Abzah adı Abaza adına -h («aşağı(da)») lokativ eki getirilerek oluşturulmuştur. Dağlarda yaşayan Abazalara göre daha aşağıda olmaları nedeniyle diğer Çerkes toplulukları tarafından bu şekilde adlandırıldıkları bütün araştırmacılar tarafından kabul ediliyor.[7]
| Makale serilerinden |
| Çerkesler |
|---|
 |
Tarihi toprakları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kafkas Dağları'nın kuzey eteklerinde ve Kuban'ın orta mecrasına katılan kollarının suladıkları bölgede yaşarlardı. Tarihte başlıca yaşadıkları bölgeler:[4]
- 1- Şagvaşe (Khurçips, Pşeha, Pkhats, Tfiseps kolları
- 2- Laba, Psizun (Psızuy-Malaya Laba) Şegupsin, Hagur, Fars kolları
- 3- Psıj, Mat (Mari), Pças (Pçah) kolları
- 4- Psekups ırmağı vadilerinde oturmaktaydılar
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Papşu, Murat (2003). Çerkes dillerine genel bir bakış Kafkasya ve Türkiye 10 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Nart Dergisi, Mart-Nisan 2003, Sayı:35
- ^ Do. Dr. Vınereko Mir. Ülke anne gibidir (Хэгъэгур ным фэд) 24 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Адыгэ Хабз, Maykop, 2007
- ^ Hapi Cevdet Yılmaz. Adige dili ve edebiyatı 12 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b "Kafkasya'nın etnik mozaiği". 8 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2013.
- ^ Kosova’ya Yapılan Çerkes Göçü ve İskânı (1864-1865). ss. 997-998. 29 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "21 Mayıs Çerkes Soykırımı Ve Sürgünü – 3". 20 Mayıs 2022. 29 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2025.
- ^ Papşu, Murat. Abzah ve Besleney adları nereden geliyor 9 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Nart dergisi, yıl: 14, sayı: 81, Eylül-Ekim 2011, sayfa: 64