Akritas Planı, 1963 senesinin başlarında Kıbrıs Cumhuriyeti Hükûmetinde çoğunluğa sahip Kıbrıs Rumlarının, Kıbrıs Türklerini yönetimde zayıflatarak daha sonra Kıbrıs Cumhuriyeti'ni Yunanistan ile birleştirmeyi amaçlayan plan.[1]Enosis fikrinde olduğu gibi, Yunanistan ile Kıbrıs'ın birleşmesi şeklinde anılır. Ayrıca Rauf Denktaş vasiyetinde tüm Türklerin bu planı okumasını istemiştir.[2]
1960 yılına kadar ada, Birleşik Krallık'ın kolonisi idi.[3] 1955'te Kıbrıslı Rumların kurduğu EOKA örgütü, Birleşik Krallık kuvvetlerini adadan çıkarmak için silahlı eylemlere başladı.[4] 1955-58 arasında Türkler, Rumlarla beraber yaşadıkları otuz üç karma köyü terk etmek durumunda kaldılar.[5] Bunun üzerine Kıbrıs Türkleri de silahlanmaya başladı.[6] Birleşik Krallık, adadaki iki tarafı kontrol altında tutmakta zorlanıyordu.[7] Rumların ENOSİS (Yunanistan'la birleşme) hayaline mukabil Türkler de taksim(adada bağımsız iki devlet olması) isteğinde bulununca iki taraf arasında çatışmalar başladı.[8] Birleşik Krallık yönetimi, Türk Mukavemet Teşkilatı ile ilişkisi olduğunu düşündükleri 65 Türk ile EOKA mensubu olduklarını düşündükleri 1.244 Rum'u tutukladılar.[9] Bunun üzerine Birleşik Krallık, yönetimi Kıbrıs Türklerin ve Kıbrıs Rumların oluşturacağı bir bağımsız cumhuriyet kurulması için girişimde bulundu. 16 Ağustos 1960 tarihinde Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'ın "Kuruluş, İttifak ve Garanti" adındaki üç antlaşmayı imzalaması ile cumhuriyet kuruldu.[3] Buna göre Türk-Rumlar tarafından ortak yönetilecek bağımsız cumhuriyette, devlet başkanının Rum, devlet başkan yardımcısının ise Türk olması kararı alınmıştı.[10]
21 Nisan 1966 tarihinde ada üzerinde yayımlanan Patris adındaki gazetede de planın ayrıntıları ortaya çıktı. Hazırlayıcıları arasında başta Akritas kod adı ile tanınan dönemin İçişleri Bakanı Polikarpos Yorgacis, Devlet Başkanı III. Makarios ve Kıbrıs Temsilciler Meclisi Başkanı Glafkos Klerides gibi isimler de yer almaktaydı.[2] 7 Şubat tarihinde yine aynı gazete yayımlanan bilgilere göre planı oluşturan yapının başkanı Polikarpos Yorgacis, Başkan Vekili, Çalışma Bakanı Thassos Papadopulos; Kurmay Sorumlusu, Temsilciler Meclisi milletvekili Nikos Koçiş ve Kurmay Daireleri Müdürü ise Temsilciler Meclisi Başkanı Glafkos Klerides idi.[2]
Bu plan doğrultusunda[1] 30 Kasım 1963 tarihinde Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı III. Makarios, Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası'nda siyasi kurumların yapılanması ve teşkilatlanma hakkındaki on üç maddelik bir değişiklik önerisinde bulundu. Kıbrıslı Türkler, bu değişikliklerin kendi haklarını kısıtladığını iddia ettiler.[11] Bu değişiklik süreci içerisinde Kıbrıs Türkleri bu öneriye karşı çıktılar ve 1963-1964 Kıbrıs olaylarının çıkmasına neden oldu.[4] 1963–1964 Kıbrıs olayları sırasında 364 Kıbrıslı Türk ve 174 Kıbrıslı Rum öldürüldü. 25 bin Türk ve çok sayıda Rum, taşınmaz mallarını geride bırakarak göç etmeye başladılar.[9]
