Alfreda Markowska
Alfreda Markowska | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Alfreda Noncia Markowska 10 Mayıs 1926 İvano-Frankivsk, Galiçya, İkinci Polonya Cumhuriyeti |
| Ölüm | 30 Ocak 2021 (94 yaşında) Gorzów Wielkopolski, Polonya |
| Milliyet | Roman |
| Vatandaşlık | Polonya |
| Meslek | Direniş aktivisti ve demir yolu işçisi |
| Tanınma nedeni | 50 Yahudi ve Roman çocuğu Holokost ve Porajmos'tan kurtarması |
| Ödüller | Polonia Restituta Nişanı (2006) |
Alfreda Markowska tam adıyla Alfreda Noncia Markowska (10 Mayıs 1926 – 30 Ocak 2021), II. Dünya Savaşı sırasında yaklaşık elli Yahudi ve Roman çocuğu Holokost ve Porajmos soykırımlarından kurtaran Polonya asıllı Roman kadın.[1]
İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Markowska, İkinci Polonya Cumhuriyeti'nin Kresy bölgesindeki Stanisławów civarındaki bir bölgede göçebe bir Polska Roman taborunda (mobil kamp) doğdu.[2] 1939 yılında Almanya'nın Polonya'yı işgali onu Lviv'de yakaladı. Josef Stalin ve Adolf Hitler arasındaki Molotov-Ribbentrop paktı kapsamında Sovyetler Birliği'nin de Polonya'yı işgal etmesinin ardından Markowska'nın taboru, Alman işgali altındaki Polonya topraklarına taşındı. 1941 yılında Almanlar Biała Podlaska yakınlarında yaptıkları katliamda, anne-babası ve kardeşleri de dahil olmak üzere ailesinin tamamını (65 ila 85 kişi) katlettiler.[3] Alfreda hayatta kalan tek kişiydi. Ailesinin toplu mezarını bulmak için ormanlarda birkaç gün geçirdi.[4]
Çocukları kurtarma misyonu
[değiştir | kaynağı değiştir]1942 yılında 16 yaşındayken Rozwadów'a giderek evlendi.[5] Eşiyle birlikte Stanisławów'u ziyaret ettikleri sırada Ukrayna polisi tarafından sokakta yakalanıp Almanlara teslim edildiler, ancak çift kaçmayı başardı. Daha sonra Lublin, Łódź ve Bełżec'teki Roman gettolarına taşınmaya zorlandılar ancak buralardan da kaçarak Almanların Romanlar için bir çalışma kampı düzenlediği Rozwadów'a yerleştiler.[4]
Rozwadów'da demir yolunda işe alındı ve kendisine daha fazla tutuklanmaya karşı bir miktar koruma sağlayan bir çalışma izni (Kennkarte) almayı başardı. Yahudileri ve Romanları, özellikle de çocukları Nazilerin elinden kurtarmak için çalışmalar yaptı. Yahudi ve Roman topluluklarına yönelik katliamların yaşandığı bilinen yerlere giderek kurtulanları aradı.[6] Markowska onları evine geri getirdi, sakladı ve onları Almanlardan koruyan sahte belgeler elde etmeye çalıştı. Kişisel olarak tahmini 50 çocuğu Nazilerin elinden kurtardı. Yıllar sonra, neden yardım etmekten korkmadığı sorulduğunda Markowska, o zamanlar zaten savaştan sağ çıkacağını beklemediğini, bu yüzden korkunun bir sorun olmadığını söyledi.[7]
1944'te Sovyetler bölgeyi kurtardı. Kızıl Ordu'nun Romanları zorla kendi saflarına alma politikası nedeniyle Markowska, kocası ve kurtardığı çocuklardan bazılarıyla (Sovyet askerlerinden kaçmaya çalışan bazı Alman çocuklar da dahil) birlikte batıya, önce orta Polonya'ya ve sonra da şu anda batı Polonya olan sözde "Kurtarılmış Topraklar"a kaçtı. Savaştan sonra Polonya Halk Cumhuriyeti'ndeki komünist yönetimler, Romanları yerleşik hayata geçmeye ve geleneksel yaşam tarzlarını terk etmeye zorlamak için bir kampanya başlattı.[8]
Son yılları ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Bunun sonucunda ailesiyle birlikte önce Poznań yakınlarında - Przeźmierowo'da, sonra da kocasının ölümünden sonra Gorzów Wielkopolski'de yaşadı.[9] 2006 yılında Polonyalı yönetmen Agnieszka Arnold hayatı hakkında Puri Daj (Yaşlı Anne) adlı bir belgesel film çekti.[6]
Alfreda Markowska Ekim 2006'da, II. Dünya Savaşı sırasında Yahudi ve Roman çocuklarını kurtardığı için Polonia Restituta Nişanı'na layık görüldü. Dönemin Cumhurbaşkanı Lech Kaczyński, onu "kahramanlığı ve sıra dışı cesareti, insan hayatlarını kurtarmadaki olağanüstü başarısı" nedeniyle takdir etti.[10] Markowska, 30 Ocak 2021'de 94 yaşında Gorzów Wielkopolski'de öldü.[11][12]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Keen, Ellie; Gomes, Rui (28 Nisan 2017). Right to Remember: A Handbook for Education with Young People on the Roma Genocide (İngilizce). Avrupa Konseyi. s. 36. ISBN 978-92-871-8466-5. 11 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ "A Saint in Hell: Babcia Noncia, the Polish Romani Woman Who Saved Children from Nazi Germans". Culture.pl (İngilizce). 15 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ "Alfreda Markowska". Humanity in Action (İngilizce). 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ a b "Alfreda Markowska". Wystawa Romarising, Romowie w Polsce. 26 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ "Obituary for Alfreda Markowska". Dikh He Na Bister (İngilizce). 5 Şubat 2021. 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ a b "Alfreda "Noncia" Markowska". en.gariwo.net (İngilizce). 8 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ "Babcia Nońcia uratowała ok. 50 dzieci. Historia Alfredy Markowskiej". Aleteia Polska (Lehçe). 21 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ ""Sprawiedliwa" z Wielkopolski. Niesamowity życiorys Romki z Przeźmierowa". radiopoznan.fm (Lehçe). 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ "Alfreda Markowska zwana Nońcią". www.wysokieobcasy.pl. 8 Nisan 2013. 4 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ Alfreda Markowska 1926-2021 (PDF). Romano Atmo (Lehçe). 2021. ss. 6-7. ISSN 1896-4427. 18 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ KAI, Katolicka Agencja Informacyjna; azr (3 Şubat 2021). "Ostatnie pożegnanie romskiej bohaterki, która ratowała dzieci podczas II wojny światowej | eKAI". eKAI | Portal Katolickiej Agencji Informacyjnej (Lehçe). 3 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
- ^ "Alfreda Noncia Markowska". Centralna Rada Romów (İngilizce). 4 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2025.
