Anekantavada
Anekāntavāda (Sanskritçe: अनेकान्तवाद, "çok yönlülük", Tamilce: பல்லுரை), antik Hindistan'da ortaya çıkan metafizik gerçekler hakkındaki Jain doktrinidir.[1] Nihai gerçek ve realitenin karmaşık olduğunu ve birden fazla yönü ve bakış açısına sahip olduğunu belirtir.[2]
Caynizm'e göre, varoluşun doğasını ve mutlak gerçeği tek bir, belirli ifade tanımlayamaz. Bu bilgi (Kevala Cnana), yalnızca Arihantlar tarafından kavranabilir. Diğer varlıklar ve onların mutlak gerçek hakkındaki ifadeleri eksiktir ve en iyi ihtimalle bile sadece kısmi bir gerçektir.[3] Anekāntavāda, Jainizm'in temel öğretilerinden biridir.
Anekāntavāda'nın kökenleri, 24. Cayn Tirtankarası olan Mahāvīra'nın (MÖ 599-527) ve selefi tirtankaraların öğretilerine kadar geriye gider.[4] Syādvāda ("koşullu bakış açıları") ve nayavāda ("kısmi bakış açıları") diyalektik kavramları, Ortaçağ döneminde anekāntavāda'dan ortaya çıkarak açıklanmış ve örneklendirilmiş olup, Caynizm'in daha ayrıntılı bir mantıksal yapıya sahip olmasını sağlamıştır. Doktrinin ayrıntıları, Caynizm'de MS 1. binyılda Cayn, Budist ve Vedik felsefe okullarının bilginleri arasındaki tartışmalardan sonra ortaya çıkmıştır.[4]
Kelime kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Anekāntavāda kelimesi, iki Sanskritçe kelime olan anekānta ve vāda'nın birleşiminden oluşur. Anekānta kelimesi, "an" (değil), "eka" (bir) ve "anta" (uç, taraf, yüz, yön) olmak üzere üç kök kelimeden oluşur ve birlikte "bir uçlu değil", "çok taraflılık" veya "çok katlılık" anlamına gelir.[5] Vāda kelimesi ise "doktrin, yol, konuşma, tez" anlamına gelir.[6] Anekāntavāda terimi, bilim insanları tarafından "çok taraflılık",[7] "tek taraflı olmama"[4] veya "çok uçluluk" doktrini olarak tercüme edilir.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cort, John E. (2000). ""Intellectual Ahiṃsā" Revisited: Jain Tolerance and Intolerance of Others". Philosophy East and West. 50 (3): 324-347. ISSN 0031-8221. 12 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi23 Ocak 2025.
- ^ Sethia, Tara, (Ed.) (2004). Ahimsā, anekānta, and Jaininsm. 1st ed. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers. ss. 80-84. ISBN 978-81-208-2031-9.
- ^ Jaini, Padmanabh S. (1998). The Jaina path of purification. Delhi: Motilal Banarsidass. s. 91. ISBN 978-81-208-1578-0.
- ^ a b c B. K. Matilal (1981). The Central Philosophy of Jainism (Anekāntavāda) (İngilizce). L.D. Series 79,. ss. 1-3. Erişim tarihi: 23 Ocak 2025.
- ^ Sethia, Tara (2004). Ahiṃsā, Anekānta and Jainism. Lala Sundarlal Jain research series. Delhi: Motilal Banarsidass. ss. 75-79. ISBN 978-81-208-2036-4.
- ^ Almond, Philip C. (2015). Mystical Experience and Religious Doctrine: an Investigation of the Study of Mysticism in World Religions. Reprint 2014. Berlin Boston: De Gruyter. s. 75. ISBN 978-90-279-3160-3.
- ^ Gier, Nicholas F. (2000). Spiritual Titanism: Indian, Chinese, and Western perspectives. SUNY series in constructive postmodern thought. Albany, NY: State University of New York Press. s. 80. ISBN 978-0-7914-4527-3.
- ^ Dundas, Paul (2002). The Jains. 2nd ed. London ; New York: Routledge. ss. 229-231. ISBN 978-0-415-26605-5.