Anton Janša

Anton Janša
Doğum	y. 20 Mayıs 1734(1734-05-20) Breznica, Karniola (şimdi Slovenya'da)
Ölüm	13 Eylül 1773 (39 yaşında) Viyana, Kutsal Roma İmparatorluğu (şimdi Avusturya'da)
Milliyet	Sloven
Meslek	arıcı ressam
Tanınma nedeni	Modern arıcılığın öncüsü
Önemli eser(ler)	Arıcılık Üzerine Tartışma (1771) Arıcılık İçin Tam Bir Rehber

Anton Janša (20 Mayıs 1734 civarı – 13 Eylül 1773), Karnolyalı bir arıcılık uzmanı ve ressamdı. Modern arıcılığın öncülerinden biri olarak kabul edilen Janša, ressamlık eğitimi almış olmasına karşın Viyana’daki Habsburg sarayında arıcılık öğretmeni olarak görev yapmıştır.

hayatı

Anton Janša, günümüzde Slovenya sınırları içinde kalan Karniyola bölgesindeki Breznica köyünde, Sloven bir ailenin dokuz çocuğundan biri olarak dünyaya geldi. Doğum tarihi kesin olarak bilinmese de 20 Mayıs 1734’te vaftiz edildiği kayıtlara geçmiştir. Küçük yaşlarda, kardeşleri Tine ve Lovro ile birlikte resme büyük ilgi duyan Janša, ailelerinin ahırında kurdukları atölyede çalışmalar yürüttü. Her ne kadar okuma yazma bilmiyor olsalar da üç kardeş, Viyana’daki Ressamlar Akademisi’ne kabul edilmeyi başardı. Ceferin’in aktardığına göre, Anton burada kısa sürede öne çıktı ve yalnızca olağanüstü yetenekli öğrencilere verilen prestijli İtalya bursunu kazandı. Tine ve Lovro ise eğitimlerini tamamladıktan sonra aynı akademide profesör olarak görev yaptı.

Resim alanındaki yeteneğine rağmen Anton Janša, zamanla asıl tutkusunun arıcılık olduğunu keşfetti. Bu ilgi aslında çocukluk yıllarında şekillenmişti; zira babası çok fazla arı kovanına sahipti ve köyde çiftçiler sık sık bir araya gelerek tarım ve arıcılık üzerine konuşurlardı. 1769 yılında arıcılığı meslek edinerek bu alanda tam zamanlı çalışmaya başladı. Ertesi yıl, tüm Avusturya toprakları için kraliyet tarafından atanan ilk resmî arıcılık eğitmeni unvanını aldı. İmparatorluk bahçesi Augarten’de arılarla çalıştı; kovanların farklı otlaklara taşınmasına dair gözlemlerini paylaşmak üzere ülke çapında seyahatler gerçekleştirdi. Janša, yaşamının son yıllarını geçirdiği Viyana’da hayatını kaybetti.

Önemi

Breznica'daki Janša Arı Kovanı

Anton Janša, arıcılığa dair verdiği derslerle kısa sürede tanınır hâle geldi; derslerinde arılar konusundaki derin bilgisini uygulamalı olarak sergiliyordu. Almanca yazdığı iki önemli eserle arıcılık alanındaki birikimini kalıcı hâle getirdi: Abhandlung vom Schwärmen der Bienen (1771) ve ölümünden sonra 1775’te yayımlanan Vollständige Lehre von der Bienenzucht. İkinci eserinde, arılarla ilgili gözlemlerini şu sözlerle dile getirir: “Arılar, Tanrı’nın insanlara bal ve balmumu sağlasın diye yarattığı, çalışkan bir sinek türüdür. Yaratılmış varlıklar arasında, bu kadar az bakım gerektirip insana bu kadar faydalı olan başka bir canlı yoktur.”Janša’nın vefatının ardından İmparatoriçe Maria Theresa, arıcılık eğitimi veren tüm öğretmenlerin Janša’nın kitaplarını ders materyali olarak kullanmalarını zorunlu kılan bir ferman yayımlamıştır.

Anton Janša, arıcılık tarihinde kovanların tasarımında yaptığı yenilikle öne çıkar. Kovanların boyut ve formunu değiştirerek, üst üste yerleştirilebilen, modüler bir yapıya kavuşturmuştur. Ressam kimliğiyle ise, bu kovanların ön yüzlerini resimlerle süsleyerek işlevsel yapıya estetik bir boyut kazandırmıştır. O dönemde yaygın olan “erkek arılar su taşır” inancını reddeden Janša, kraliçe arının çiftleşmesinin havada gerçekleştiğini öne sürmüştür. Ayrıca kovanların farklı otlaklara taşınmasını savunarak arıcılığın gezici biçimde yapılmasına öncülük etmiştir.

Geliştirdiği kovan tipi, Sloven arıcılar tarafından korunarak günümüze ulaştırılmıştır. 1884 yılında doğduğu evin üzerine anı levhası yerleştirilmiş; Radovljica’da yer alan Arıcılık Müzesi’ne ise onun adı verilmiştir.

Ayrıca bakınız

• Dünya Arı Günü

Dış bağlantılar

• Wikimedia Commons'ta Anton Janša ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur