Sinapomorfi ve apomorfi

Atasal ve türemiş karakterlerin ya da özelliklerin farklı dağılımlarını tanımlamak için kullanılan terminolojiyi gösteren kladogram

Filogenetikte, apomorfi ve sinapomorfi bir kladın türemiş karakterlerini işaret eder; bu karakterler ya da özellikler evrimsel süreç boyunca atasal karakterlerden türemiştir. Apomorfi, soyun atasında bulunan biçimden farklı bir karakterdir ve kladı diğer kladlardan ayırt etmeye yarar. Sinapomorfi ise kladı diğer organizmalardan ayırt etmeye yarayan ve paylaşılan apomorfidir. Diğer bir deyişle sinapomorfi, monofiletik bir grubun üyeleri tarafından paylaşılan bir apomorfidir ve dolayısıyla en son ortak atada da bulunduğu varsayılır.

Memeli gruplarının çoğunda omurga yüksek oranda korunmuştur, örneğin zürafanın boynundaki omur sayısı ile kısa boyunlu memelilerin omur sayısı aynıdır. Ancak, fil sivri fareleri, altın köstebekler ve filleri içeren Afrotheria kladında torakolomber omurların sayısında bir artış vardır. Bu ortak bir atadan türemiş olarak nitelendirilen paylaşılan atasal karakter, bu kladın sinapomorfisidir.

Etimoloji

Apomorfi ve sinapomorfi sözcükleri ilk olarak Alman entomolog Willi Hennig tarafından 1950 yılında kullanıldı ve Yunanca σύν, syn- = "ortak"; ἀπό, apo = "-den uzak"; ve μορφή, morphḗ = "biçim" sözcüklerinden türetildi.

Sınırları

Sinapomorfi kavramı yaşam ağacında belirli bir klada bağıntılı olarak kullanılır. Bir klad için sinapomorfi sayılan karakter daha az kapsayıcı ya da iç içe geçmiş bir klad için ise ilkel karakter ya da plesiomorfi sayılabilir. Örneğin, memelilerin meme bezine sahip olması tetrapodlara göre bir sinapomorfi olmasına rağmen kemiriciler ile primatlar arasında ise simplesiomorfidir. Ayrıca kavram apomorfiden "daha yeni bir karakter" (otapomorfi) ve "daha eski bir karakter" (plesiomorfi) olarak da yorumlanabilir: Meme bezi evrimsel olarak omurgadan daha yeni bir karakterdir dolayısıyla eğer omurga bir apomorfi ise meme bezi bir otapomorfidir; eğer apomorfi olarak dikkate alınan meme bezi ise o zaman omurga plesiomorfidir.

Kladogram kapsamı

Kladogramlar takson grupları arasındaki evrimsel ilişkileri gösteren diyagramlardır. Bu çizimler modern genetikte hassas kestirimci yöntemlerdir. Genellikle ya ağaç ya da merdiven şeklinde gösterilirler. Sinapomorfiler tarihsel ilişkiler ve içinde bulundukları hiyerarşik yapılar için kanıt oluşturur. Evrimsel olarak bir sinapomorfi, kladogramı oluşturan taksonlarıın oluşturduğu kümeden ibaret olan monofiletik grubun en eski ortak atasınının belirtecidir.