Araklı

Araklı
İlçe
İlçeden bir görünüm (Haziran 2021)
Araklı'nın Trabzon'daki konumu
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Trabzon
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Mehmet Ali Uzun
• Belediye başkanı	Hüseyin Avni Çoşkun Çebi (AK Parti)
Yüzölçümü
• Toplam	374 km²
Rakım	5 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	49.496
• Kır	-
• Şehir	48.734
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
ISO 3166 kodu	TR-61
Posta kodu	61700
İl alan kodu	0462
İl plaka kodu	61
Resmî site Araklı Belediyesi Araklı Kaymakamlığı

Araklı, Trabzon ilinin bir ilçesidir. Batısında Arsin, doğusunda Sürmene ilçeleri ile çevrilidir. Trabzon'un nüfus bakımından en büyük 3. ilçesi konumundadır.

Etimoloji

Mevcut ismin kayıtlara geçmiş en eski formu 15. yüzyıla ait bir Trabzon İmparatorluğu belgesinde "Herakleia" şeklinde ve Sürmene bandonuna bağlı bir köyün adı olarak geçer.

Herakleia isminin 626 yılında Trabzon'da bulunduğu bilinen Doğu Roma İmparatoru Herakleios ile ilgili olduğu düşünülmektedir. Sasani Seferlerinden sonra Sourmaina (Sürmene) yakınlarında Herakleia (Ηρακλεια) adlı yerleşim yerinin kuruluşu gerçekleşmiştir. Bizantolog Anthony Bryer, Herakleios'un 626 yılında tarihi Sürmene yerleşiminde konaklarken eşi Martina’dan olan oğlu Heraklonas’ın burada doğduğunu ve Herakleia isminin de buradan geldiğini iddia etmiştir. 1830-1832 yılları arasında Fransa konsolosu olarak Trabzon’da görev yapan Victor Fontanier ise Araklı’dan Héraclée adıyla bahsetmiştir. Araklı adının Arakale kelimesinden bozularak üretildiği de iddia edilmektedir.

Gerçekte Araklı isimlendirmesi, Trabzon İmparatorluğu'nun son dönemine ait resmi kayıtlarda "Herakleia" olarak görünen köyün adının, Osmanlı döneminde, aynı bölgede yoğunlaşmış şarap ve rakı üretimine de atfen, halk etimolojisi yolu ile "Arak-lı" olarak yakıştırılması ile ortaya çıkmıştır. Dönüştürülen bu ismin kökü olan Arak genel olarak damıtılmış içkileri, özelde ise rakıyı ifade eden Osmanlıca bir terimdir.

Taşgeçit (Galoşa), Araklı

Tarihçesi

Doğu Karadeniz'deki diğer yerlerde olduğu gibi Araklı'nın da tarih öncesi arkeolojik çalışmalarla aydınlatılmış değildir. Ancak binyıllar boyunca Doğu-Batı ticaretinin en canlı güzergâhı olan İpek Yolunun Karadeniz'e Ulaştığı toprakların üzerinde kurulmuş olması ticari değerinin yanında askeri ve jeostratejik değerlere sahip olması ilçedeki yerleşimin Trabzon'dan çok sonra olmadığını düşündürtmektedir. Doğu Karadeniz'i Güneyden kuşatan ve savunmasını kolaylaştıran, dağlar Anadolu'ya hükmeden yönetimlerin bölge üzerinde otorite kurmasını, ticari ve sair ilişkilerle bölge kültürünün değiştirilmesini uzun süre engellemiş kendi bildiğince kendine yeterek yaşamayı benimseyen bir insan tipinin oluşmasına neden olmuştur. Hititler döneminde bölgenin madenlerini işleyen halkı Haliblerden maden alındığı, Asurluların Batı İran'dan gelerek bölgeyle sınırlı ticari ilişkilerde bulundukları bilinmektedir.

Bölge ilk sömürgeci ziyaretini MÖ 750 yıllarında Miletliler vasıtasıyla yaşadı. Ancak bu yıllarda Kafkasya üzerinden başlayan Kimmer akınları sebebiyle sömürgeciler bölge yerleşmeye fırsat bulamadılar. Kimmerler'den sonra İskitler, Medler ve Persler kısa süreli hakimiyetleri olmuştur. Trabzon çevresindeki halklardan bunların özelliklerine yaşama biçimlerine yetiştirdikleri karakterlere dair bilgilerden söz eden Ksenophon MÖ 400 yılında Bayburt-Trabzon yolculuğunda bölgenin yerli halkları olan Kolhlar Makronlarla savaşlarını eseri Anabasis'te yazar.

Araklı, Trabzon'un doğusunda olup, ilk yerleşim merkezi bugünkü ilçe merkezinin batısında bulunan 'Konakönü' mevkiidir. İlçe, 1916 yılında Rus işgaline uğramış ve 1918 yılında bu işgal sona ermiştir. 1953 yılında Sürmene'den ayrılarak ilçe olmuştur.

Karadere Vadisinden Araklı'ya Bakış

Kültür

Araklı'nın 70 km güneyinde bulunan çam ağaçlarıyla kaplı 'Pazarcık' Turizm Bakanlığı'nca turizm merkezi olarak ilan edilmiştir. Pazarcık'a girişte Pazarcık Mağarası bulunmaktadır. Yeşilyurt Beldesi ve Yılantaş Yaylası'nda her yıl 25 Ağustos'ta şenlikler yapılmaktadır. Araklı Bayburt yolunun Çatak mevkisine 2,5 km mesafede bulunan Asmasu Şelalesi yüksekliği ve su debisi yönünden bölgenin doğal güzelliklerinden biridir. Yeşilyurt'ta, I. Dünya Savaşı'ndan kalma bir şehitlik bulunmaktadır. İlçe merkezine 10 km uzaklıkta Bereketli köyünde 'Acısu' olarak bilinen madensuyu vardır. Ayrıca 55 km uzaklıkta Çörmeler Pilitli'de ve 80 km uzaklıkta Balahor'da madensuyu şifalı olarak bilinmektedir.

Yönetim

Eski belediye başkanları

Seçim	İsim	Parti
1963	Yılmaz Çebi		Cumhuriyet Halk Partisi
1968			Adalet Partisi
1973
1977	Osman Zeki Çebi		Cumhuriyet Halk Partisi
1984	Yılmaz Çebi		Anavatan Partisi
1989	Niyazi Çebi
1994
1999	Ümit İsmailçebioğlu		Saadet Partisi
2004
2009	Recep Çebi		Adalet ve Kalkınma Partisi
2014
2019
2024	Hüseyin Avni Coşkun Çebi

Görev yapmış kaymakamlar

Sıra	İsim	Görev yılları	Not
1	Muhittin Demiröz	1953
2	Aydın Akat	1953 - 1954
3	Fikret Gülersoy	1954
4	M. Hilmi Bilge	1954 - 1955
5	Fevzi Tuncay	1955 - 1956
6	Bayram Özen	1956 - 1959
7	Cemil Akınç	1957
8	Rasim Gezmiş	1961
9	Muharrem Bartın	1962
10	Suat Yenidünya	1963
11	Namık Şeheri	1963 - 1964
12	Soner Arman	1964 - 1967
13	Cengiz Atakan Solmaz	1968 - 1971
14	Mustafa Günbeşlioğlu	1972 - 1974
15	Cevdet Ekmekçi	1974 - 1975
16	Mustafa Günbeşlioğlu	1976 - 1978
17	İdris Naim Şahin	1978
18	Hüseyin Soyer	1978 - 1979
19	Mesut Demirkol	1979 - 1980
20	Ünal Cengiz	1980 - 1982
21	Halis Aslan	1982 - 1983	Kaymakam V.
22	Mustafa Erkal	1983 - 1984
23	Tayyar Şaşmaz	1984 - 1985	Kaymakam V.
24	Celal Dinçer	1985 - 1990
25	Mehmet Fatih Eryılmaz	1990 - 1992
26	Abdullah Aslan	1992 - 1995
27	Kaya Çıtak	1995 - 1996
28	Resul Çelik	1996 - 1997	Kaymakam V.
29	Yıldırım Uçar	1997 - 1999
30	Niyazi Ergut	1999 - 2002
31	Ali Fuat Türkel	2002 - 2007
32	Avni Kula	2007 - 2012
33	Adnan Tezcan	2012 - 2016
34	Muhammed Evlice	2017	Kaymakam V.
35	Ahmet Günaydın	2017 - 2018
36	Ömer Övünç Koşansu		Kaymakam V.
37	Mehmet Nuri Çetin	2018 - 2020
38	Kürşad Karaca	2020 - 2023
39	Soner Divli	2023
40	Yusuf Akın	2023 - 2025
41	Mehmet Ali Uzun	2025 - günümüz
Kaynak:

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1955	35.267	1.448	33.819
1960	46.572	1.677	44.895
1965	48.990	3.955	45.035
1970	51.995	4.387	47.608
1975	55.094	6.594	48.500
1980	57.227	8.250	48.977
1985	58.756	12.051	46.705
1990	55.419	12.141	43.278
2000	62.139	22.506	39.633
2007	50.285	22.200	28.085
2008	50.539	18.395	32.144
2009	50.211	21.541	28.670
2010	49.199	21.908	27.291
2011	48.641	22.345	26.296
2012	48.254	22.667	25.587
2013	48.489	48.489	veri yok
2014	47.960	47.960	veri yok
2015	47.427	47.427	veri yok
2016	47.334	47.334	veri yok
2017	47.191	47.191	veri yok
2018	49.496	49.496	veri yok
2019	48.660	48.660	veri yok
2020	48.734	48.734	veri yok
2021	48.382	48.382	veri yok
2022	48.581	48.581	veri yok
2023	51.124	51.124	veri yok
2024	49.627	49.627	veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Ekonomi

İlçeye bağlı Kayaiçi köyünün görünümü (Ağustos 2008)

İlçenin yüzölçümü 464 km²’dir. Karatepe silsilesi ile Küçükdere dağ silsilesinin kıyıya kısmen dik olarak inmesinin belli oranda iç kısımlara kadar uzanmasını sağlamıştır. Arazi Yapısının çok engebeli ve dağlık olması tarıma olan ilgiyi azaltmıştır. Tarım sınırı kıyıdan yaklaşık 600 km'ye kadar çıkmaktadır. İlçede yoğun olarak mısır, fındık ve çay üretimi yapılabilmektedir. Bunun yanında önemli olmayan miktarlarda baklagil de yetiştirilmektedir.

İlçede hala geleneksel "Ahır" hayvancılığı devam etmektedir. Etinden, sütünden ve derisinden gereği gibi yararlanma beklentisi ve becerisi oluşamamıştır. Halk daha çok kendi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik bir hayvan bakıcılığı yapmaktadır. İlçede ve köylerinde toplam 247 adet saf "Jersey" ineği bulunmaktadır, bu rakam, ihtiyaçları karşılamada yetersiz kalmaktadır. Ayrıca 9223 tane de yerli kara inek olduğu ilçe tarım müdürlüğünün verilerinde tespit edilmiştir.

Arıcılık, yavaş yavaş olsa da gelişmektedir. 1650 arıkovanı ile 181 belgeli arıcı yılda 4500 ton bal üretmektedir. Özellikle bölgede üretilen ve "Cifin" denilen çiçeğin özününde karıştığı için "Delibal" olarak adlandırılan bu balın besin değeri yüksek olduğu bilinmektedir.

Denizlerimizde çeşitli sebeplerden meydana gelen verimsizlik denize kıyısı olan ilçemiz içinde olumsuzluklar oluşturmuştur. Bunun yanında bilinçsiz avlanma neticesinde ilçe deniz kıyısında olmasına rağmen yeterli oranda balık tüketememektedir. Ancak son yıllarda Sahil Güvenlik teşkilatının kurulması, bu tür avlanmaları ve balık nesillerinin tükenmesini önleyici uygulamaları başlatmıştır.

Turizm

İlçe sınırları içerisinde bulunan Pazarcık mevkiinin Turizm bakanlığınca birinci dereceden turizm bölgesi ilan edilmesinin ardından bölgeye olan ilgi daha da artmıştır. Her yıl gerek Trabzon'un yerli halkı gerek komşu illerden bölgeye yoğun olarak ziyaretçi gelmektedir.

Özellikle şehir dışında yaşayan Trabzon halkının en fazla rağbet ettiği alan Pazarcık olmaktadır. Gösterilen bu yoğun ilgiye paralel olarak bölgede konaklama ve benzeri temel ihtiyaçları karşılayacak yeni tesisler inşa edilmiştir. Böylece yeni istihdam alanları oluşturulmuştur. Yayla turizmi artık Araklı halkı için yeni bir ekonomik canlılık kaynağı olmaya başlamıştır. Geldiğimiz aşamada çok büyük etkisi olmamakla birlikte yayla turizmi hızla gelişmektedir.

Ayrıca Araklı'dan Trabzon istikametine doğru yaklaşık 3 km uzakta tarihi Kalecik Kalesi bulunmaktadır ki kale Canayer Kalesi'nin bir uzantısıdır.

Spor

Araklıspor, 3. Lig 2. grupta oynayan bir futbol takımıdır. Araklıspor, Trabzon'un ilçelerinden Araklı'nın takımıdır. Renkleri yeşil-siyahtır. Daha önce 2000-2001 sezonunda eski 3. Lig'de de oynamıştır. 2001-2003 arasında yeniden Trabzon Amatör Ligi'nde oynadıktan sonra yeniden 3. Lig'e (4. kademe) dönmüştür.

Kendi grubunda lider olan Araklıspor 2006-2007 sezonunda 15 Nisan 2007 Pazar günü kendi sahasında konuk ettiği Bulancakspor'la 1-1 berabere kalarak, 2. Lig B kategorisine çıkmayı garantilemiştir.

Ayrıca 2006-2007 sezonunda Türkiye'nin tek, Avrupa'nın ise 7 yenilgisiz takımından biri olmayı başarmıştır.

Dış bağlantılar

• Araklı YerelNET sayfası 9 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Araklı Kaymakamlığı Resmi İnternet Sitesi 5 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Araklı Belediyesi Resmi İnternet Sitesi 23 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.