Zıplayan kılkuyruklar
| Archaeognatha | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||
| |||||||||
| Families[1] | |||||||||
| Sinonimler | |||||||||
| |||||||||
Archaeognatha veya zıplayan kılkuyruklar, Insecta sınıfına bağlı bir hayvan altsınıfıdır.[2] Zıplayan kılkuyruklar önceleri Thysanura ya da kılkuyruklar takımı içine yerleştirilmekte idi, bu iki grubun ortak özelliği karıncık uçlarında kuyruk biçiminde üç adet uzantının yer almasıdır. Archaeognatha takımının üyeleri bu uzantılarını 30 cm. kadar havaya zıplamak için kullanabilmektedirler. Eskiden grubu adlandırmak için kullanılan Microcoryphia adı, küçük anlamına gelen micro ile başlılar anlamına gelen coryphia köklerinden türetilmiştir.[kaynak belirtilmeli]
Devoniyen dönemde, örümceklerle aynı zaman diliminde ortaya çıkmışlardır, böceklerin en az evrim geçiren grubudur. Archaeognatha Yunanca eski anlamına gelen archaeos ile çeneliler anlamına gelen gnatha sözcüklerinden türetilmiştir. Bu adlandırma tek bir kondil içeren mandibüllerin eklemlenmesi ile ilgili olup, diğer böcek gruplarında kondil sayısı ikidir. Arka (bazen de orta) bacak ile 2.inciden 9.uncuya kadar olan sternitlerinde, bazı uzmanlarca körelmiş uzuvlar olarak değerlendirilen, eklemlenmiş stilusların bulunması da sadece bunlara özgü bir özelliktir. Her bir karıncık (abdomen) sternitinin üç skleritten oluşması ve kabukdeğişimi öncesinde kendilerini zemine buradan yapıştırmaları diğer bir sıra dışı özellikleridir. Tıpkı Thysanura üyelerinde olduğu gibi, gövde pullarla ve kolayca su kaybetmeye olanak veren ince bir dışiskelet ile örtülüdür.[kaynak belirtilmeli]
Machilidae ve Meinertellidae olmak üzere iki familya altında toplanan 350 kadar türü tanımlanmıştır. Başta Algler olmak üzere, likenler, yosunlar veya çürümekte olan organik maddelerle beslenirler. Dünyanın her tarafına yayılmıştırlar, hatta diğer böceklerden farklı olarak Arktik bölgede bile yaşayabilmektedirler.[kaynak belirtilmeli]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Archaeognatha5 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Tree of Life Projesi
- Archaeognatha Taksonomi Sitesi[ölü/kırık bağlantı]
Wikimedia Commons'ta Zıplayan kılkuyruklar ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Zıplayan kılkuyruklar ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Order Archaeognatha Börner 1904". The Paleobiology Database. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2020.
- ^ "ITIS". 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2023.
| Insecta ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |