Büyük Ay Aldatmacası
"Büyük Ay Aldatmacası", (İngilizceː Great Moon Hoax) aynı zamanda "1835 Büyük Ay Aldatmacası" olarak da bilinir, 25 Ağustos 1835'te The Sun'da (bir New York gazetesi) yayınlanan, Ay'da yaşamın ve uygarlığın var olduğu hakkında altı makaleden oluşan bir yazı diziydi. Ay'daki bu yalan keşifler Sir John Herschel ve onun hayalî arkadaşı Andrew Grant'e atfedildi.[1]
Aldatmaca
[değiştir | kaynağı değiştir]
Makalelerde bizonlar, tek boynuzlu keçiler, mini zebralar, tek boynuzlu atlar, iki ayaklı kuyruksuz kunduzlar ve tapınaklar inşa eden yarasa benzeri kanatlı insansı yaratıklar ("Vespertilio-homo") dahil olmak üzere Ay'daki hayvanlar anlatılmıştır.[2] Ayrıca ağaçlar, okyanuslar ve plajlar da vardı. Bu keşiflerin sözde devasa bir teleskopla yapıldığı iddia edilmiştir. New England'dan Güney Afrika'ya nakledilen teleskobun dünyadaki diğer teleskoplardan kat kat daha büyük olduğu söylenmiştir. "24 fit çapında ve 7 ton ağırlığında" olduğu belirtilmiştir.[2]
"Vespertilio-homo" kelimesi Latince'de insan-yarasa, yarasa-adam veya insan-yarasa olarak çevrilebilir.[3][4][5]
1836'da yeniden basılmış bir baskıda, Vespertiliones veya yarasa adamlar adında ikinci bir tür ekledi.[6] Anlatının yazarı görünüşte Sir John Herschel'in seyahat arkadaşı ve danışmanı Dr. Andrew Grant'ti, ancak Grant hayal ürünüydü.
Yazarlık
[değiştir | kaynağı değiştir]
Makalenin yazarı ilk başta halk tarafından bilinmiyordu. Başlangıçta bu makalenin yazarı, Ağustos 1835'te The Sun için çalışan biri[7] olan Richard Adams Locke idi (1800–1871).[8] Sonunda Locke, 1840 yılında haftalık New World gazetesine yazdığı bir mektupta kitabın yazarı olduğunu itiraf etti.[9] Locke'un iddialarına rağmen, makalelerin yazılmasında başkalarının da olduğuna dair söylentiler devam ediyordu.
Bu aldatmacayla bağlantılı iki kişinin daha olduğu belirlendi: Jean-Nicolas Nicollet,[8] o sırada Amerika'da seyahat eden Fransız gök bilimci (aslında Ay sahtekarlığı ortaya çıktığında New York'ta değil Mississippi'deydi) ve Lewis Gaylord Clark, edebiyat dergisi The Knickerbocker'ın editörüydü. Ancak bu aldatmacanın yazarının Locke'un dışında herhangi biri olduğunu gösteren bir kanıt yoktu.
Yazarın Richard A. Locke olduğu düşünülürse, niyeti muhtemelen The Sun'ın satışlarını artıracak sansasyonel bir hikâye yaratmak ve yakın zamanda yayınlanan daha abartılı astronomi teorileriyle alay etmekti.
Tepkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Efsaneye göre, The Sun'ın aldatmaca makalesi nedeniyle satışları önemli ölçüde arttı, böylece The Sun'ın başarılı bir gazete olduğu ortaya çıktı. Bu, dergiye uluslararası üne kavuştu.[10][11]
Ancak bu sahtekârlığın gazetenin tirajını ne ölçüde artırdığı, olayla ilgili açıklamalarda kesinlikle abartılıyordu. Yayımlandıktan sonraki birkaç hafta boyunca bunun bir aldatmaca olduğu ortaya çıkmadı ve o zaman bile gazete makaleyi geri çekmedi.[12]
Herschel başlangıçta bu aldatmacayı eğlenceli buldu ve kendi gözlemlerinin asla bu kadar heyecan verici olamayacağını belirtti. Daha sonra bu aldatmacanın ciddi olduğuna inanan kişilerin sorularını yanıtlamak zorunda kalınca ɡerɡinlik yaşadı.[13]
Miras
[değiştir | kaynağı değiştir]
Aldatmaca, Pulitzer Tarih Ödülü'nü kazanan Gotham: A History of New York City to 1898'de yer alıyor.[14]
Ay Üçlemesi - Polonyalı yazar Jerzy Żuławski'nin 1903-1911'de yayınlanan bir dizi fantastik romanı. Dizi şu romanlardan oluşuyor: Gümüş Küre'de. Ay'dan, Fatih'ten ve Eski Dünya'dan El Yazması.
Nate DiMeo'nun tarihi podcast'i The Memory Palace, 2010 yılında Büyük Ay Aldatmacasına "Güneşteki Ay" başlıklı bir bölüm ayırdı.
Aldatmaca, besteci Matt Dahan'ın müzikal radyo dizisi Pulp Musicals'ın bir parçası olarak üç bölümlük bir müzikale ilham verdi.[15]
Richard Adams Locke ve Büyük Ay Aldatmacası, Félix J. Palma'nın 2012 tarihli Gökyüzü Haritası adlı romanının 14. bölümünde kurgulanmıştır.
Aldatmaca, okuyucuların eğlenceyi ucuz basın gazetelerinden bilgi aldığı bir zamanı yansıtıyordu; bu durum daha sonra etik haberciliğin gelişmesiyle değişecekti.[16]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Aya Yolculuk, Ay'da böceğe benzer uzaylıların yaşadığı 1902 yapımı Fransız bilimkurgu filmi
- Gerçek Bir Hikaye, Samosata'lı Lucian tarafından yazılan ve Ay'daki tuhaf karşılaşmaları konu alan roman
- Ay'a iniş komplo teorileri
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Vida, István Kornél (2012). "The "Great Moon Hoax" of 1835". Hungarian Journal of English and American Studies. 18 (1/2): 431-441.
- ^ a b Magazine, Smithsonian; Zielinski, Sarah. "The Great Moon Hoax Was Simply a Sign of Its Time". Smithsonian Magazine (İngilizce). 29 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2023.
- ^ Lunar Bat-men, the Planet Vulcan and Martian Canals 28 Şubat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Smithsonian Magazine, Erik Washam, December 2010
- ^ István Kornél Vida (2012). "The "Great Moon Hoax" of 1835". Hungarian Journal of English and American Studies (Hjeas). Centre for Arts, Humanities and Sciences (CAHS). 18 (1/2): 434. 7 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi13 Mayıs 2024.
- ^ Dave Kindy (2022). "Great Moon Hoax of 1835 convinced the world of extraterrestrial life". WashingtonPost. 15 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024.
- ^ J L Hilton (2005). "Lucian and the Great Moon Hoax of 1835". Akroterion. University of KwaZulu-Natal. 50. doi:10.7445/50-0-78. 17 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Clute, John; Eggeling, John. "Locke, Richard Adams". The Encyclopedia of Science Fiction. 4 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2018.
- ^ a b "They Formed A Pair". The Deseret Weekly. Salt Lake City, UT: Deseret News Publishing Company. 13 Mayıs 1893. s. 665. 19 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2013.
- ^ Goodman, Matthew (2008). The Sun and the Moon. New York: Basic Books. s. 274. ISBN 978-0-465-00257-3.
- ^ Burrows, Edwin G. (1999) Gotham: A History of New York City to 1898 28 Şubat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Oxford University Press, pp. 524–525
- ^ Goodman, Matthew (2008). The Sun and the Moon: The Remarkable True Account of Hoaxers, Showmen, Dueling Journalists, and Lunar Man-Bats in Nineteenth-Century New York, Basic Books [ISBN eksik]
- ^ Falk, Doris V. "Thomas Low Nichols, Poe, and the 'Balloon Hoax'" 1 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. collected in Poe Studies, vol. V, no. 2. December 1972. p. 48.
- ^ Steven, Ruskin (2002). "A Newly-Discovered Letter of J.F.W Herschel concerning the "Great Moon Hox"". Journal for the History of Astronomy. 33 (110): 71-74. doi:10.1177/00218286020330010815 Kasım 2023.
- ^ Burrows, Edwin G. (1999) Gotham: A History of New York City to 1898 28 Şubat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Oxford University Press, pp. 524–525
- ^ Cristi, A. A. "Pulp Musicals Sets Sights On The Moon With New Radio-Style Musical 'The Great Moon Hoax'". BroadwayWorld.com (İngilizce). 16 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2021.
- ^ In Defense of Vespertilio-homo: Finding the Truth in the 1835 Moon Hoax 5 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., James Eric Black, Georgia State University.
