Bağdat tarihi

Celâyirîler dönemine ait Bağdat’ı tasvir eden bir minyatür; üst kısmına şu sözler yazılmıştır: «Bu diyar, ümitlerin Kâbe’sidir; bu kapı, saadetin kıblesidir».

Bağdat tarihi, birçok çağ boyunca uzanan bir geçmişe sahiptir. Şehir, Abbâsî Devleti döneminde inşa edilip kurulmuştur. Eskiden «Zevrâ» ve aynı zamanda «Barış Şehri» olarak da adlandırılmıştır. Bağdat, bir zamanlar dünyanın başkenti ve İslam dünyasının merkeziydi; İslam’ın Altın Çağı’nda zirveye ulaşmış, öyle ki dünyanın en büyük şehri hâline gelmiş ve ilim, edebiyat, kültür ve sanatın kalesi olmuştur.

Bağdat’ı Abbâsî halifesi Ebû Câʿfer el-Mansûr inşa etti ve ona «Mansûr Şehri» adını verdi. Şehre dört kapı yaptı: «Horasan Kapısı» aynı zamanda «Devlet Kapısı» olarak da anılırdı, «Şam Kapısı» Şam bölgesine yönelirdi, «Kûfe Kapısı» Kûfe şehrine açılırdı ve «Basra Kapısı» Basra şehri tarafına açılırdı. Mansûr, bu şehri Dicle Nehri’nin iki yakasındaki bu toprak parçası üzerine kurmak üzere seçmişti.

“ Bağdat’ı görmeyen, dünyayı görmüş sayılmaz ” — Muhammed Şafii

Şehir gelişip büyüdü ve öyle bir ihtişama ulaştı ki, «dünyanın başkenti» olarak anılmaya başlandı; âlimler, şairler, emirler ve krallar her diyardan ona akın ederdi. Ta ki Moğolların eline düşene kadar; bu olay, tarihin en korkunç felaketlerinden biri olarak kabul edilir, zira Bağdat büyük bir yıkıma uğradı ve kütüphaneleri ateşe verildi. Ancak şehir, Celayirîler döneminde yeniden canlandı; zira onlar Bağdat’ı başkent olarak seçmişlerdi. Ve Bağdat, bugün hâlâ Irak Devleti’nin başkentidir.

Bağdat, birçok tarihî ve medenî eserle dolup taşar. Bunların en önemlileri arasında Mustansırîye Medresesi, eski İslam camileri, tarihî saraylar ve Arap, Babil ve Fars medeniyetlerine ait en değerli eserleri barındıran Ulusal Müze yer alır. Şehirde birçok dinî makam bulunmaktadır; bunların en önemlisi, Bağdat’ın Rusâfe yakasında bulunan Azamiyye semtindeki İmam-ı Âzam Ebû Hanîfe Camii’dir. Ayrıca, Bağdat’ın Karkh yakasında yer alan Kâzımiyye semtinde, İmam Mûsâ el-Kâzım ve İmam Muhammed el-Cevâd’ın türbeleri bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, Şeyh Ömer Sühreverdî’nin makamı, Şeyh Ma‘rûf el-Kerhî Camii ve Abbâsîler döneminden kalan, eski adıyla «Kasr Camii» veya «Halife Camii» olarak bilinen Halifeler Camii ile birlikte, işçilik ve zarafette öne çıkan Haydârhâne Camii de şehirde yer almaktadır.

Şehrin tarihî şahidelerinden biri de, İslamî eserlerin izlerini taşıyan yapılardır. Bunlar arasında Bağdat Surları’nın kalıntıları, Abbâsî Hilâfeti Sarayı, Halife Mütasım Billâh’ın ikametgâhı ve meşhur camii yer alır. Bağdat, ayrıca Abbâsî Sarayı, Nizâmiye Medresesi, Mustansırîye Medresesi ve Mercâniye Medresesi gibi ilim ve medeniyetin izlerini taşıyan yapılara da ev sahipliği yapmaktadır.