Bactrosaurus
| Bactrosaurus
| ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||
| ||||||||||||
Türler
| ||||||||||||
|
Bactrosaurus (anlamı "butlu kertenkele"; "baktron": but + "sauros": kertenkele) otçul bir dinozor cinsi olup 70 milyon yıl önce geç Kretase döneminde Çin'in doğusunda yaşamıştır. Bactrosaurusun Kretase döneminde yaşamış olması onu bilinen en eski hadrosaur türü (sorguçlu ve ördek gagalı dinozorlar) yapar. Bactrosaurus'a ait tüm ve eksiksiz bir iskelet bulunamamış olsa da Bactrosaurus, bu erken hadrosaurlar arasında hakkında en iyi bilinen tür olduğu için keşfedilmiş olması önemlidir.[1]
Tanımlama
[değiştir | kaynağı değiştir]Normal ve tipik bir Bactrosaurus 6 metre uzunluğunda ve dört ayak üzerinde durduğunda yaklaşık 2 metre bir yüksekliğe sahiptir.[1] Femur uyluk kemiği 80 cm olup Bactrosaurus yaklaşık 1.1 ile 1.5 ton arasında bir ağırlığa sahiptir.
Bactrosaurus, erken dönemde Lambeosaurusun ilk akrabalarından olup[1] birçok İguanodont benzeri özellikler gösterir. Örneğin gözle görünebilen her bir dişin hemen yanında sıralanmış olan gizli üç tane dişe daha sahiptir. Bunun yanında üst çene kemiği küçük yapılı olup bir Hadrosaur'a göre olağan dışı bir şekilde daha iri yapılıdır. İki ana hadrosaurid dinozor grubu arasında var olan ortak ve ara özellikler gösterdiği gibi erken bir İguanodon dinozor türünden evrilen atasal bir formu temsil eder.[2]
Bactrosaurus daha önce İguanodontlar için de tipik olan, sorguca (baş üstünde yer alan ibiğe benzer yapı) sahip olmayan bir cins olarak tanımlanmıştır, ancak bu ilkel bir lambeosaurine için de olağan dışı bir özellik teşkil eder.[1] Daha sonra Bactrosaurus'a ait daha belirgin olan başka fosil kalıntılarda ilerisi için sorguç yapısını oluşturacak olan temel bir yapı keşfedilebilmiştir.[1]
2003 yılında ise Bactrosaurus'un fosilleşmiş iskeletlerinde hemanjiyom, dezmoplastik fibrom (lifli tümör), metastaz kanser ve osteoblastoma (kemik tümörü) gibi tümör yapılarına dair kanıtlara rastlanmıştır. Rothschild ve diğerleri bilgisayarlı tomografi ve floroskop görüntüleme yöntemlerini kullanarak dinozor omurgasındaki tümörleri test edebilmişlerdir. Brachylophosaurus, Gilmoreosaurus ve Edmontosaurus da dahil olmak üzere diğer Hadrosaur cinsi dinozorlarda da tümör testleri pozitif sonuç vermiştir. Aynı yöntemlerle 10.000'inden daha fazla sayıda fosil incelenmiş ise de tümörlere dair bulgular sadece Bactrosaurus ve onunla yakın akraba olan dinozorlarla sınırlı kalmıştır. Tümörlerin muhtemelen çevresel bir faktör veya genetik bir eğilim sonucu oluşmuş oldukları düşünülmektedir.[3]
Keşfedilişi
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk Bactrosaurus kalıntıları Çin'de Gobi Çölü'nde İren Dabasu Formasyonu'nda bulunmuştur.[1] Bulunan bu fosiller kısmen 6 farklı B. johnsoni türünden bireylere ait olup toplanılan örnekler farklı yaşlardan oluşan bireylere ait bir gruptaki yavru ve yetişkinlerden oluşuyordu.[1] Fosiller 1933 yılında Charles Whitney Gilmore tarafından tanımlandı ve bu yeni canlıyı sinirsel uzantının but şeklinde bir çıkıntıya sahip olması yüzünden butlu kertenkele yani Bactrosaurus adını verdi.[4]
Henüz tam ve eksiksiz bir Bactrosaurus fosili bulunamamıştır ama buna rağmen Bactrosaurus Hadrosaurlar arasında hakkında en iyi bilinenidir.[1] Bactrosaurus'un en iyi bilinen anatomik yapıları, onun kolları, pelvis kalça kemiği ve sorguçu eksik olmasına rağmen kafatasının büyük bir bölümüdür.[1]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Yakın akrabası
Çağdaşı
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h i "Bactrosaurus." In: Dodson, Peter & Britt, Brooks & Carpenter, Kenneth & Forster, Catherine A. & Gillette, David D. & Norell, Mark A. & Olshevsky, George & Parrish, J. Michael & Weishampel, David B. The Age of Dinosaurs. Publications International, LTD. p. 131. ISBN 0-7853-0443-6.
- ^ Palmer, D., (Ed.) (1999). The Marshall Illustrated Encyclopedia of Dinosaurs and Prehistoric Animals. Londra: Marshall Editions. s. 146. ISBN 1-84028-152-9.
- ^ Rothschild, B.M. (2003). "Epidemiologic study of tumors in dinosaurs". Naturwissenschaften. 90 (11). ss. 495-500. doi:10.1007/s00114-003-0473-9. PMID 1461064525 Temmuz 2008.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Gilmore, C.W. (1933). "On the dinosaurian fauna of the Iren Dabasu Formation". American Museum of Natural History, Bulletin. Cilt 67. ss. 23-78.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- DinoDictionary.com on Bactrosaurus19 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
