Badem iç kurdu
| Badem iç kurdu | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
  | ||||||||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
Eurytoma amygdali
|
Badem iç kurdu (Eurytoma amygdali), Eurytomidae familyasından zararlı böcek türü.
Diğer badem zararlıları içerisinde gerek yayılışı gerekse zarar oranının yüksek olmasıyla en önemli tür durumundadır.
Morfoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Yumurtalar gayet küçük oval yapılı ve süt beyazı renginde olup biri kısa, diğeri uzun olan iki uzantıya sahiptirler
Larvaları beyaz renkli ve bacaksızdır. Boyları normal duruşlarında (kıvrık) 4–5 mm, açılmış olarak 7–8 mm dir. Üzerleri vücut renginde seyrek kıllarla kaplıdır. Olgun larva beyaz renkte, bacaksız hafif kıvrıktır; boyu 6.0- 8.0 mm kadardır.
Pupa başlangıçta beyaz renktedir. Zamanla kirli sarı bir renk alır, renk gitgide koyulaşır ve siyah olana kadar devam eder.
Ergini siyah renkli bir arıcık olup, dış görünüşü ile tamamen kanatlı bir karıncayı andırır. Ön kanatlar hemen hemen üçgen şeklinde, saydam, renksiz, petrol parıltılı ve ortası hafif kahverengimsidir. Arka kanatlar böbrek şeklindedir. Dişileri erkeklere göre iri vücutlu olup karın nihayetinde belirgin bir yumurta koyma borusu taşırlar. Siyah renkte, sadece femur ve tibialarının uçları ile tarsi sarı renkte; kanatlar saydam ve madeni pırıltılı, başta integument nokta şeklinde çukurcuklar içerir, antenler 10 segmentli; abdomen erkekte yumurta şeklinde, dişide uca doğru sivrileşir, ovipozitör (yumurta koyma borusu) iyice belirgin, dişi 7-7.5; erkek 5.5–6 mm boyundadır.
Biyolojisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Dişi yumurtalarını her meyveye bir tane olmak üzere kabuk altına yerleştirir. Bir dişi 80 kadar yumurta yapar. Yumurtalar 3-4 haftada açılır, çıkan larvalar 12 gün içinde meyvede beslenir ve çekirdek evini tamamen tahrip eder. Kurtlu meyveler renk değiştirir, sararır sağlamlara oranla daha erken kurur. Sonbahar ve kış aylarında genelde, ağaçta kalan bu meyvelerin yüzeyi siyahlaşır. Badem içkurdu kışı ağaç üzerinde kalmış ya da yere dökülmüş badem meyvesi içinde olgun larva döneminde geçirir ve meyve içinde pupa olur. Larvalar ilkbaharda pupa olur, birkaç hafta sonra da erginler yaklaşık 2 mm çapında bir delikten dışarı çıkarlar. Doğada ilk erginlerin görünme zamanları Nisan ayı ortalarından Haziranın ilk haftasına kadar değişiklik gösterir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da Mayıs başından itibaren başlamakta olup, daha sıcak bölgelerde çıkış biraz daha erken (Nisan) olmaktadır.
Larvalar olgun hale geldikten sonra, ertesi ilkbahara, bazen de daha sonraki ilkbahara kadar kuru meyvelerde bekleyebilirler.
Konakçıları
[değiştir | kaynağı değiştir]Ana konakçı badem olsa da erik ve kayısı ağaçlarında da bulunurlar.
Zararı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ergini, yumurtasını meyvenin içine koyarken, meyve üzerinde çok küçük yara izi oluşturmaktadır. Ancak meyve gelişimiyle birlikte bu iz koynolur. Asıl önemli zararı larvalar yapar. Larva saldırısına uğramış bademler sağlamlardan daha çabuk kuruyarak renk değiştirir. Üst kabuktaki açık yeşil renk kaybolur. Kış aylarında ise üst kabuk rengi tamamen esmerleşir. Beslenme ilerledikçe zamanla iç kısmını tamamen yiyerek boşaltırlar ve sadece meyve içinin kabuğu kalır. Erginin çıkış yaptığı meyvelerin kabuk kısmında yaklaşık 2 mm çapında çıkış deliği görülür.
En fazla badem üretimi yapan ülkeler sırasıyla ABD, İspanya, İran, Fas, Suriye, İtalya, Yunanistan ve Türkiye'dir. Badem iç kurdu bu ülkelerde üretimi düşürüp ekonomik kayba sebep olan en önemli badem zararlısıdır. Türkiye'de badem ağaçlarında %40 oranında bulunurlar.
Düşmanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Larva parazitoitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Adontomerus amygdali (Torymidae; Hymenoptera)
- Aprostocetus bucculentus (Eulophidae; Hymenoptera)
Avcıları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Chrysoperla carnae (Chrysopidae; Neuroptera)
- Coccinella semptempunctata (Coccinellidae; Coleoptera)
- Scymnus pallipediformis (Coccinellidae; Coleoptera)
- Propylaea quatuordecimpunctata (Coccinellidae; Coleoptera)
- Oenopia (Synharmania) conglobata (Coccinellidae; Coleoptera)
- Syrphus spp. (Syrphidae; Diptera)
- Orius spp. (Anthocoridae; Heteroptera)
- Nabis spp. (Nabidae; Heteroptera)
Mücadele
[değiştir | kaynağı değiştir]Kültürel önlemler: Badem ağaçlarında çeşitlere göre meyvenin kurtlanma oranında farklılıklar olduğu bilinmektedir. Eğer bu kurtlanmayan çeşitler pomolojik özellikleri uygunsa, yeni tesis edilecek bademliklerde bu çeşitler tercih edilmelidir. (Türkiye'de en çok kurtlanan badem çeşitleri: Nonpareil ve Picantily)
Mekanik mücadele: Badem içkurdu ile bulaşık tüm bahçelerde hasat sırasında veya kış aylarında ağaçlar üzerindeki ve yere dökülen kurtlu bademleri toplayarak yakmak veya çok derin şekilde toprağa gömmek zararlıya karşı en etkin mücadele yöntemidir.
Kimyasal mücadele: Kullanılacak ilaçlar ve dozları hakkında en yakın il veya ilçe müdürlüklerine başvurulmalıdır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Badem İçkurdu
- Güler Burcu Gökalp Barut (2007)[ölü/kırık bağlantı], Kahramanmaraş koşullarında bademlerde zararlı badem iç kurdu, Eurytoma amygdali Enderlein (Hymenoptera:Eurytomidae)'nin bazı biyolojik özelliklerinin belirlenmesi üzerine çalışmalar, yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı, Eylül 2007