Bahaeddin Sobutay
Bahaeddin Sobutay | |
|---|---|
| Doğum | 1884 Manastır, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 1956 (71-72 yaşlarında) |
| Diğer ad(lar)ı | Manastırlı Bahaeddin Bey |
| Meslek | gazeteci, tercüman, istihbaratçı |
Bahaeddin Sobutay (1884, Manastır - 1956), Türk gazeteci, tercüman ve istihbaratçı.[1]
Manastırlı Bahaeddin Bey Teşkilat-ı Mahsusa'nın Mısır'daki organizasyonunda önemli bir isimdi.[2]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1884 yılında Manastır'da doğan Bahaeddin'in biyografisiyle ilgili çok az bilgi mevcuttur. Harid Fedai Manastırlı Bahaeddin'in anne ve babasının İstanbul'a göç ettiğini ve onun hiç evlenmediğini tahmin eder. Mısır'da Jön Türk gruplarıyla birlikte hareket ettiği görülen Manastırlı Bahaeddin'in Türk gazetesinde verimli bir yazı hayatı geçirdiği görülür. Gazetede, hikâye, çeviri ve siyasi rüya türünde yazılar kaleme alır. Servet-i Fünûn şiirine ilgi duyan yazar, Tevfik Fikret'ten saygı ve övgüyle söz eder. Türk gazetesinde, Fikret'in şiirlerini kelime kadrosunda birtakım değişiklikler yaparak nesre çevirir. Meşrutiyet özlemini dile getiren hikâyeler yayımlayan yazar, bu hikâyelerini Mısır'da kitaplaştırır. Meşrutiyet'in ilanından sonra Türkiye'ye dönen yazarın bundan sonraki dönemde çok verimli bir yazı hayatının olmadığı görülür.
Yafa Jandarma Kumandanı Hasan Efendi'ye Manastırlı Bahaeddin Bey'in buraya görevlendirildiği[3] ve güvenilir üç kişi daha seçerek bir “heyet” oluşturmaları bildiriliyordu. Ayrıca Mısır'da yapılması istenilen işlerle ilgili nizamnamenin de Bahaeddin Bey ile birlikte gönderildiği anlaşılmaktadır. Buna göre Bahaeddin Bey ile birlikte teşkilat meydana getirmeleri, işe yarar adamlar seçerek çeteler oluşturulması isteniyordu.[2] Daha sonra Şark Cephesi'nin istihbarat şefliği ve Bakü Polis Müdürlüğü[4] görevlerinde bulundu. Kafkas İslam Ordusu Kumandanı Nuri Paşa'nın danışmanlığını yaptı.[1]
Sabutel (daha doğrusu Sobutay) soyadını alan yazarın Cumhuriyet devrinde rastlanılan tek eseri Almancadan yapılan Sus: Düşman Seni Dinliyor adlı çevirisidir. Manastırlı Bahaeddin bu eseri 1943 yılında Turan Aziz Beler ile Türkçeye kazandırmıştır. Kitabın basılmasındaki amaç asla Nazi propagandası yapmak değildi. Kitabın sonunda Turan Aziz Beler ve Manastırlı Bahaeddin amaçlarını şu şekilde ifade ediyorlar: “Dost ve dostluk maskesi altında yabancıya tam bir konukseverlik ve muhabbet gösteren, saf ve temiz yürekli, cömert halkımıza yabancı dilden çevirdiğimiz bu kitapta, ders ve ibret verecek, oldukça istifadeli şeyler yazılıdır. Bunun içindir ki, tercüme ve neşrini bir vatan borcu bildik!”
30 Mayıs 1953'te Türk Basın Birliyinde Basın Hayatında 50 Yıl adı altında gazetecilikteki yıldönümü diğer aydınlar ve gazetecilerle birlikte kutlandı.[5]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Eyyâm-ı Girîzân, Osmanlı Matbaası, Kahire 1908.
- Sus: Düşman Seni Dinliyor, İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul 1943. (Turan Aziz Beler ile birlikte Almancadan çeviri).
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b "Bahaeddin Sobutay kimdir?". Bostabure. 20 Şubat 2020. 26 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Polat, Ü. Gülsüm (2010). "İngiliz İstihbaratına Göre Birinci Dünya Harbi Başlarında Ortadoğu'daki Osmanlı Ajanları" (PDF). History Studies. Cilt: 2 (Ortadoğu Özel Sayısı / Middle East Special Issue). s. 398. 10 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Safi, Polat (2016). "Mirage in the Sands: The Ottoman Special Organization on the Sinai-Palestine Front". Jerusalem Quarterly (İngilizce), 66. 13 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Azərbaycan qəzeti (PDF) (Azerice). C. 1. Bakü: Çaşıoğlu. 2021. s. 80. 14 Şubat 2025 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Əhməd, Dilqəm (25-30 Ağustos 2025). "Rəsulzadənin Türkiyədə keçirilən yubileyi - Mətbuatda 50 il" (PDF). Türküstan (Azerice). 17 Eylül 2025 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi17 Eylül 2025.
- Genel
- Akaydin, Sonbahar (2020). Türk gazetesinde edebî faaliyetler üzerine bir inceleme. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum. s. 57.
- Çiçek, M. Talha (2015). Syria in World War I: Politics, economy, and society. Londra: Routledge. s. 5.
- Onuş, Emin (Mart-Haziran 2015). "Rumeli'li Bir Jöntürk: Manastırlı Behâe'd-dîn Bey ve Eyyâm-ı Girîzân Adlı Eseri". Yeni Türkiye Dergisi. C. III (Rumeli Balkanlar Özel Sayısı 68). ss. 3285-3290.
- Fedai, Harid (2007). "Manastırlı Behâ'ed-dîn Bey'in Kuzey Afrika gözlemleri" (PDF). 38. (ICANAS) Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (10-15.09.2007). ss. 1317-1334. 25 Ocak 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
