Ban

Ban (İngilizce telaffuz: /ˈbɑːn/) 7. yüzyıl ile 20. yüzyıl arasında Orta ve Güneydoğu Avrupa'daki birçok eyalette daha sık Balkanlarda kullanılan, genel valiye benzer şekilde yerel yöneticilerin ve makam sahiplerinin kullandığı ünvandı. En yaygın örnekler, Hırvatistan Krallığı'nda ve Macaristan Krallığı'nın yönettiği ve nüfuz ettiği Orta Çağ bölgelerinde bulunmuştur. Banlar 18. yüzyılda genellikle kralın hükûmet temsilcileri, yüksek askeri komutanlar ve yargıçlık yaparak baş hükûmet yetkilileri olarak hüküm sürüyorlardı. Bosna Banlığı'nda ban her zaman fiili olarak Banlığı yöneten en üst yöneticiydi.

Ünvanın kullanımı

En eski dönemlere ait tarihi kaynakların sayısı azdır ancak mevcut kaynaklar Orta Çağ'dan bu yana Güney Slav nüfusunun 7. yüzyılda göç ettiği Balkanlardaki, yani Hırvatistan Düklüğü'nde (8. yüzyıl-925), Hırvatistan Krallığı'nda (925-1102), Hırvatistan Krallığı'nın (1102-1526) Macaristan Krallığı ile şahsi birliğinde; bunların haricinde Macaristan Krallığı tarafından yönetilmiş ve etkilenmiş Bosna Banlığı'nda (1154-1377), Severin Banlığı'nda (1228-1526), Macsó Banlığı'nda (1254-1496) "ban" ünvanının yerel yöneticiler tarafından kullanıldığını göstermektedir.

Noel Malcolm'a göre, Bosna'da Hırvat "ban" unvanının kullanılması, Hırvat dünyasıyla siyasi bağların en eski zamanlardan beri var olduğunu, Sırpların liderinin ise her zaman Büyük Prens (Veliki Župan) olarak adlandırıldığını ve hiçbir zaman "ban" olarak adlandırılmadığını gösteriyor.

Güney Slav dillerinde ban tarafından yönetilen bölgeye Banovina (ya da Banat) adı veriliyordu. Türkçeye ise Banlık olarak çevrilmiştir.

Hırvatistan

Tarihi kaynaklarda bahsedilen en eski Hırvat banı Pribina (949-969) idi, onu Godemir (969–995), Gvarda veya Varda (995–1000), Božeteh (1000–1030), Stjepan Praska (1035–1058), Gojčo (1060–1069) ve daha sonra Dmitar Zvonimir (1070–1075) ve muhtemelen son yerli Hırvat kralı olacak olan Petar Snačić (1075–1091) izledi.