Cevher Özden
Abidin Cevher Özden | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1933 Trabzon, Türkiye |
| Ölüm | 2 Haziran 2008 (74-75 yaşlarında) İstanbul, Türkiye |
| Ölüm sebebi | İntihar |
| Defin yeri | Karacaahmet Mezarlığı |
| Milliyet |  |
| Meslek | İş insanı Banker |
| Evlilik | Mukadder Özden (e. 1958; ö. 2008) |
Abidin Cevher Özden (1933, Trabzon - 2 Haziran 2008, İstanbul) Türk iş insanı ve bankerdi. Kamuoyunda Banker Kastelli olarak tanındı.
Gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Trabzon'un Sürmene ilçesi Yeniay mahallesi, Baştımar (Kastel) köyündendir. 1949'da geleceğin ünlü aktörü Öztürk Serengil ve ünlü ressamı Cemal Akyıldız ile birlikte geldiği İstanbul'da yetişti. Trabzon eşrafından Memiş Ağa'nın torunu ve Hafız Mehmet'in yeğenidir.
Bankerlik
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'ye bankerlik iş kolunu ilk tanıtan ve aynı zamanda, Türkiye'de 1980'li yılların en geniş kapsamlı banker skandalının müsebbibi olan ve siyasi çalkalanmalar yaratmış bir kişidir. Kamuoyunda özellikle, o dönemdeki bankerlik şirketinin adı ile (Banker Kastelli) anılan skandal dünyanın da sayılı bankacılık krizleri arasında tarihteki yerini almıştır.[1]
İsmini finans piyasalarında (borsada hisse senedi ve diğer menkul kıymet aracılığı, döviz operasyonları) 1970'lerden itibaren duyurmuş, 1980 yılında Turgut Özal tarafından finans sektörünün çehresinin değiştirilmesiyle girilen sıcak para yarışı ortamında, kısa zamanda "Banker Kastelli" adı altında, on bankanın pazarlama aracılık hizmetlerini yürütmeye başlamış, yıl içinde yaklaşık 550 bin kişinin yine yaklaşık 2.5 milyar dolar değerinde mevduatını yöneten kişi konumuna gelmiştir.
Kastelli'nin akıllarda kalan reklamlarında çok ünlü oyuncular oynamış ve reklam replikleri o dönemde meşhur olmuştur. Bu oyunculardan bazıları Cüneyt Arkın, Eşref Kolçak, Fikret Hakan, Ekrem Bora, İzzet Günay, Orhan Günşiray ve Selma Güneri'dir.
1982 yılında yapılan Fenerbahçe başkanlık seçimlerinde mevcut başkan Ali Şen'in karşısında aday olmuştur. Başkan seçildiği takdirde kulübe 250 milyon lira hibe vaadinde bulunmasına rağmen 202 oy almış ve 467 oy alan Ali Şen'e kaybetmiştir.[2]
Batışı
[değiştir | kaynağı değiştir]Yönettiği kaynakları kendi kredi operasyonları için kullanması[kaynak belirtilmeli] sonucunda, aracılığını yürüttüğü bankaların baskısı,[kaynak belirtilmeli] kendi müşterilerinin borç yükümlülüklerini yerine getirememesi[kaynak belirtilmeli] ve Merkez Bankası'nın 1982 yazında yaptığı yeni düzenlemelerle[kaynak belirtilmeli] "Banker Kastelli" adı ile anılan skandal patlak vermiş, kendisi orta sınıftan topladığı paraları alıp[kaynak belirtilmeli] Cenevre'ye kaçmıştır. Oradan da Tunus'a kaçmıştır. Skandal; Temmuz 1982'de o dönemde Başbakan Yardımcısı olan Turgut Özal'ın istifasına neden olmuştur.[3] Kastelli'nin; kaçtığı zaman diliminde İsviçre bankalarında en az 5 milyon İsviçre frangı olduğu hesaplandı.[4] Dönemin kaçakçılık daire başkanı Atilla Aytek'in düzenlediği bir operasyonla yurda getirildi.[5]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Skandal, yurt dışı, Türkiye'ye dönüş, cezaevi (8 ay) ve sonrasındaki yıllarda da gündemde kalmış olan Özden, 2 Haziran 2008 günü Kadıköy'de bulunan ofisinde; arkasında savcıya, avukatına, yakınlarına ve Yıldırım Demirören'e altı kısa not bırakmış ve silahını ağzının içine ateşleyerek intihar etmiştir. Karacaahmet Mezarlığında gömülüdür.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kaynakça 1
- ^ David O. Beim (2001). "What triggers a systemic banking crisis?" (PDF) (İngilizce). Columbia University. 22 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "14 Şubat 1989 Cumhuriyet/13,". Cumhuriyet Gazetesi. 14 Şubat 1989. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2013.
- ^ 5 Eylül 2010 tarihli 22 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Takvim haberi, 22 Ekim 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2023.
- ^ ÖZTÜRK/ANKARA, Saygı (4 Haziran 2008). "'Uçakta ona akıl verdim'". www.hurriyet.com.tr. 20 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2024.
- Kaynakça 2
- Izak Atiyas (1989). "The private sector's response to financial liberalization in Turkey" (İngilizce). Dünya Bankası. 21 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Douglas Arthur Howard (2001). The history of Turkey ISBN 0-313-30708-3 (İngilizce). Greenwood Publishing Group, Londra.
- Erik Jan Zurcher (1994). Turkey: A modern history ISBN 0-7881-6497-X (İngilizce). Diane Publishing Corporation, Londra.
- R.T. Naylor (2004). Hot money and the politics of debt, p. 101 Parables of peculiar talents ISBN 0-7735-2743-5 (İngilizce). McGill-Queen's Press, Londra.
- "Fotoğraf galerisi: Sürmeneli Kastelli". Hürriyet. 2 Haziran 2008. 7 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Andrew Mango (2004). The Turks today ISBN 1-58567-756-6 (İngilizce). The Overlook Press, New York.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cevher Özden, 1983 BBC Türkçe 14 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.