Turgut Özal
| Turgut Özal | |
|---|---|
| |
| 1989'da Turgut Özal | |
| 8. Türkiye cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 9 Kasım 1989 - 17 Nisan 1993 (3 yıl, 159 gün) | |
| Başbakan | Yıldırım Akbulut (1989-1991) Mesut Yılmaz (1991) Süleyman Demirel (1991-1993) |
| Yerine geldiği | Kenan Evren |
| Yerine gelen | Hüsamettin Cindoruk (vekaleten) Süleyman Demirel |
| 19. Türkiye başbakanı | |
| Görev süresi 13 Aralık 1983 - 9 Kasım 1989 (5 yıl, 331 gün) | |
| Cumhurbaşkanı | Kenan Evren |
| Yerine geldiği | Bülend Ulusu |
| Yerine gelen | Yıldırım Akbulut |
| Anavatan Partisi genel başkanı | |
| Görev süresi 20 Mayıs 1983 - 9 Kasım 1989 (6 yıl, 173 gün) | |
| Yardımcı | Cavit Şadi Pehlivanoğlu |
| Yerine gelen | Yıldırım Akbulut |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 17. ve 18. dönem milletvekili | |
| Görev süresi 6 Kasım 1983 - 9 Kasım 1989 | |
| Seçim bölgesi | 1983 - İstanbul 1987 - İstanbul |
| 23. Türkiye devlet bakanı ve başbakan yardımcısı | |
| Görev süresi 20 Eylül 1980 - 14 Temmuz 1982 | |
| Başbakan | Bülend Ulusu |
| Yerine geldiği | 1979-1980 yılları arası başbakan yardımcısı atanmadı. |
| Yerine gelen | Kaya Erdem |
| Türkiye Başbakanlık müsteşarı | |
| Görev süresi 3 Aralık 1979 - 22 Eylül 1980 | |
| Yerine geldiği | Ahmet Durakoğlu |
| Yerine gelen | Necdet Calp |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 13 Ekim 1927 Malatya, Türkiye[1] |
| Ölüm | 17 Nisan 1993 (65 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Defin yeri | Turgut Özal Anıt Mezarı, İstanbul 41°1′36″K 28°55′30″D / 41.02667°K 28.92500°D |
| Milliyeti | Türk |
| Partisi | Millî Selamet Partisi (1977-1980) Anavatan Partisi (1983-1989) Bağımsız (1989-1993) |
| Evlilik(ler) | Ayhan İnal (e. 1952; b. 1952) Semra Yeğinmen
(e. 1954; ö. 1993) |
| Akraba(lar) | Korkut Özal (kardeşi) (1929-2016) Yusuf Bozkurt Özal (kardeşi) (1940-2001) |
| Çocuk(lar) | Ahmet Özal Zeynep Özal Efe Özal |
| Bitirdiği okul | Elektrik Fakültesi, İstanbul Texas Technology University |
| Mesleği | Elektrik mühendisi · Ekonomist · Bürokrat · Siyasetçi |
| Hükûmeti | 45. ve 46. Hükûmetler |
| Dini | İslam |
| İmzası | 
|
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Türkiye
|
| Birimi | Millî Savunma Bakanlığı Bilimsel Danışma Kurulu |
| ||
|---|---|---|
|
Siyasi Partisi Seçimler Hükûmetler Başbakanlığı Cumhurbaşkanlığı  |
||
Halil Turgut Özal (13 Ekim 1927, Malatya - 17 Nisan 1993, Ankara), 1989'dan 1993 yılındaki ölümüne kadar 8. Türkiye cumhurbaşkanı olarak görev yapan Türk mühendis, bürokrat ve siyasetçidir. Anavatan Partisi genel başkanı olarak 1983-1989 yılları arasında başbakanlık görevinde de bulunan Özal, 1989 seçimini kazanarak cumhuriyet döneminde doğan ilk cumhurbaşkanı olmuştur. Ayrıca Mustafa Kemal Atatürk'ün ardından, görevi başında vefat eden ikinci cumhurbaşkanıdır.
Amerika Birleşik Devletleri'nde, Dünya Bankası'nda ve üniversite öğretim üyeliği gibi kısa süreli görevlerin ardından, Özal 1979'da Madenî Eşya Sanayicileri Sendikası genel sekreteri ve daha sonra lideri oldu. 1977'de büyük ölçekli sendikal olaylar sırasında baş müzakereci olarak hizmet verdi. 1977 genel seçimlerinde İzmir'den Millî Selamet Partisi (MSP) adayı olarak seçime girdi ancak başarılı olamadı. 1979'da, Başbakan Süleyman Demirel'in azınlık hükûmetinde başbakanlık müsteşarı olarak göreve başladı ve 1980 askeri darbesine kadar bu görevde bulundu. Müsteşar olarak, Türkiye'ye neoliberal politikaları kazandıran '24 Ocak kararları' olarak bilinen ekonomik reform sürecinde önemli bir rol oynadı. Darbeden sonra, Bülend Ulusu tarafından kurulan hükûmette ekonomiden sorumlu başbakan yardımcılığı görevini üstlenerek ekonomik reformları uygulamaya devam etti. Ekonomi politikası üzerindeki anlaşmazlıklar nedeniyle 1982'de istifa etti.[2][3]
1983'te askerî hükûmet tarafından siyasi faaliyetlere getirilen yasağın kaldırılmasının ardından, Turgut Özal Anavatan Partisi'ni (ANAP) kurdu. ANAP, 1983 genel seçimlerinde %45,14 oranında oy alarak parlamentoda çoğunluğu kazandı ve Özal, 45. Türkiye Hükûmeti'ni kurarak Türkiye'nin Başbakanı oldu. Döviz kuru ve düzenlemeler konusunda bir dizi ekonomik reformu uygularken, enflasyondaki artış ve Kürtçülerin sivil vatandaşlara yönelik artan saldırıları, ANAP'ın 1984 yerel seçimlerinde oy oranının azalmasına neden oldu. 1987 referandumu, 12 Eylül döneminde yasaklanan siyasetçilere siyasi faaliyetlere devam etme izni vermiştir. Başbakan Turgut Özal erken genel seçim kararı almış ve aynı yıl 29 Kasım'da 1987 Türkiye genel seçimleri yapılmıştır. Partisinin oy oranı 1987 Türkiye genel seçimlerinde %8,83 düşerek %36,31'e gerilemiştir. 46. Türkiye Hükûmeti'ni kurarak tekrar başbakan olmuştur. 1988'deki parti kongresinde suikast girişiminden sağ kurtuldu. Özal, dış politikada NATO müttefikleriyle uyumlu hareket etti. Döneminde Avrupa Birliği'ne ilk kez tam üyelik başvurusu yapıldı ve Bulgar Komünist Partisi rejiminin baskı uyguladığı ve asimilasyon politikası yürüttüğü Bulgaristan Türklerinin Türkiye'ye sığınmalarına ve göç etmelerine izin verildi.
Özal, 1989 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde cumhurbaşkanı seçilmiştir. Başbakanlıktan ayrılmasına rağmen, siyasi olayların gelişmesinde belirleyici rolünü sürdürmüştür. Saddam Hüseyin'in Türkiye için büyük bir tehlike teşkil ettiğini ve Saddam'ın bölgeyi hakimiyeti altında tutmasına izin verilemeyeceğini belirtmiştir. Döneminde Soğuk Savaş döneminin bitmesiyle Türkiye'nin de dahil olduğu Batılı müttefikler Sovyetler Birliği'nin dağılması ile dünyada üstünlük kurmuştur. Körfez Savaşı sırasında Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George H. W. Bush ile yakın bir bağ kurmuştur.
Özal, 17 Nisan 1993 tarihinde 5 ülkeyi kapsayan 12 günlük Orta Asya gezisinden sonra cumhurbaşkanlığı döneminde resmî kayıtlara göre kalp krizi geçirerek hayatını kaybetmiştir. Topkapı Mezarlığı'nda, Vatan Caddesi üzerinde kendi adına hazırlanan anıt mezara defnedilmiştir.[4]
İlk yılları ve erken kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Halil Turgut Özal,[5] Malatya'nın Çırmıktılı yani şimdiki adıyla Yeşilyurt ilçesinin Ünlüoğulları ailesinden[6] bir banka memuru olan Mehmet Sıddık Özal ve Tunceli'nin Çemişgezek ilçesinden Kürt kökenli[7][8][9] ilkokul öğretmeni Hafize Hanım'ın (d. 1906 - ö. 1988) oğlu olarak 13 Ekim 1927 tarihinde Malatya'da doğdu. Çocukluğunun bir döneminde pilot olmak isteyen Özal, Silifke'ye taşındıktan sonra, eşeğin üzerinden düşerek kolundan sakatlandı ve kollarından biri diğerine göre daha kısa kaldı. Bu durum pilot olma isteğinden zorunlu olarak vazgeçmesine neden oldu.[4]
4 yaşındayken ailesi Bilecik'in Söğüt ilçesine taşındı ve ilköğrenim hayatına burada başladı. Babasının görevi nedeniyle sık sık il değiştirdi. Ortaokulu Mardin'de bitirdi. Mardin'de lise olmaması nedeniyle, Konya Lisesi'nde eğitimine devam etti. Bu dönem içerisinde kardeşi Korkut Özal da eşlik etti. Son olarak Kayseri Lisesi'nde lise eğitimini bitirdi. İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik Fakültesi'nde Elektrik Mühendisliği bölümünü okudu ve 1950 yılında mezun oldu. Mühendislik yapmaya başladı ve kısa bir süre sonra ailesinin isteğiyle evlendiği Ayhan İnal ile 1952 yılında kısa süreli bir birliktelik yaşadı. Bu evlilikten sonra çalıştığı kurum Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğünde sekreter olarak görev yapan Semra Yeğinmen ile evlendi. Evlendikten sonra Amerika'da Teksas Teknoloji Üniversitesine ihtisas yapmaya giderek burada ekonomi branşında eğitim aldı. Yine bu evlilikten sonra Ahmet (d. 1955), Zeynep (d. 1956) ve Efe (d. 1967) adında üç çocuk sahibi oldu.[10]
Bürokratlık dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Geri döndüğünde EİEİ Genel Müdür Yardımcısı (ya da Genel Direktör Teknik Müşaviri; kayıtlar arasında ikilem mevcut) oldu ve Türkiye'de elektrifikasyon üzerine projelerde çalıştı. 1958 yılında Planlama Komisyonu'nda sekretarya görevini yaptıktan sonra 1959 yılında Ankara Ordonat Okulunda yedek subay oldu. Dönemin Devlet Su İşleri Genel Müdürü Süleyman Demirel de, 27 Mayıs Darbesi'nden hemen sonra askere alındı.
Askerliği sonrasında Devlet Planlama Teşkilatı'nın kuruluşunda çalıştı. 1965 seçimlerinden sonra Süleyman Demirel'in danışmanı olarak görev yaptı. 1967 yılında DPT Müsteşarı oldu. 1971 yılından 1973 yılında kadar Dünya Bankası Sanayi Dairesinde danışman olarak çalıştı. Yurda döndükten sonra başta Sabancı Holding olmak üzere birçok sektördeki, birçok şirket için yönetici olarak çalıştı. Sabancı Holding'deki görevinin genel koordinatörlük olduğu belirtilmektedir.
Erken siyasi kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]1977 genel seçimlerinde Millî Selamet Partisi'nden İzmir milletvekili adayı oldu; ancak seçilemedi. 43. Hükûmet döneminde Başbakanlık Müsteşarlığı ile DPT Müsteşar Vekilliği görevlerine getirildi. 24 Ocak Kararları'nı hazırladı. 24 Ocak kararları 1980'li ve 1990'lı yıllara egemen olacak bir politikacıyı tanıtıyordu. Bu politikacı Turgut Özal'dır.[11] 12 Eylül 1980 Askerî Darbesi'nden sonra, bu politikaları devam ettirmek amacıyla Bülend Ulusu Hükûmeti'nde ekonomiden sorumlu başbakan yardımcılığı görevine getirildi. Bu göreve getirildikten 22 ay sonra, 14 Temmuz 1982 yılında istifa etti.
Türkiye Cumhuriyeti tarihinin hem DPT Müsteşarlığı hem de başbakanlık müsteşarlığı yapmış tek Başbakanı ve Cumhurbaşkanıdır.
Başbakanlığı (1983-1989)
[değiştir | kaynağı değiştir]
20 Mayıs 1983 tarihinde Anavatan Partisini kurdu. 1983 Türkiye genel seçimlerinde tarihindeki seçimlerde 400 kişiden oluşan parlamentoda 211 milletvekili çıkararak tek başına iktidar ve 45. Hükûmet'in Başbakanı oldu. 1984 yerel seçimlerinden de başarıyla çıktı. 13 Nisan 1985 tarihinde yapılan ilk kongrede tekrar genel başkanlığa seçildi.
1987 yılında yapılan genel seçimlerde de 292 milletvekili çıkartarak tekrar çoğunluğu sağladı ve 46. Hükûmet'in Başbakanı oldu. İktidarda bulunduğu 1983-1991 döneminde Türkiye ekonomisi ortalama yıllık yüzde 5,2 oranında büyüdü. Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu'nu değiştirerek Emniyet İstihbarat Daire Başkanlığı'nı kurdu.
Suikast girişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]18 Haziran 1988 Cumartesi günü Ankara Atatürk Spor Salonu'nda Anavatan Partisi'nin 2. Olağan Kongresi'nin düzenlendiği sırada Kartal Demirağ isimli saldırgan tarafından düzenlenen suikasttan yaralı olarak kurtuldu. Foto muhabirleri ve televizyon kameraları için hazırlanmış olan platformun önünden ve Özal'a 12 metre öteden saat 12.15'te iki el ateş eden Demirağ, Turgut Özal'ı sağ elinden yaraladı. Saldırı sonrası etrafa rastgele ateş açan korumalar ise 18 kişinin yaralanmasına sebep oldu. Yaralananlar arasında bakan İmren Aykut da vardır. Önce ölüm cezasına çarptırılan, ardından cezası 20 yıla indirilen Kartal Demirağ'ı cumhurbaşkanlığı döneminde affetti.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ekonomide serbest piyasa düzenini esas alan yapısal değişim programı Turgut Özal hükûmeti döneminde uygulamaya kondu. 1983-1987 yılları arasındaki Başbakanlığı dönemini de içine alan, Türkiye'de kişi başına düşen millî gelir 1980 yılında 1.539 dolar iken 1987 yılında 1.636 dolara[12] yükseldi. Türkiye'yi ithal ikamesi modelinden ihracat önderliğinde büyüme modeline dönüştürmeyi başarmış ve Türk ekonomisi rekabete açılmıştır. Döneminde pek çok Anadolu il ve ilçesinde organize sanayi bölgesi kurulmuş, Anadolu üretim yapıp doğrudan ihracata yönelmiştir.[13]
İnsan hakları
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'de yaşayan Kürt toplumunun hakları için çözüm sürecinin ilk aşaması katedildi. Celal Talabani ve Kuzey Irak lideri Mesud Barzani'ye uluslararası alanda rahat seyahat edebilmesi amacıyla kırmızı Türk pasaportu verdi.[14] Ancak Talabani bu pasaportu 2003 yılında Türkiye'ye iade etti.[14]
Cumhurbaşkanlığı (1989-1993)
[değiştir | kaynağı değiştir]1989 cumhurbaşkanlığı seçimi
[değiştir | kaynağı değiştir]1989'daki Cumhurbaşkanlığı seçiminde aday oldu. Sosyaldemokrat Halkçı Parti ve Doğru Yol Partisi meclise girmeyerek seçimi boykot etti. İlk turda Turgut Özal 247, ANAP Burdur Milletvekili Fethi Çelikbaş 18 oy aldı. 17 oy boş çıkarken 3 oy geçersiz sayıldı. İkinci turunda 284 milletvekilinin katıldığı oylamada adaylardan Başbakan Turgut Özal 256 oy alırken, Çelikbaş 17 oy aldı. 2 oy geçersiz sayılırken 9 oy boş çıktı. 31 Ekim 1989 tarihinde yine muhalefetin katılmadığı 3. tur oylamasında Turgut Özal 263 oy alarak Türkiye Cumhuriyeti'nin 8. Cumhurbaşkanı oldu. 9 Kasım 1989 tarihinde resmi olarak görevine başladı. Bu seçimden akılda kalan ise alışamadık diyenlere, alışırsınız, alışırsınız demesidir.
Körfez Savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Cumhurbaşkanlığı döneminin en önemli olayı I. Körfez Savaşı'dır. Bu olayda çok aktif rol aldı. Petrol kaynaklarının kontrolünü elinde tutan Saddam Hüseyin'in Türkiye için büyük bir tehlike teşkil ettiğini ve Saddam'ın bölgeyi hakimiyeti altında tutmasına izin verilemeyeceğini savundu. Saddam'ın uzaklaştırılması için mümkün olan her şeyin yapılması konusunda fikren ve siyasi açıdan son derece istekliydi. Bu nedenle ABD'ye bu konuda açık destek verdi.[15] Harekâta Türk Ordusu'nun da katılıp, Mîsâk-ı Millî sınırları içinde olan Musul ve Kerkük'e girilmesini isteyince, zamanın Genelkurmay Başkanı Necip Torumtay görev süresi sona ermeden 3 Aralık 1990 tarihinde kendi isteği ile Genelkurmay Başkanlığı görevinden emekliye ayrıldı; görevden ayrılmasına sebep olarak da I. Körfez Savaşı'nda hükûmetin tutumuna tepki olduğu öne sürüldü.
Dönemin Irak Başbakanı Taha Yasin Ramazan Türkiye ziyareti sırasında dönemin Cumhurbaşkanı Özal'ı makamında ziyareti sırasında Saddam Hüseyin hükûmetine karşı Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık uçaklarına İncirlik Hava Üssü'nü açarsanız "sizi düşman biliriz" sözlerine karşı Turgut Özal "O Saddam'a selam söyle. Eğer Türkiye topraklarına bir top mermisi düşerse, seni de Saddam'ı da Bağdat'ın ortasında asarım." demiştir.[16]
Sivilleşme
[değiştir | kaynağı değiştir]
Özal, her zaman sivil yönetimi savunmuş olup genellikle de resmi kıyafetler yerine sivil kıyafetler giymekten hoşlanmıştır. Kamu kurum ve kuruluşlarını resmi kıyafetiyle ziyaret eden diğer cumhurbaşkanlarından farklı olarak çoğu defa kravatsız, keten pantolon, keten ayakkabı ve tişörtle resmi programlara katıldı. Üst rütbeli askerlerin devir teslim törenine katılmazken, küçük bir ilçede kaymakamın göreve başlama törenine katıldı. Askerî birlikleri şortla denetlemesi medya tarafından şiddetle eleştirildi. Özal diğer cumhurbaşkanları gibi konuklarını köşkte ağırlamak yerine, Marmaris Okluk koyundaki resmi yazlıkta ağırladı. Ölümünde sivil cumhurbaşkanı, demokrat cumhurbaşkanı, dindar cumhurbaşkanı pankartlarıyla da bu tutumu desteklendi.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]
Turgut Özal, Şubat 1987'de Houston, ABD'deki Methodist Hospital'da bypass ameliyatı geçirdi.[17] Doktorların bu nedenle uzun süreli uçak yolculuğuna çıkmaması konusunda uyardığı Özal, 4-15 Nisan 1993'te Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan, Türkmenistan ve Azerbaycan'ı kapsayan on bir günlük bir gezi gerçekleştirdi. Türkiye'ye döndükten iki gün sonra, 17 Nisan 1993'te sabah saat 10.30'da Çankaya Köşkü'nde fenalaştı. Yirmi beş dakika sonra GATA'ya götürülmek üzere ambulansa bindirildi. Yolda durumunun ağırlaşması nedeniyle saat 11.15'te daha yakın olması nedeniyle Hacettepe Üniversitesi Hastanesi'ne götürüldü. Doktorların kalp krizi teşhisi koyduğu Özal'a önce kalp masajı yapıldı, daha sonra ameliyatla geçici kalp pili takıldı. Özal saat 14.30'da öldü. Özal'ın cenazesi GATA morguna kaldırıldı. Cenaze yıkanırken Özal'ın oğulları ve kardeşleri hazır bulundu. Türkiye'de 21 Nisan akşamına kadar beş günlük ulusal yas ilan edildi.[18] Azerbaycan, Cezayir, Mısır ve Pakistan da Özal'ın ölümü nedeniyle üç gün ulusal yas ilan etti.[19]
Özal'ın cenazesi 20 Nisan'da GATA'dan alınarak TBMM'de katafalka kondu. 21 Nisan'da TBMM'de düzenlenen devlet töreninin ve Kocatepe Camii'nde kılınan öğle namazının ardından cenaze uçakla İstanbul'a gönderildi. Definden önce cenaze Çapa'daki İstanbul Tıp Fakültesi'nde bekletildi.[20] Özal'ın cenazesine Türkiye'nin dört bir yanından yüz binlerce kişi akın etti. Tören televizyonlardan canlı yayınlandı.[21] Dönemin Amerika Birleşik Devletleri Başkanı, Özal ile de yakın dost olan George H. W. Bush beklentilerin aksine cenaze törenine katılmadı. "Öldükten sonra beni İstanbul'a defnedin, kıyamete kadar Fatih Sultan Mehmed'in manevi ruhaniyeti altında bulunmak istiyorum." şeklindeki vasiyetine uyularak kendisi tarafından yaptırılan eski Başbakan Adnan Menderes Anıt Mezarı'nın bulunduğu Topkapı Mezarlığı'nda, Vatan Caddesi üzerinde kendi adına hazırlanan anıt mezara 22 Nisan'da Fatih Camii'nde kılınan öğle namazın ardından defnedildi.[4]
Özal'ın bir suikasta kurban gitmiş olabileceği de yıllardır tartışılmaktadır. Turgut Özal'ın limonatasına katılan arsenikle zehirlendiği iddiasını ortaya atan eşi Semra Özal,[22] delil olarak da saç örneğini ABD'de tahlil ettirdiğini belirtmektedir. 2 Ekim 2012 tarihinde mezarı 19 yıl aradan sonra açılmış; Adli Tıp Kurumu, Özal'ın ölümünün bir suikast olup olmadığının belirlenmesi için yapılan otopsi sonucunda zehir bulunduğunu ancak zehirden mi yoksa başka sebepten mi öldüğünü tespit edemediklerini açıklamıştır.
Özel hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Korkut Özal ve Yusuf Bozkurt Özal'ın ağabeyi olan Turgut Özal elektrik mühendisi olarak çalıştığı 1952 yılında Ayhan İnal ile evlenmiş ancak aynı yıl ikili boşanmıştır. Elektrik İşleri Etüd İdaresi'nde çalışırken daire çalışanlarından Semra Özal ile tanışmış, 31 Mayıs 1954 tarihinde evlenmiştir. Bu evliliğinden Zeynep, Efe ve Ahmet Özal doğmuştur.
Popüler kültürde Turgut Özal
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2007: Zincirbozan filminde İsmail İncekara tarafından canlandırıldı
- 2009: Kurtlar Vadisi Gladio filminde Sezai Aydın tarafından canlandırıldı
- 2013: Seksenler dizisinde Deniz Oral tarafından canlandırıldı
- 2014: Tanıklar dizisinde Sezai Aydın tarafından canlandırıldı
- 2015: Ertuğrul 1890 filminde Deniz Oral tarafından canlandırıldı
- 2019: Cep Herkülü filminde Barış Kıralioğlu tarafından canlandırıldı
- 2024: Erşan Kuneri internet dizisinde 2. sezon 7. bölüm Barış Kıralioğlu tarafından canlandırılmıştır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "turgut ozal biyografi kısaca". malatyasurmanset.com. 13 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2012.
- ^ Anderson, Perry (25 Eylül 2008). "After Kemal". London Review of Books. 6 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2008.
- ^ Purvis, Andrew (27 Temmuz 2003). "Not Just Business As Usual". Time. 29 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi14 Ağustos 2008.
- ^ a b c "Turgut Özal". Malatya Valiliği. 20 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010.
- ^ "TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ Başbakanlarımız ve Genel Kurul Konuşmaları (Cumhuriyet Hükümetleri Dönemi)" (PDF). Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı Yayınları. s. 2. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2023.
- ^ Emin Çölaşan, "Turgut Nereden Koşuyor?-Turgut'un Serüveni (İki Kitap Bir arada)" s. 32 Bilgi Yayınevi, Ankara, 2008
- ^ "Özal Kürt'üm diyemedi". Hürriyet. 20 Nisan 2013. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.
- ^ "'Kürtler Cumhurbaşkanı oldu ama Kürt olamadı'". Evrensel. 22 Mayıs 2013. 27 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.
- ^ "İlk Çıkış Özal'dan: Anneannem Kürt! İşte Özal'dan Gül'e Devletin Zirvesinin Kürt Açılımı". turktime.com. 15 Mayıs 2009. 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.
- ^ "Onlar hep el eleydi". Hafta Sonu. 12 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010.
- ^ ""Türkiye'de Liberalizm: 1983-1989 Turgut Özal Dönemi Örneği". Özlem Eştürk, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü" (PDF). 18 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Haziran 2023.
- ^ "1983-1987 Türkiye Ekonomisi". 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2015.
- ^ Süleyman Yaşar (28 Şubat 2014). "28 Şubat darbesi niye yapıldı?". Sabah. 2 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.
- ^ a b "Kırmızı pasaportu geri verdi". Hürriyet. 24 Aralık 2003. 12 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2023.
- ^ "Abramowitz: Türkiye Destekleyecek". VOA News. 18 Ocak 2003. 29 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010.
- ^ Turgut Özal'dan Saddam'a tehdit 18 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Oğlu Ahmet Özal'ın dilinden"
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ "Özal'ı kaybettik". Milliyet. 18 Nisan 1993. ss. 1, 21.
- ^ "Azerbaycan ağlıyor". Milliyet. 19 Nisan 1993. ss. 1, 16.
- ^ "İlk saygı nöbeti Yılmaz'dan". Milliyet. 20 Nisan 1993. s. 15.
- ^ Alev Özbil (2012). "TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLARININ CENAZE MERASİMLERİ". Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları. 11 (22). DergiPark. s. 52. 11 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi1 Ekim 2022.
- ^ Uğur, Fatih. "Büyük Türkiye Cumhuriyeti'ni kuracaktı". Aksiyon. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Commons'ta dosyalar |
|
Vikisöz'de alıntılar |
|
Vikikaynak'ta belgeler |
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı-Turgut Özal 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Turgut Özal Düşünce ve Hamle Derneği
- Turgut Özal Üniversitesi
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Kenan Evren |
.svg) 8. Türkiye cumhurbaşkanı 9 Kasım 1989 - 17 Nisan 1993 |
Sonra gelen: Süleyman Demirel |
| Önce gelen: Bülend Ulusu |
 T.C. 19. Başbakanı 13 Aralık 1983 - 31 Ekim 1989 |
Sonra gelen: Yıldırım Akbulut |
| Önce gelen: 1979-1980 yılları arası Başbakan Yardımcısı atanmadı. |
Türkiye Başbakan Yardımcısı 20 Eylül 1980 - 14 Temmuz 1982 |
Sonra gelen: Kaya Erdem |
| Hükûmet görevi | ||
| Önce gelen: Ahmet Durakoğlu |
Türkiye Başbakanlık Müsteşarı 3 Aralık 1979 - 22 Eylül 1980 |
Sonra gelen: Necdet Calp |
| Parti siyasi görevi | ||
| Önce gelen: ' |
Anavatan Partisi 1. Genel Başkanı 20 Mayıs 1983 - 31 Ekim 1989 |
Sonra gelen: Yıldırım Akbulut |
| Anavatan Partisi lideri |  | |
|---|---|---|
| Başbakanlık | ||
| Cumhurbaşkanlığı | ||
| Ailesi |
| |
| Ayrıca bakınız | ||
| |||||
|  | |
| Otorite kontrolü |
|
|---|
- Türkiye Başbakanlık müsteşarları
- 44. Hükûmet - 12 Eylül Dönemi, Bülent Ulusu Hükûmeti
- 45. Hükûmet - 1. Özal Hükûmeti
- 46. Hükûmet - 2. Özal Hükûmeti
- Turgut Özal
- Özal ailesi
- 1927 doğumlular
- Malatya ili doğumlu siyasetçiler
- 1993'te ölenler
- Ankara ilinde kalp krizinden ölenler
- Altındağ'da ölenler
- Topkapı Mezarlığı'na defnedilenler
- Anavatan Partisi genel başkanları
- Devlet Planlama Teşkilatı müsteşarları
- İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Fakültesinde öğrenim görenler
- Kayseri Lisesinde öğrenim görenler
- Kürt asıllı Türk siyasetçiler
- TBMM 17. dönem İstanbul milletvekilleri
- TBMM 18. dönem İstanbul milletvekilleri
- Türk reformcular
- Türk antikomünistler
- Türk elektrik mühendisleri
- Türk liberaller
- Türk muhafazakârlar
- Türk Sünniler
- Nakşibendilik
- Türkiye başbakan yardımcıları
- Türkiye'de merkez sağ
- Türkiye başbakanları
- Ölüm ile ilgili komplo teorileri