Bayındır boyu
Bayundur boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden üçüncüsü; "Bayundur"lardır. Belgeleri şudur : [1] diye tanımladığı bir Oğuz boyudur. Bu boyların Üçoklar kolundan (sol kolundan) Oğuz Kağan'ın oğlu Gök Han'ın soyundan geldikleri kabul edilir.
Akkoyunlu hanedanı Bayındır boyundan çıkmıştır.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk şahıs adı olan, Bayundır ile eş kökenlidir.
Bay+u(n)+dır
Eski Türkçedeki; bay- "zengin" sözcüğünden +u sonekiyle türetilmiş; bayu- "zenginleşmek, müreffeh olmak" fiilinden ise (+dır) yapım ekiyle türetilmiş bir kelimedir.[2]
Günümüz Türkçesinde kelime, bayındır halini almıştır. Günümüz Türkçesinde sıfat olarak kullanılmaktadır. Bayındır, Gelişip güzelleşmesi ve hayat şartlarının uygun duruma getirilmesi için üzerinde çalışılmış olan, mamur (yer), abat anlamında kullanılmaktadır.[3] Şahıs ve özel ad olarak da yaygın bir şekilde kullanılmıştır.
Hakkında
[değiştir | kaynağı değiştir]Kâşgarlı Mahmud tarafından Dîvânü lugati't-Türk'te Bayundur şeklinde yer alır, Oğuzların 24 Boyu içerisinde üçüncü sırada zikredilir ve damgasının şekli de () verilir.[1] Reşîdüddin ise boyun adını Bayındır şeklinde göstermiş ve bu ismin “daima nimetle dolu olan yer” mânasına geldiğini belirtmiştir. Yine ona göre Bayındır Oğuzlar'ın Üçok kolunun birinci boyudur.[4]
XV. ve XVI. yüzyıllara ait tahrir defterlerinde elli iki kadar köy ve mezraa Bayındır adını taşıdığı, dolayısıyla Anadolu'nun orta ve batı bölgelerinde bulunan bu yer adları, Selçuklular devrinde Anadolu nüfusunun Türkleşmesinde, Bayındırlar'ın mühim bir rol oynadığı tahmin edilmektedir.[4]
Bayındırlar'ın Anadolu'nun fetih ve iskânına katılmasından sonra Türk tarihindeki en mühim rolleri Akkoyunlu Devleti'ni kurmalarıdır. Bundan dolayı Akkoyunlu hânedanına Türk kaynaklarında Bayındırlu, Farsça eserlerde Bayındıriyye adı verilir. Bayındır boyunun damgasını devletlerinin resmî alâmeti kabul etmişlerdir. Böylece Akkoyunlu paralarında, resmî vesikalarında, silâhlarında ve bayraklarında Bayındır damgası görülür.[5]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 56
- ^ "Bayındır Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
- ^ "Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük". 3 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2019.
- ^ a b "Kaşgarlı Dîvânü lugāti't-Türk Tercümesi Londra 1927, 47. sayfa ve Reşîdüddin, Câmiu't-tevârîħ Petersburg 1861, 32-38. sayfaları referanslı, Türkiye Diyanet Ansiklopedisi". 11 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2019.
- ^ "Faruk Sümer Kitapları referanslı Türkiye Diyanet Ansiklopedisi Bayındır maddesi ikinci kısmı". 11 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2019.