Behice Boran
| Behice Boran | |
|---|---|
| |
| Türkiye İşçi Partisi Genel Başkanı | |
| Görev süresi 1971-1980 | |
| Yerine geldiği | Şaban Yıldız |
| Yerine gelen | Makam kaldırıldı |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 13. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 22 Ekim 1965 - 12 Ekim 1969 | |
| Seçim bölgesi | 1965 – Şanlıurfa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1 Mayıs 1910 Bursa, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 10 Ekim 1987 (77 yaşında) Brüksel, Belçika |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Partisi | Türkiye İşçi Partisi |
| Evlilik(ler) | Nevzat Hatko |
| Bitirdiği okul | İstanbul Üniversitesi Ankara Üniversitesi |
| Mesleği | Akademisyen, siyasetçi, sosyolog |
Behice Sadık Boran (1 Mayıs 1910, Bursa - 10 Ekim 1987, Brüksel), siyasetçi, akademisyen ve sosyologdur. Türkiye İşçi Partisinin son Genel Başkanıdır.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ailesi 1890'larda Bursa’ya göç etmiş Kazan Tatarıydı. Tahıl ticareti yapan Sadık Bey ile Mahire Hanım’ın kızı olarak 1910’da Bursa’da doğdu. Üç kardeşin en küçüğüydü.[1]
Boran, ilkokula Bursa’da başladı. Kurtuluş Savaşı döneminde Yunanlar Bursa’ya girince, ailesiyle İstanbul’a göç etti. Orta öğrenimini Arnavutköy Amerikan Kız Koleji'nde yaptı. Babası okuryazar, aydın bir adamdı. Çocuklarının yabancı dil eğitimine çok önem veriyordu. Bu sebepten Fransız okuluna yazdırıldı. Bu okul kapatılınca Arnavutköy’deki Amerikan Kız Koleji’nde okumaya başladı. Amerikan Kız Koleji'nin, yani şimdiki adıyla Robert Kolej'in, 1927’de orta, 1931’de lise kısmını birincilikle bitiren ilk Türk kız öğrenci oldu. Manisa Orta Mektebi İngilizce muallimeliğine atandı. Amerikan Michigan Üniversitesi (ABD) ona burs verme teklifinde bulundu. Behice Boran'ı bu üniversiteye öneren kişi, Amerikan Kız Koleji'ndeki tarih öğretmeniydi.[1]
Michigan Üniversitesi'nde sosyoloji doktorasını tamamladıktan sonra 1939'da Türkiye'ye döndü ve Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin (DTCF) Sosyoloji Bölümü'ne doçent olarak atandı. Aynı dönemde Yurt ve Dünya ve Adımlar dergilerinin yayın faaliyetine katıldı. 1946'da Nevzat Hatko ile evlenen Boran, 1948'de siyasi görüşleri nedeniyle üniversiteden uzaklaştırıldı.[1] 1950 yılında kurucusu ve Başkanı olduğu Barışseverler Cemiyeti, Menderes Hükûmeti'nin Kore'ye asker göndermesini kınayan bir bildiri yayımlayınca 15 ay hapis cezası aldı.[1]
1962'de Türkiye İşçi Partisi'ne üye olan Boran, 1965 seçimlerinde Urfa'dan Milletvekili seçildi. TİP Genel Başkanı Mehmet Ali Aybar'a karşı tavır aldı ve 1970 yılındaki Parti Kurultayı'nda Genel Başkan seçildi.[2] 12 Mart 1971 muhtırası ile birlikte tutuklandı ve partisi kapatıldı. Boran, 15 yıl hapis cezası aldı. 1974 yılında ilan edilen genel aftan yararlanarak serbest kaldı.[1] 1975'te tekrar kurulan TİP'in Genel Başkanı seçildi. 12 Eylül 1980 darbesinin ardından kısa süre ev hapsinde tutulan Boran, daha sonra yurt dışına çıktı.[1] “Sosyalist doğulmaz, sosyalist yaşanır.” sözüyle hafızalarda yer edindi.[1]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]1981'de yurttaşlıktan çıkarıldı. Yurt dışında iken TKP ile TİP'in birleşme kararı aldıklarını duyurdu ve iki gün sonra da öldü.[2]
Cenazesi Türkiye'ye getirilen Boran, İstanbul'da düzenlenen törenlerin ardından 18 Ekim'de Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Çevirileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Platon (1944) Devlet Adamı, İstanbul: Maarif Vekilliği (Mehmet Karasan'la Birlikte).
- Granville-Barker, Harley (1946), Voysey Mirası, İzmir: Tülin.
- Steinbeck, John (1964) Sardalya Sokağı, İstanbul: Batı.
- Fast, Howard Melvin (1966) Hürriyet Yolu, İstanbul: İstanbul Matbaası.
Hakkında yazılmış kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Behice: Bir devrimci... Bir kadın... Bir anne...", Emel Koç, Destek Yay. 2010 (ISBN 9944298773)
- "Behice Boran Öğretim Üyesi, Siyasetçi, Kuramcı", Gökhan Atılgan, Yordam Kitap.
- "Akıntıya Karşı... Behice Boran", Güzella Bayındır, Yazılama Yay. 2010 (ISBN 9786055892272)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g YALÇIN, Soner (2 Mayıs 2010). "Behice Boran 100 yaşında". Hurriyet.com.tr. www.hurriyet.com.tr. 2 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2025.
- ^ a b "Behice Boran". Biyografi.net. 2 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2025.
- Kayalı, Kurtuluş (2001) Türk Düşünce Dünyasında Yol İzleri, İstanbul: İletişim.
- Kolektif (2002) Biyografya 2: Behice Boran, İstanbul: Bağlam.
- Mumcu, Uğur (1996) Bir Uzun Yürüyüş, Ankara: um:ag
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Behice Boran, BBC Türkçe, 1983 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- BehiceBoran.net 2 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2025.
- Robert Lisesinde öğrenim görenler
- 1910 doğumlular
- 1987'de ölenler
- Türk Marksistler
- Türk sosyalistler
- Türk sosyoloji akademisyenleri
- Bursa ili doğumlu siyasetçiler
- Türkiye İşçi Partisi (1961) mensubu siyasetçiler
- Türkiye'deki siyasi parti genel başkanları
- TBMM 13. dönem Şanlıurfa milletvekilleri
- Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilenler
- TBMM Dışişleri Komisyonu
- Türk kadın milletvekilleri
- Türkiye tarafından tutuklanan kişiler
- Türk ateistler
- Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi öğretim üyeleri
- Fransızcadan Türkçeye çeviri yapanlar
- İngilizceden Türkçeye çeviri yapanlar
- Türk kadın akademisyenler
- Tatar asıllı Türkler