Beki Luiza Bahar
| Beki L. Bahar | |
|---|---|
| Doğum | 1926 İstanbul |
| Ölüm | 19 Ağustos 2011 İstanbul |
| Meslek | Yazar |
| Milliyet | Türkiye Yahudisi |
| Vatandaşlık | Türkiye |
| Tür | Yazar |
| Önemli eser | Efsaneden Tarihe Ankara Yahudileri Altmış Yılın Ardından |
| Önemli ödülleri | Yunus Emre Başarı Ödülü (1995) |
Beki Luiza Bahar (Morhaim) (Aralık 1926, İstanbul - 19 Ağustos 2011, İstanbul), Yahudi asıllı Türk yazar.
Türkiye'nin bilinen ilk kadın Yahudi oyun yazarıdır.[1] Genellikle tarihsel oyunlar kaleme aldı. Oyunları, Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü ve birçok tiyatro toplulukları tarafından sahnelendi.
Oyunlarının dışında şiir, deneme, araştırma, anı türünde eserler verdi; pek çok gazete ve dergide yazılar yayımladı. "Efsaneden Tarihe Ankara Yahudileri" ve anılarını derlediği "Altmış Yılın Ardından" kitapları en bilinen eserleridir.[2] Türkçenin yanı sıra Ladino dilinde de şiirler yazmıştır. Bestelenmiş şiirleri bulunur.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1926 yılının Aralık ayında İstanbul'da dünyaya geldi (doğum tarihi resmi kayıtlara 16 Ocak 1927 olarak kaydettirilmiştir[2]). Annesi Sara Morhayim, babası Jak Morhayim'dir.[3] Eğitim hayatı Beyoğlu Yahudi Okulu'nda başladı. Ailesi 1937'de Ankara'ya taşınınca öğrenimine TED Ankara Koleji'nde tamamladı.
1948'de evlendi, bu evlilikten üç çocuk sahibi oldu. 1958'den itibaren pek çok dergi ve gazetede deneme, araştırma, gezi notları ve şiirleri yayınlanmaya başladı. 1958'de Haftanın Sesi'nde yayımlanan ilk yazısının ardından, ilk şiiri 1959'da Varlık Yeni Şiirler Antolojisi'nde, ilk öyküsü 1964'te Çağdaş Dergisi'nde yayınlandı. Yazdığı ilk oyun "Alabora" 1970 yılında Ankara Devlet Tiyatrosu'nda Haldun Taner tarafından sahneye kondu.[4][5]
1980 yılında ailesi ile birlikte İstanbul'a taşındı. Şalom gazetesi, Eflatun, Tiryaki, Konya Çağrı ve Göztepe dergilerinde, İsrail'de Türkçe yayınlanan Gelişim ve daha başka birçok yayında yazılar yayımlamayı sürdürdü.
Elhamra Kararnamesi sonucu Yahudilerin İspanya'dan Büyük Göç'ünün başlamasının 500. yılı anısına yazdığı ve "Ezan, Çan, Hazan" olarak tanınan "Boğaz'da Ortaköy'de" adlı şiir, 26 Nisan 1992'de Ortaköy İskele Meydanı'nda bir levhaya yazılı olarak asıldı.[6] Bu olay, tanınmasına vesile oldu. "Ezan, Çan Hazan" sözleri çok tutuldu; bazı belgesel dizilere başlık oldu; Ali Kocatepe tarafından bestelenip şarkı oldu.[7]
"Senyora Grasya Nasi" adlı oyunu ise 1995 yılında Bakırköy Belediyesi'nin Yunus Emre Başarı ödülüne değer görüldü. Eser, 2001'de Fransızcaya çevrildi. Ölümsüz Kullar (Pudu-Hepa) adlı oyunu 1997 yılında Devlet Tiyatroları repertuvarına girdi; ancak sahnelenmedi. Basılmamış bazı oyunları İstanbul'daki Yahudi derneklerinde sahnelendi.[2]
Kırk yıl süreyle çeşitli yayın organlarında yazdığı yazıların bir bölümü "Ne Kendi Tanır Ne de Söz Edeni Vardır" adı ile derlendi ve 2000 yılında kitap olarak yayımlandı.
2011 yılında öldü. Ulus Aşkenaz Mezarlığı'na defnedildi.[8]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Şiirler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yakamozlar (1963).
- Kişi Bunalımı+Dişi Bunalımı (1970).
- Doğada Düğün (1989).
- Koronas (Judea-İspanyolca lisanında, 2002)
Oyunlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ölümsüz Kullar (Pudu-Hepa, 1973).
- İkiyüzbininci Gece (1986).
- İkizler, (1986).
- Sıradan Bir Şey (1984).
- Donna Grasya Nasi (1993).
Araştırma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Efsaneden Tarihe: Ankara Yahudileri (2003).
- Bir zamanlar Çıfıt Çarşısı (2010).
Basılmamış oynanmış oyunlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Balat'tan Bronx'a (Müzikli oyun)
- Bir Bütün
- Alabora
Anı
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ordan Burdan Altmış Yılın Adından (1995).
Derleme
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ne Kendi Tanır Ne de Söz Edeni Vardır (2000).
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Öncü Kadınlar belgeseli Bölüm 11, (Line tv)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Niyego, Dora. "Naim A. Güleryüz´den mesleklerinde 'ilk' olan Türk Yahudi Kadınları Sergisi". www.salom.com.tr. Şalom gazetesi, 5 Kasım 2014. 10 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2018.
- ^ a b c Saral, Sevilay. "Beki L. Bahar Üzerine". www.bgst.org/t. Mimesis Tiyatro/Çeviri-Araştırma Dergisi, Sayı 13, Ekim 2017. 9 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2018.
- ^ Bahar, Beki L. "Efsaneden Tarihe Ankara Yahduileri" (PDF). 9 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ocak 2018.
- ^ "Alabora". www.devtiyatro.gov.tr/. Devlet Tiyatroları web sitesi, Başdramaturgluk Oyun Arşivi. 9 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2018.
- ^ Bahar, Beki L. "Alabora". Devlet Tiyatroları dergisi, Sayı 498, Nisan 1970. 9 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2018.
- ^ Almelek, Yakup. "Uygarlığın Sesi". www.salom.com.tr/. Şalom gazetesi, 9 Ocak 2008. 9 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2018.
- ^ Kocatepe, Ali. "Ezan, Çan, Hazan". temizyasam.net/. Temizyasam.net web sitesi, 4 Eylül 2011. 9 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2018.
- ^ "Çan, Hazan, Ezan öksüz kaldı/ Beki L. Bahar yaşama veda etti". arsiv.salom.com.tr/. Şalom gazetesi, 24 Ağustos 2011. 9 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2018.
