Haldun Taner
Haldun Taner | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 16 Mart 1915 Çemberlitaş, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu[1] |
| Ölüm | 7 Mayıs 1986 (71 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Küplüce Mezarlığı, İstanbul |
| Milliyet | Türk |
| Vatandaşlık | Türkiye |
| Eğitim | Galatasaray Sultanisi, İstanbul Edebiyat Fakültesi, İstanbul |
| Meslek | Yazar · Gazeteci · Öğretim üyesi |
| Dönem | Cumhuriyet dönemi |
| Ebeveyn(ler) | Ahmed Selahaddin Bey Seza Hanım[1] |
| Ödüller | Liste |
Haldun Taner (16 Mart 1915, İstanbul - 7 Mayıs 1986, İstanbul), Türk öykü, tiyatro ve kabare yazarı, öğretim üyesi ve gazetecidir. Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının önde gelen yazarlarından biridir. Türkiye'de epik tiyatro türü ve kabare tiyatrosunun öncüsüdür.
Hayatı ve kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ailesinin kökeni Gürcü asıllı Tavdgiridzelere dayanır.[2] 1915 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Babası Ahmed Selahaddin Bey, Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı üyesi ve İstanbul'un işgali sonrası mütareke yıllarında yazıları, dersleri ve nutuklarıyla ülkenin bağımsızlığını savunmuş bir aydındır. Beş yaşında iken babasını kaybetti. Annesiyle birlikte büyükbabasının konağında yaşadı.[3]
Vatana hizmeti geçenlerin ve şehit olanların çocuklarına tanınan haktan yararlanarak parasız yatılı olarak girdiği[3] Galatasaray Sultanisindeki ortaöğrenimini 1935 yılında tamamladı. Mezuniyetinden sonra devlet tarafından Heidelberg Üniversitesinde öğrenim görmek üzere Almanya'ya gönderildi. Siyasal Bilgiler alanındaki öğrenimini, geçirdiği ağır tüberküloz nedeniyle 1938'de yarıda bıraktı ve yurda döndü. 1938-1942 yılları arasında Erenköy Sanatoryumunda tedavi gördü.
Yükseköğrenimini 1950'de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Alman Filolojisi bölümünde tamamladı. 1950-54 yıllarında üniversitenin Sanat Tarihi Kürsüsü'nde asistanlık yaptı.
Edebiyat yaşamına gençlik yıllarında yazdığı skeçlerle başladı. "Töhmet" adlı ilk öyküsü Yedigün dergisinde "Haldun Yağcıoğlu" takma ismiyle 1946'da yayımlandı. New York Herald Tribune gazetesinin 1953'te İstanbul'da düzenlediği öykü yarışmasında "Şişhane'ye Yağmur Yağıyordu" öyküsüyle birinci oldu. 1956'da Varlık dergisinin araştırmasında yılın en beğenilen öykücüsü seçildi.
Asistanlığı sırasında yazdığı "Günün Adamı" oyunu, İstanbul Şehir Tiyatrosu'nda sahnelenmeden yasaklandı.[4] Asistanlığı bırakıp Viyana'ya tiyatro bilimi eğitimi için gitti. 1955-1957'de Max Reinhardt Tiyatro Akademisi'nde öğrenim gördü. Viyana'daki bazı tiyatrolarda reji asistanı olarak çalıştı. 1957'de tekrar Türkiye'ye döndü. İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsünde edebiyat ve sanat tarihi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ile İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde tiyatro tarihi okuttu. Bir yandan Tercüman gazetesinde (1952-1960) köşe yazıları yazmayı ve oyun yazarlığını sürdürdü.
1950'lerde oyun yazmaya başlamış olan ve tiyatrodaki ilk eserlerinde dramatik türün başarılı örneklerini veren Haldun Taner, ardından epik tiyatro denemelerine girişti. Türk tiyatrosundaki ilk epik tiyatro örneği olan "Keşanlı Ali Destanı" adlı oyunu ile dünya çapında tanındı. Bu oyun Almanya, İngiltere, Çekoslovakya, Yugoslavya'nın çeşitli kentlerinde oynandı. 1964 yılında Atıf Yılmaz tarafından sinemaya uyarlandı. Daha sonraki dönemlerde konularını güncel olaylardan alan siyasal-sosyal taşlamaların ağır bastığı oyunlar yazdı. Epik tiyatro ve kabare alanında verdiği yapıtlar çağdaş Türk tiyatrosunun klasikleri oldu. Eşsiz bir arı Türkçe kullanan Haldun Taner, Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının ve tiyatrosunun önde gelen yazarları arasına girdi.
1967'de Haldun Taner öncülüğünde, Ahmet Gülhan, Zeki Alasya ve Metin Akpınar ile birlikte Devekuşu Kabare kuruldu. Taner 1969'da Münir Özkul ile birlikte Bizim Tiyatro'yu kurdu.[5] Taner 1978'de Devekuşu Kabare'den Ahmet Gülhan ile birlikte ayrılıp Tef Kabare Tiyatrosu'nu kurdu. Tef Kabare 1981 sonunda kapandı.
Küçük Dergi'yi çıkardı. Fıkra yazarlığını 1973'ten itibaren Milliyet’te sürdürdü. Öyküleri ve yazıları Yedigün, Ülkü, Yücel, Varlık, Küçük Dergi, Yeni İnsan dergilerinde de yayınlandı.
Filme de alınan "Kaçak" (1955) ile "Dağlar Delisi Ferhat" (Lütfi Akad ve Orhan Kemal'le birlikte, 1957) adlı senaryoları sırasıyla Türk Film Dostları Derneği'nin senaryo ödülünü ve Basın-Yayın Senaryo Armağanı'nı kazandı. "Sancho'nun Sabah Yürüyüşü" (1969) ile Bordighera Uluslararası Mizah Festivali Öykü Ödülü'nü, tiyatro dalında "Sersem Kocanın Kurnaz Karısı" (1971) oyunuyla 1972 Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü'nü kazandı. Sedat Simavi Vakfı 1983 Edebiyat Ödülü'nü Pertev Naili Boratav'la paylaştı.
Milliyet gazetesinde "Deve Kuşuna Mektuplar" başlığı altında haftalık köşe yazıları yazan Taner, güncel olayları değerlendirdiği bu yazılarda yaşadığı dönemin bir çeşit edebî belgeselini sundu.
Yazarlığının yanı sıra İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsünde ve Edebiyat Fakültesinde, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde edebiyat, sanat tarihi ve tiyatro dersleri veren Haldun Taner, Milliyet gazetesi yazarlığı yaparken 7 Mayıs 1986'da İstanbul'da öldü.
Adı, İstanbul Şehir Tiyatroları'nın Kadıköy'deki sahnesine verilmiştir. Bilgi Yayınevi, bütün eserlerini dizi hâlinde basmıştır. Milliyet gazetesi, Haldun Taner anısına 1987'den beri her yıl Haldun Taner Öykü Ödülleri'ni düzenlemektedir.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1953: New York Herald Tribune - Uluslararası Hikâye Yarışması Türkiye Birinciliği - Şişhane'ye Yağmur Yağıyordu
- 1955: Sait Faik Hikâye Armağanı - On İkiye Bir Var (ödülü Sabahattin Kudret Aksal ile paylaştı)
- 1956: Varlık Dergisi - En Beğenilen Öykü Yazarı Ödülü
- 1969: Bordighera Uluslararası Mizah Festivali - Öykü Ödülü - Sancho'nun Sabah Yürüyüşü
- 1972: Türk Dil Kurumu - Tiyatro Ödülü - Sersem Kocanın Kurnaz Karısı
- 1973: Sanat Sevenler Derneği - En İyi Yerli Oyun Yazarı - Sersem Kocanın Kurnaz Karısı
- 1980: 22. Türkiye Gazetecilik Başarı Ödülleri - Güncel Yazı Ödülü (Nezih Demirkent ve Oktay Ekşi ile)[8]
- 1982: 24. Türkiye Gazetecilik Başarı Ödülleri - Güncel Yazı Ödülü (Oktay Akbal ve Ziya Nebioğlu ile)[9]
- 1983: 7. Sedat Simavi Ödülleri Edebiyat Ödülü - Yalıda Sabah (Pertev Naili Boratav ile)
- 1985: Sanat Kurumu - Tiyatro Onur Ödülü
Anısı
[değiştir | kaynağı değiştir]
2015 yılının Mart ayında 100. doğum günü nedeniyle Caddebostan Kültür Merkezi'nde sergi açılmıştır. Sergide Ara Güler, Yıldız Moran gibi fotoğrafçıların eserleri ile birlikte Haldun Taner'e ait şapka, eldiven, kravat, kol düğmeleri, saat gibi kişisel eşyaları yanı sıra, diplomaları, ödülleri ve kitaplarının değişik baskıları da yer almaktadır.[10]
Hakkında yazılanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Demet Taner (1996). Canlar ölesi değil: fotoğraflarla Haldun Taner'in yaşam öyküsü. Sel Yayıncılık. ISBN 978-975-570-023-6.
- Halil Adıyaman (2012), Haldun Taner hayatı, sanatı ve eserleri / The life, art and works of Haldun Taner (doktora tezi)[11]
- İzzet Kurt (2019), Haldun Taner'in eserlerinde sosyal tenkit / Social criticism in Haldun Taner's works (yüksek lisans tezi)[12]
- Gizem Ekinci (2019), Geleneksel Türk tiyatrosu'nun biçimsel özelliklerinin Haldun Taner'in oyunlarında değerlendirilmesi / Evaluation of the characteristics of traditional türkish theater in Haldun Taner's plays (yüksek lisans tezi)[13]
- Esra Dicle (2019) Haldun Taner'in benzetmeci oyunları üzerine göstergebilimsel bir çözümleme / A semiotical analysis on the mimetic plays of Haldun Taner (yüksek lisans tezi)[14]
- Neslihan Aydın (2010) Haldun Taner'in öykülerinin izleksel tahlilii / The theme analysis of Haldun Taner's stories (yüksek lisans tezi)[15]
- Aybike Turan (2014) Haldun Taner'in Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım ve Eşeğin Gölgesi oyunlarının Bertolt Brecht'in Üç Kuruşluk Opera ve Sezuan'ın İyi İnsanı oyunları ile karakter öğesi bakımından karşılaştırılması / Evaluation of character as an element of drama in the plays Gözlerimi Kaparim vVzifemi Yaparim (i close my eyes i do my duty) and Eşeğin Gölgesi (shadow of the donkey) by Haldun Taner and Threepenny Opera and The Good Person of Szechwan by Bertolt Brecht (yüksek lisans tezi)[16]
- Nergiz Demir (2018) Haldun Taner'in oyunlarında mizahi unsurlar / The concept of humor in Haldun Taner's plays (yüksek lisans tezi)[17]
- Sıddıka Dilek Yalçın (1993) Haldun Taner'in hikâyeleri ve hikâyeciliği (yüksek lisans tezi)[18]
- Demet Taner (1993) İstanbul'lu bir sanatçı Haldun Taner (Haldun Taner Belgeseli) [Film (VHS video kaset) (yüksek lisans tezi)[19]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b KORUCU, Cengiz (16 Temmuz 2018). "Haldun Taner ve Annesi Seza Hanım". sanatatak.com. 18 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022.
- ^ KIR, Muzaffer (2013). "Equivalence Questions of Irony and Humor in Haldun Taner's Literary Works Translated into Georgian Language ("It was raining in Shishane", "One Minute to Twelve","Two Neighbors", "Binocular")". IBSU Journal in Humanities. 2 (2). s. 41. ISSN 2298-0245. 19 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi19 Aralık 2014.
- ^ a b Veribaz.com sitesi Haldun Taner Sayfası[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Haldun Taner Eserleri | Yazarlar ve Şairler". yazarlarvesairler.com. 9 Temmuz 2008. 1 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2010.
- ^ ŞANİ, Ahmet Esad (6 Mayıs 2020). "Tiyatronun öncü ismi: Haldun Taner". Anadolu Ajansı. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d e f g h i j Taner, Haldun (2006). "Bibliyografya". Kızıl Saçlı Amazon. Bilgi Yayınevi. s. 11-12. ISBN 9754940428.
- ^ a b c d e f g h Taner, Haldun (2006). "Bibliyografya". Kızıl Saçlı Amazon. Bilgi Yayınevi. s. 15. ISBN 9754940428.
- ^ "22. Başarı Ödülleri - 1980". tgc.org.tr. 8 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022.
- ^ "24. Başarı Ödülleri - 1982". tgc.org.tr. 8 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022.
- ^ YEŞİLYURT, Murat (30 Mart 2015). "Bir güçlü yazar, bir güzel insan Haldun Taner 100 yaşında". Hürriyet. 21 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2015.
- ^ "Ulusal Tez Merkezi | Anasayfa". tez.yok.gov.tr. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023.
- ^ "Ulusal Tez Merkezi | Anasayfa". tez.yok.gov.tr. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023.
- ^ "Ulusal Tez Merkezi | Anasayfa". tez.yok.gov.tr. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023.
- ^ "Ulusal Tez Merkezi | Anasayfa". tez.yok.gov.tr. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023.
- ^ "Ulusal Tez Merkezi | Anasayfa". tez.yok.gov.tr. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023.
- ^ "Ulusal Tez Merkezi | Anasayfa". tez.yok.gov.tr. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023.
- ^ "Ulusal Tez Merkezi | Anasayfa". tez.yok.gov.tr. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023.
- ^ "Ulusal Tez Merkezi | Anasayfa". tez.yok.gov.tr. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023.
- ^ "Ulusal Tez Merkezi | Anasayfa". tez.yok.gov.tr. Erişim tarihi: 14 Eylül 2023.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
- Haldun Taner
- 1915 doğumlular
- İstanbul ili doğumlu yazarlar
- 1986'da ölenler
- İstanbul ilinde ölenler
- Gürcü asıllı Türkler
- Galatasaray Lisesinde öğrenim görenler
- İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde öğrenim görenler
- Türk oyun yazarları
- 20. yüzyıl Türk yazarları
- Sait Faik Hikâye Armağanı sahipleri
- Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Başarı Ödülü sahipleri
- Sedat Simavi Ödülü sahipleri
- Küplüce Mezarlığı'na defnedilenler
- 147'ler
- UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Yönetim Kurulu Üyeleri
- Türk Dil Kurumu Ödülü sahipleri
- 20. yüzyıl oyun yazarları
- Viyana Üniversitesinde öğrenim görenler
- Türk yazar taslakları
- Heidelberg Üniversitesinde öğrenim görenler
- Türk sosyalistler