Beylerbeyi Sarayı'nın deniz köşkleri
 Bir deniz köşkünün görünümü (Mayıs 2024) | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Köşk |
| Konum | Üsküdar, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°02′36″K 29°02′26″D / 41.04333°K 29.04056°D |
| Tamamlanma | 1864 |
| Sahip | Millî Saraylar Başkanlığı |
| Teknik ayrıntılar | |
| Yapı sistemi | Kâgir |
| Kat sayısı | 1 |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Sarkis Balyan |
Beylerbeyi Sarayı kompleksinde, "deniz köşkü" olarak adlandırılan özdeş iki adet köşk bulunur.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Aynı bölgede daha önceleri yer alan ahşap saray, 1861-1863 yılları arasındaki bir tarihte yıktırıldı ve yerine yeni bir sarayın inşasına başlandı.[1] Deniz köşkleri de, Sarkis Balyan'ın tasarladığı ve 1864'te tamamlanan bu yeni yapı kompleksiyle birlikte inşa edildi.[2][3]
Cumhuriyetin ilanıyla birlikte Beylerbeyi Sarayı, Osmanlı padişahlarının mülkiyeti olmaktan çıktı. Hilâfetin kaldırılmasını öngören 3 Mart 1924 tarihli kanunun 9. maddesi uyarınca padişaha ait mülkler millîleştirildi ve bu yerlerin yönetimi Türkiye Büyük Millet Meclisine bırakıldı.[4] Bakanlar Kurulunun 8 Ocak 1925 tarih ve 1371 numaralı kararnamesiyle Beylerbeyi Sarayı ile Dolmabahçe Sarayı'nın mülkiyeti, "Millî Saraylar" adıyla korunmak üzere, aynı yıl kurulan Millî Saraylar Müdürlüğü yönetimine devredildi.[5]
İlerleyen dönemde kurumun yönetiminin geçtiği Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanının 10 Temmuz 1964 tarihli kararıyla ziyarete açılan saray,[6] Meclis İdare Amirliğinin 14 Ocak 1971 tarih ve 36 sayılı yazısıyla "sabotaj ihtimaline dayanılarak" ziyarete kapatıldı.[5][7] Saray kompleksi için 1978'de başlatılan onarım ve düzenleme çalışmaları kapsamında hazırlanan nazım planına göre saray binası ile deniz köşklerinin müze olarak kullanılacaktı.[8] 28 Mart 1981 tarih ve 1113 tarihli kararla saray tekrar ziyarete açılsa da bu dönemlerde deniz köşkleri, ziyaret edilebilen mekânlardan değildi.[7] Başkanlık Divanının 3 Mayıs 1985 tarih ve 55 sayılı kararıyla müze statüsü alan saray, 5 Temmuz 1985'te yeni statüsüyle ziyarete açıldı.[9] Onarımı tamamlanan deniz sarayı da ziyarete açılan mekânlardandı.[8]
Mimarileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kompleksin rıhtımı ile saray arasındaki duvar üzerinde yer alan aynı tasarıma sahip köşklerden selamlığa bakanı Selamlık Köşkü, harem bahçesine bakanı ise Harem Köşkü olarak adlandırılır.[10]
Köşklerin tavan süslemeleri, Kalemkâr Abraham ile Mason'a aittir.[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Kahraman, Kemal (2019). "Üsküdar'ın kayıp sarayları". Millî Saraylar (17): 103-121. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Göncü, T. Cengiz (2013). "Boğaziçinde bir "Sahilsaray-ı Ferahfezâ": Beylerbeyi Sahilsarayı-ı Hümâyunu". İstanbul Araştırmaları Yıllığı. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları (2): 205-214. ISSN 2147-2068.
- ^ Nemlioğlu, Candan; Taşkın, Hatice; Yıldırım, Neşe (2-4 Kasım 2012). "Osmanlı zarafetinin etkin bir örneği Beylerbeyi Sarayı Ahır Köşkü". Göncüoğlu, Süleyman Faruk (Ed.). Uluslararası Üsküdar Sempozyumu VII (PDF). 1. İstanbul: Üsküdar Belediyesi. s. 602. ISBN 978-605-84934-1-4. 18 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Haziran 2024.
- ^ Madran, Emre (1996). "Cumhuriyet'in ilk otuz yılında (1920-1950) koruma alanının örgütlenmesi". Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi. 16 (1-2): 59-97.
- ^ a b Payzın, Ziya (1977). Millî Saraylarımızın Temel Sorunları. Ankara: Millet Meclisi Basımevi. ss. 8-13.
- ^ Kuzucuoğlu, Alpaslan Hamdi (2011). İstanbul Beylerbeyi Sarayında Risk Analizleri ve Koruyucu Tedbir Önerileri (doktora). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Taşınabilir Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Ana Bilim Dalı Koruma Yenileme ve Restorasyon Bilim Dalı. s. 12.
- ^ a b Sözen, Metin (1990). Bilimin Işığında Milli Saraylar (PDF). İstanbul. s. 8. 22 Aralık 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b Dündar 2008, s. 196.
- ^ Gülsün, Hakan (1993). Beylerbeyi Sarayı. TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı. s. 84. ISBN 9759533464.
- ^ Dündar 2008, s. 384.
- ^ Göncü, T. Cengiz (1 Aralık 2019). "Beylerbeyi Sarayı'nın inşa sürecine ilişkin tespitler - değerlendirmeler". Milli Saraylar Sanat Tarih Mimarlık Dergisi (18): 56-69. ISSN 2687-198X. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi15 Haziran 2024.
- Genel
- Dündar, Mesut (2008). Beylerbeyi Sarayı (doktora). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
- Sözen, Metin (1990). Bilimin Işığında Milli Saraylar (PDF). İstanbul. 22 Aralık 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- Yum, Şûle (1991). Milli Saraylar'da Duvar ve Tavanlarda Yer Alan Doğa ve Mimari Konulu Manzara Resimleri (yüksek lisans). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.