Bilgisayar destekli çeviri

Bilgisayar destekli çeviri (computer-aided translation ya da computer-assisted translation; İngilizce kısaltması CAT, Türkçe kısaltması BDÇ) çeviri sırasında çevirmenleri destekleyen bilgisayar yazılımlarıyla yapılan bir tür çeviridir. BDÇ, çeviri işleminin herhangi bir insan yardımı olmaksızın ya da çeviri öncesinde ya da sonrasında çok az bir insan desteğiyle gerçekleşen makineli çeviri, makine çevirisi ya da bilgisayarlı çeviri ile karıştırılmamalıdır.

Özellikle, teknik belgeler, kullanım kılavuzları gibi kullanım metinleri denilen metin türlerinin çevirisinde ve özel bir çeviri türü olan yerelleştirme işlemlerinde BDÇ'den sıkça yararlanılır. BDÇ yazılımları başlıca üç bileşenden oluşur: çeviri belleği, terminoloji yönetimi ve çeviride proje yönetimi. Ayrıca metin düzenleme yazılımlarıyla uyumlu çalışabilmeleri için gerekli arabirimlere, daha önce yapılmış çevirilerin sisteme eklenmesi amacıyla kullanılan eşleştirme (alignment) yazılımlarına ve çevirmenlerin değişik dosya biçimleriyle çalışmasını sağlamak amacıyla kullanılan metin dönüştürücülere sahiptir.

Bu tür yazılımlar, yapılan çevirileri çeviri birimlerine ayırarak kaynak ve erek metin çeviri birimlerini eşleştirmek suretiyle çeviri belleğinde saklar. Daha sonra yapılan çevirilerde aynı ya da benzer çeviri birimlere rastlandığında çeviri belleği bu birimleri çevirmenin kullanımına sunar. Böylece çevirmen benzer cümlenin daha önce nasıl çevrildiğini öğrenir ve bellekteki çeviriden yararlanarak daha hızlı ve tutarlı çeviri olanağına sahip olur. BDÇ yazılımları, çeviri belleği olarak güçlü veritabanı yazılımlardan ya da paralel metinlerden yararlanır.

Özellikle çeviri alanında kalite olgusunun öne çıkmasıyla birlikte çeviri sürecinin toplam kalite yönetimi anlayışıyla ele alınmaya başlanmasından sonra entegre sistemler öne çıkmaya başlamıştır. Bu tür sistemler çeviri, uzman kontrolü, yazım kontrolü ve biçim kontrolü gibi alt süreçlerden oluşan çeviri sürecinin kontrol edilmesini ve yönetilmesini sağlar. Hatta, sunucu ve istemci temelinde çalışan sistemler sayesinde çevirmenlerin çevrimiçi ya da çevrimdışı olarak Internet üzerinden çeviri yapmalarına olanak sağlarlar.

BDÇ yazılımları

BDÇ yazılımlarında kaynak metnin işlenişi açısından iki yöntemden söz edilmesi mümkündür. Bazı yazılımlar (örneğin across, MemoQ, SDL Trados, Star Transit, Araya, Wordfast, Déjà Vu X) dosya temelli çalışırken, yani kaynak ve erek metin dosya şeklinde tutulurken veritabanı yalnızca çeviri belleği ve terminoloji yönetimi için kullanılır, diğer grup yazılımlar ise (örneğin across, Visual Localize) kaynak metni doğrudan doğruya veritabanına kaydeder. Bazı serbest (GPL) BDÇ yazılımları Virtaal, OmegaT, Lokalize olup lisanslı ve ücretli olanları arasında across, Swordfish, SDL Trados, Wordfast, Déjà Vu X gibi BÇG'ler bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız

• Çeviri
• Çeviribilim

Dış bağlantılar

• Curlie'de Computer Aided Translation (DMOZ tabanlı)
• Machine Translation and Computer-Assisted Translation:a New Way of Translating? 21 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.