Bin Dokuz Yüz Seksen Dört

Bin Dokuz Yüz Seksen Dört
Nineteen Eighty-Four
	Kitabın Türkçe basım kapağı
Yazar	George Orwell
Çevirmen	Celal Üster
Ülke	İngiltere
Dil	İngilizce
Konu	III. Dünya Savaşı sonrası yeni dünya düzeni
Türler	Politik, distopya, alegorik, birey özgürlüğü
Yayım	8 Haziran 1949
Yayımcı	Can Yayınları
Medya türü	Basılı
Sayfa	352
ISBN	9789750712838

Bin Dokuz Yüz Seksen Dört (özgün adı: Nineteen Eighty-Four), İngiliz yazar George Orwell tarafından kaleme alınmış olan alegorik, distopik ve politik bir romandır. Romanın hikâyesi distopik bir dünyada geçer. Distopya romanlarının en ünlülerindendir. Özellikle kitapta tanımlanan Big Brother (Büyük Birader) kavramı günümüzde de sıklıkla kullanılmaktadır. Aynı zamanda kitapta geçen "düşünce polisi" gibi kavramları da yazar George Orwell günümüze kazandırmıştır.

Yazılış süreci

George Orwell bu romanı İskoçya'da, Jura Adası'nda, verem ile boğuşurken, 1947-1948 yılları arasında yazmış, ilk kez 8 Haziran 1949'da basılmıştır. Rus yazar Zamyatin'in Biz adlı eserinden esinlenen bu roman ilk başta "Avrupa'daki Son Adam" (The Last Man in Europe) ismiyle yazılmış, ABD ve Birleşik Krallık'ta aynı anda satışa sunulan kitabın yayımcısı adını pazarlama açısından Bin Dokuz Yüz Seksen Dört'e (Nineteen Eighty-Four) çevirmiştir.

Kitap sosyalizm karşıtı olarak suçlanmış fakat George Orwell buna karşı çıkarak 16 Haziran 1949 tarihinde yaptığı açıklamada şöyle demiştir:

Yeni romanımda (Bin Dokuz Yüz Seksen Dört) sosyalizme ya da bir destekçisi olduğum Britanya İşçi Partisine bir saldırı kastetmedim fakat merkezileştirilmiş bir ekonominin yol açabileceği, hâlen komünizm ve faşizmde kısmen gerçekleşmiş olan bozukluklara değindim... Kitabın konusunun Britanya'da geçmesi, İngilizce konuşan ırkların doğuştan diğerlerine göre daha üstün olmadığını ve karşı durulmadığı takdirde totalitarizmin herhangi bir yerde zafer kazanabileceğini vurgulamak içindir.^[1]

Romanın distopik dünyasında totaliter bir merkezî tek partinin yönetiminde gerçekleştirilen korku, propaganda ve beyin yıkama ile halk ve hayat manipüle edilmektedir. Roman daha sonra ünlenecek olan Büyük Birader ve düşünce polisi gibi kavramları içermektedir. Kitaptaki "çiftdüşün tekniği" ile karşıt kavramlar bir arada kullanılarak kişinin bariz gerçeğe aykırı olanı kabul etmesi beklenir. Çünkü, kitaptaki düzende merkezî tek partiye bağlılık gösterilmesi için, insanın gerekirse akla aykırı olanı bile doğru olarak kabul etmesi gerekir.

İngiliz tarih profesörü ve siyaset teorisyeni Gregory Claeys tarafından Bin Dokuz Yüz Seksen Dört romanını iyi anlamak için Orwell'in Şovenizm Üzerine Notlar adlı denemesinin temel öneme sahip bir kaynak olduğu belirtilmiştir.^[2]

İngiliz yazar Aldous Huxley'in Cesur Yeni Dünya isimli romanıyla birlikte, Bin Dokuz Yüz Seksen Dört İngilizce edebiyatın ilk ve en ünlü anti-ütopik eserlerindendir. 20. yüzyılın en etkili romanlarından biri olmasının yanı sıra, satış anlamında da çok başarılı olmuştur.

Roman 1984 yılında sinemaya da uyarlanmıştır.

Birçok farklı dile çevrilen kitap Türkiye'de ilk kez Can Yayınları tarafından Türkçe olarak basılmıştır. 1 Ocak 2021 itibarıyla yazarın ölümünün üzerinden 70 yıl geçtiğinden, diğer eserleri gibi bu kitabın da telif hakları sona ermiştir.^[3] Bunun ardından birçok yayınevi tarafından farklı Türkçe çevirileri de basılmaya başlamıştır.

Kitapta yer alan ülkeler

Romanda geçen üç adet ülke bulunmaktadır: Doğuasya, Avrasya ve Okyanusya. Romana göre Amerika Birleşik Devletleri'nin Britanya İmparatorluğu'nu ve kolonilerini ele geçirmesi ile Okyanusya ülkesi doğmuştur. Amerika, Avustralya ve Antartika'nın tamamını, Britanya Adaları'nı ve Sahraaltı Afrika'yı kontrol etmektedir. Avrasya, SSCB'nin Orta Doğu, Avrupa ve Kuzey Afrika'yı ele geçirmesiyle oluşmuştur. Doğuasya ise Uzak Doğu ülkelerinin birleşmesi ile kurulmuştur. Ülkeler birbiriyle devamlı savaş halindedir ve bu savaş devlet yöneticileri tarafından halkların refah ve bilgiye sahip olmasını önlemek, devlet otoritesini korumak içindir. Okyanusya; zaman zaman Avrasya, zaman zaman Doğuasya ile müttefik olup her seferinde sanki müttefik devlet her zaman müttefik, düşman devlet her zaman düşmanmış gibi halkı bilgilendirmektedir ve bilginin kontrolü devlette olduğundan eski olaylar derhal unutulmaktadır.^[4]

Uyarlamalar

Duncan Macmillan ve Rebert Icke ile birlikte eseri aynı adla oyunlaştımıştır. İlk gösterimi 2013'te Londra'da West End'de yapılan uyarlama, çeşitli ödüllere aday gösterildi.

Ayrıca bakınız

Le Monde'un Yüzyılın 100 Kitabı listesi

Kaynakça

^ Why Orwell Matters, Christopher Hitchens, Basic Books, New York, 2002, s. 85.
^ Gregory Claeys, "Orwell's 'Notes on Nationalism' and Nineteen Eighty-Four", Thomas Horan (editör), "Critical Insights: Nineteen Eighty-Four (The Salem Press, 2016), s. 71-82.
^ "George Orwell kitaplarının telif hakları, yazarın ölümünün 70. yılında sona erdi". BBC News Türkçe. 5 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2021.
^ Orwell, George (1949). Bin Dokuz Yüz Seksen Dört. Erişim tarihi: 4 Aralık 2024.

[ChristopherHitchens-1] Why Orwell Matters, Christopher Hitchens, Basic Books, New York, 2002, s. 85.

[2] Gregory Claeys, "Orwell's 'Notes on Nationalism' and Nineteen Eighty-Four", Thomas Horan (editör), "Critical Insights: Nineteen Eighty-Four (The Salem Press, 2016), s. 71-82.

[3] "George Orwell kitaplarının telif hakları, yazarın ölümünün 70. yılında sona erdi". BBC News Türkçe. 5 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2021.

[4] Orwell, George (1949). Bin Dokuz Yüz Seksen Dört. Erişim tarihi: 4 Aralık 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d George Orwell'in eserleri
Roman	Burma Günleri (1934) Papazın Kızı (1935) Keep the Aspidistra Flying (1936) Daralma (1939) Hayvan Çiftliği (1945) Bin Dokuz Yüz Seksen Dört (1949)
Düzyazı	Paris ve Londra'da Beş Parasız (1933) Wigan İskelesi Yolu (1937) Katalonya'ya Selam (1938)
Deneme	"A Hanging" (1931) "The Spike" (1931) "Bookshop Memories" (1936) "Shooting an Elephant" (1936) "Spilling the Spanish Beans" (1937) "Boys' Weeklies" (1940) "Inside the Whale" (1940) "My Country Right or Left" (1940) "England Your England" (1941) "The Lion and the Unicorn: Socialism and the English Genius" (1941) "The Art of Donald McGill" (1940) "Poetry and the Microphone" (1943) "Raffles and Miss Blandish" (1944) "Good Bad Books" (1945) "Notes on Nationalism" (1945) "Kitaplar ve Sigaralar" (1946) "Confessions of a Book Reviewer" (1946) "Decline of the English Murder" (1946) "A Good Word for the Vicar of Bray" (1946) "How the Poor Die" (1946) "The Moon Under Water" (1946) "A Nice Cup of Tea" (1946) "Pleasure Spots" (1946) "Politics and the English Language" (1946) "The Politics of Starvation" (1946) "Politics vs. Literature: An Examination of Gulliver's Travels" (1946) "The Prevention of Literature" (1946) "Riding Down from Bangor" (1946) "Second Thoughts on James Burnham" (1946) "Some Thoughts on the Common Toad" (1946) "Why I Write" (1946) "Lear, Tolstoy and the Fool" (1947) "The English People" (1947) "Such, Such Were the Joys" (1952)
İlgili maddeler	"As I Please" (1943–1947) "London Letters" (1941–1946) Betrayal of the Left (1941) Inside the Whale and Other Essays (1940) Searchlight Books Secker and Warburg Victor Gollancz Ltd Eileen O'Shaughnessy Sonia Orwell Orwell's list (1949) Eric & Us Why Orwell Matters Orwell Award Orwell Day Orwell Prize Orwellian
Vikisöz - Commons

g t d Bin Dokuz Yüz Seksen Dört
George Orwell
Karakterler	Winston Smith Julia O'Brien Büyük Birader Emmanuel Goldstein
Yerler	Bakanlıklar Milletler
Gruplar	Sosyal sınıflar İç Parti Dış Parti Proleterler Kardeşlik Düşünce Polisi
Kavramlar	İngsos Yenisöylem Çiftdüşün Düşüncesuçu Prolbesi Yokkişi sözcük listesi 2 + 2 = 5 Tele-ekran Bellek deliği Oligarşik Kolektivizmin Teori ve Pratiği İki Dakika Nefret Nefret Haftası
Etkileri	Uyarlamalar 1984 Bin Dokuz Yüz Seksen Dört 1984 Diamond Dogs Bin Dokuz Yüz Seksen Dört Me and the Big Guy 1984 1984 Popüler kültür